Δάφνη Μαυροβουνιώτη Τριμικλινιώτη: Αποτυπώνοντας θραύσματα του θαυμαστού και συνάμα φοβερού μας κόσμου

Συνέντευξη στον Αντώνη Γεωργίου

Ύστερα από 12 χρόνια απουσίας, η Δάφνη Μαυροβουνιώτη Τριμικλινιώτη παρουσιάζει από την 1η Μαρτίου στην γκαλερί Αποκάλυψη, στη Λευκωσία τη νέα της εικαστική πρόταση με τίτλο What a wonderful world – Fragments.  Ξεκίνησε αυτή τη σειρά έργων, «αποτυπώνοντας κάποιες όμορφες στιγμές ακούοντας το τραγούδι What a wonderful world’» αλλά ταυτόχρονα αποτύπωσε «στιγμές απόγνωσης από εικόνες οδύνης και δυστυχίας που είναι τόσο πλησίον μας».  Η Δάφνη Τριμικλινιώτη «όσο θυμάται  το όνειρο της ήταν πάντοτε να γίνει ζωγράφος και όπως μας λέει «μέσα από την τέχνη και τα έργα μου  εκφράζω τις ανησυχίες μου για το σήμερα αλλά και την ελπίδα για το αύριο». Διετέλεσε  μεταξύ άλλων Πρόεδρος του ΕΚΑΤΕ αλλά και γενικότερα ασχολήθηκε δραστήρια με την διεκδίκηση δικαιωμάτων των καλλιτεχνών. Η Τέχνη για την ίδια «λειτούργει σαν αντίβαρο ισορροπίας και ανοίγει ένα συνεχή διάλογο με τη ζωή»

 

ΔΑΦΝΗ ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΩΤΗ ΤΡΙΜΙΚΛΙΝΙΩΤΗ

• Αποτυπώνοντας στιγμές-θραύσματα του θαυμαστού και συνάμα φοβερού μας κόσμου
• Η Τέχνη ανοίγει ένα  συνεχή διάλογο με την ίδια τη ζωή.

Από πότε ασχολείστε με την ζωγραφική/ εικαστικά;

Και οι δύο αυτές ερωτήσεις με παίρνουν πίσω στα παιδικά μου χρόνια. Όσο θυμάμαι το όνειρο μου ήταν πάντοτε να γίνω ζωγράφος. Ποτέ δε διανοήθηκα κάτι διαφορετικό. Ζωγράφιζα πριν ακόμη πάω στο δημοτικό σχολείο και όταν ο δάσκαλος στο χωριό Φασούλα απ’ όπου κατάγονταν οι γονείς μου είδε ένα σκίτσο που ζωγράφισα βλέποντας το σκίτσο του Πικάσο «ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο»,  ήταν τότε στη δίκη του Μπελογιάννη, θεώρησε ότι είχα ταλέντο και με έβαζε σε ένα θρανίο στη γωνιά της τάξης να ζωγραφίζω. Από τότε μου έμεινε αυτό το μεράκι.

Σκέφτομαι επίσης πόσο οι τότε συνθήκες βοήθησαν στην ανάπτυξη της δικής μου δημιουργικότητας όπως και άλλων παιδιών της εποχής εκείνης. Δύσκολοι καιροί, λιγοστά τα παιγνίδια, έπρεπε να βρούμε τρόπους ψυχαγωγίας και παιγνιδιού. Δημιουργούσαμε μόνοι τα παιγνίδια μας Φιγούρες για θέατρο σκιών – καραγκιόζη, αυτό ήταν αποκλειστικότητα δικιά μου. Χρησιμοποιούσαμε τη φαντασία μας παντού. Κάτι που σκοτώνεται σήμερα στα παιδιά με τα κινητά τηλέφωνα, tablet και τηλεόραση. Τα βομβαρδίζουμε με πληροφορίες και γνώσεις αλλά σκοτώνουμε τη φαντασία και τη δημιουργικότητα. Επίσης στην πρώτη γυμνασίου μου έτυχε μια αγαπημένη καθηγήτρια η κυρία Αλίκη Λιμνάτη, που πίστεψε στο ταλέντο μου και με ενεθάρρυνε πολύ στο να ακολουθήσω σπουδές.

Πότε ήταν η πρώτη σας έκθεση;

Φεύγοντας από την Κύπρο στην ηλικία των δώδεκα χρόνων προς Λονδίνο είχε πλέον διαμορφωθεί για μένα πια πορεία να συνεχίσω. Ακολούθησα σπουδές στο Λονδίνο και έκτοτε ασχολούμαι με την τέχνη. Δούλεψα μερικά χρόνια στον εμπορικό τομέα, διαφημίσεις, απεικονίσεις σε περιοδικά, εξώφυλλα βιβλίων κλπ. Το 1966 είχα την τιμή να φιλοτεχνήσω το εξώφυλλο μιας σειράς ποιημάτων του μεγάλου πνευματικού ανθρώπου Τεύκρου Ανθία με τίτλο Σ ’αγαπώ. Γνώρισα τον εξαίρετο αυτόν άνθρωπο στα πρώτα μου βήματα στην τέχνη και μου έδωσε φτερά να πετάξω με την ενθάρρυνση και την αγάπη που μου έδειξε.

Είχα τις πρώτες μου εκθέσεις ομαδικές και ατομικές πολύ νωρίς μετά τις σπουδές μου στο Λονδίνο στα πλαίσια των εκδηλώσεων της παροικίας. Στη Κύπρο είχα την πρώτη μου έκθεση το 1980 και από τότε ακολούθησαν 15 συνολικά ατομικές στην Κύπρο και διάφορες χώρες του εξωτερικού.

Τι είναι αυτό που σας ωθεί στην Τέχνη;

Πρώτα απ’ όλα είναι το πάθος μου για την τέχνη. Είναι μια αδήριτη ανάγκη έκφρασης και εξωτερίκευσής των σκέψεων και πεποιθήσεων μου. Μέσα από την τέχνη και τα έργα μου εκφράζω τις ανησυχίες μου για το σήμερα αλλά και την ελπίδα για το αύριο. Η ιστορία και τα πάθη του τόπου μου, στοιχεία και καταστάσεις του άμεσου περιβάλλοντος επηρεάζουν την ψυχική  μου διάθεση και σπρώχνουν προς τα έξω και βρίσκουν διέξοδο μέσω της τέχνης.

Η Τέχνη λειτουργεί σαν αντίβαρο ισορροπίας. Ανοίγει ένα  συνεχή διάλογο με την ίδια την ζωή. Μας σπρώχνει να κοιτάξουμε τη ζωή μας να ανακαλύψουμε εκείνα που μας  κάνουν να συναισθανόμαστε ποιοι είμαστε. Να καταλάβουμε καλύτερα τον κόσμο γύρω μας.

  Έχετε διατελέσει μεταξύ άλλων Πρόεδρος του ΕΚΑΤΕ αλλά και γενικότερα ασχοληθήκατε με την διεκδίκηση δικαιωμάτων των καλλιτεχνών. 

Η ίδρυση του Επιμελητηρίου Καλών Τεχνών Κύπρου – ΕΚΑΤΕ το 1964 έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των τεχνών στη Κύπρο. Αυτή η απόφαση των πρωτοπόρων δημιουργών εκείνης της εποχής, όπως ο Διαμαντής, Κάνθος Χριστόφορος Σάββα και άλλοι έβαλαν τα θεμέλια για την προαγωγή της τέχνης και της δημιουργίας σε όλους τους τομείς.

Το ΕΚΑΤΕ υπήρξε πόλος έλξης και χώρος συνάντησης, συζήτησης,  προβληματισμού και διεκδίκησης των καλλιτεχνών σε κλίμα συνεργασίας δημιουργίας κι εμπιστοσύνης. Έδωσε υπόσταση στον κάθε καλλιτέχνη και βοήθησε στη συμμετοχή της Κύπρου σε σημαντικές  εκθέσεις εντός και εκτός Κύπρου, όπως Μπιενάλε, συνέδρια κλπ. Έθεσε τους πρωταρχικούς στόχους του επιμελητηρίου που παραμένουν μέχρι σήμερα και είναι η προαγωγή της τέχνης και της καλλιτεχνικής δημιουργίας σε όλους τους τομείς, και η διασφάλιση του δικαιώματος της ελεύθερης καλλιτεχνικής έκφρασης.  όπως επίσης  και η προώθηση των δικαιωμάτων και συμφερόντων των καλλιτεχνών.

Ένα μεγάλο επίτευγμα του ΕΚΑΤΕ υπήρξε η επιτυχία της ψήφισης του νόμου περί του ελάχιστου ποσοστού του 1% για εμπλουτισμό δημοσίων κτηρίων με έργα τέχνης μέσω διαγωνισμών. Νόμος του 1992, ο οποίος εφαρμόστηκε  δυστυχώς  σε ελάχιστες περιπτώσεις. Και παρ’ όλες τις προσπάθειες για τη σωστή εφαρμογή του, ακόμη και της τροποποίησης της όλης διαδικασίας για καλύτερη εφαρμογή συνεχίζει να μην εφαρμόζεται.

Ποια θεωρείτε πως είναι σήμερα η θέση του πολιτισμού και των τεχνών όπως και του καλλιτέχνη στην κυπριακή κοινωνία;

Ο πολιτισμός κάθε τόπου αποτελεί προϊόν της διανοητικής και πολιτισμικής ανάπτυξης της κοινωνίας του. Είναι επίσης ιστορικά αποδεδειγμένο ότι η πολιτιστική ανάπτυξη αποτελεί ένα από τους πιο σημαντικούς παράγοντες σένα ισορροπημένο κράτος.

Οι Κύπριοι καλλιτέχνες χάραξαν οι ίδιοι μια μεγάλη πορεία μέσα από δύσκολες και αντίξοες συνθήκες. Κατάφεραν όμως να επιβιώσουν και να επιβληθούν στο σύγχρονο εικαστικό γίγνεσθαι,  έχοντας  πίσω τους ένα σημαντικό έργο άξιο κάθε εκτίμησης και προβολής.

Ποια όμως είναι η θέση τους στην κοινωνία και πως αντιμετωπίζονται; Η εκτίμηση προς τους ίδιους τους δημιουργούς  και πολιτιστικούς παράγοντες αντικατοπτρίζει το πολιτισμικό επίπεδο της κοινωνίας.

Γι’ αυτό  θεωρώ ατυχή εάν όχι απαράδεκτη την κατάργηση του θεσμού που αφορούσε στα τιμητικά χορηγήματα. Ήταν  η μόνη πράξη εκ μέρους της Πολιτείας  που  φανέρωνε εκτίμηση προς τους ίδιους τους καλλιτέχνες αλλά και  πίστη προς την αξία του έργου των δημιουργών. Για ένα διάστημα μερικών χρόνων υπήρχαν όπως ξέρουμε τα τιμητικά χορηγήματα, και στη  περίπτωση του μηνιαίου χορηγήματος αφορούσε  καλλιτέχνες με πολύ χαμηλό εισόδημα μετά την σύνταξη τους. Αυτό το βοήθημα  των 500 ευρώ το μήνα δινόταν σε μια χούφτα ηλικιωμένους πνευματικούς ανθρώπους που ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας δίνοντας τους το δικαίωμα της αξιοπρεπούς διαβίωσης  στα τελευταία δύσκολα χρόνια τους.  Δυστυχώς καταργήθηκε το 2013.

Βέβαια όταν το αναφέρει κάποιος, μας λένε ότι υπάρχει το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα, αλλά αυτό καμία σχέση δεν έχει με τιμητική πράξη.   Κάθε άλλο, το θεωρώ τον απόλυτο εξευτελισμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ενός καλλιτέχνη. Το έργο των καλλιτεχνών μένει για πολλά χρόνια μετά τον θάνατο τους για να το αξιοποιεί και να το χαίρεται η πολιτεία. Πιστεύω ότι είναι υποχρέωση της Κοινωνίας και της  Πολιτείας να παρέχει στους δημιουργούς την ανάλογη τιμή, στην πράξη, όσο βρίσκονται στη ζωή και όχι μετά θάνατο.

Ποιος ο ρόλος της τέχνης σήμερα;

Σ’ ένα  κόσμο που διαρκώς αλλάζει, όπου  αντιλήψεις, σκέψεις, ιδανικά και αξίες διαφοροποιούνται συνεχώς,  ένα κόσμο που αναδομείται και αυτό-αμφισβητείται, η Τέχνη παραμένει πάντα μια σταθερή αξία. Είναι αδιαμφισβήτητα  αποδεδειγμένο ότι η τέχνη αντανακλά το πνεύμα και τις ιδέες της κάθε εποχής, με τις διάφορες κοσμοθεωρητικές και κοινωνικές αλλαγές να επηρεάζουν καθοριστικά την καλλιτεχνική έκφραση. Εάν κοιτάξουμε την εξέλιξη της κυπριακής τέχνης, ιδιαίτερα από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας θα δούμε ότι μέσα από τα έργα των καλλιτεχνών, καταγράφεται η ίδια  η πορεία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η ζωή, ο πόνος, οι αγώνες και η ιστορία του λαού της Κύπρου καταγράφονται με τον πιο άμεσο τρόπο, από τους ίδιους τους καλλιτέχνες σε στενή σχέση με τις ευρύτερες ιστορικές, πολιτικές, κοινωνικές και πολιτισμικές εξελίξεις της ίδιας εποχής.

Χώρες όπως η δική μας η οποία δεν διαθέτει μεγάλη πολιτική και στρατιωτική ισχύ, είναι εκ των πραγμάτων υποχρεωμένες να ενισχύσουν κάθε δυνατότητα πολιτισμικής δημιουργίας και διπλωματίας η οποία μπορεί να προβάλει την φύση του πολιτικού μας προβλήματος στο εξωτερικό. Η Τέχνη προσφέρει από μόνη της αυτή τη δυνατότητα. Έχει τη δύναμη να φέρει πιο κοντά τους ανθρώπους δημιουργώντας γέφυρες επικοινωνίας μεταξύ  ανθρώπων, κοινοτήτων και λαών. Μέσα από τη τέχνη και μέσα από το καλλιτεχνικό έργο των δημιουργών του τόπου μας προβάλλεται η κουλτούρα του τόπου μας, πιστοποιείται παράλληλα μια βαθιά αίσθηση της διαχρονικής συνέχειας της ιστορίας και του πολιτισμού μας.

Μέσα από τις προκλήσεις και αντιφάσεις της σύγχρονης παγκόσμιας κοινωνίας η Τέχνη λειτουργεί σαν αντίβαρο ισορροπίας. Ανοίγει ένα  συνεχή διάλογο με την ίδια την ζωή. Μας σπρώχνει να κοιτάξουμε τη ζωή μας να ανακαλύψουμε εκείνα που μας  κάνουν να συναισθανόμαστε ποιοι είμαστε. Να καταλάβουμε καλύτερα τον κόσμο γύρω μας και ατενίζοντας  το μέλλον που χαράζει δρόμους μπροστά μας   να μπορέσουμε τελικά να ξανασκεφτούμε ή να ξανά ονειρευτούμε.