Συναντήσεις/ Ορίζοντας

Δάφνη Τριμικλινιώτου: Η τέχνη ανοίγει ένα συνεχή διάλογο με την ίδια τη ζωή

Ο Αντώνης Γεωργίου συναντά την εικαστικό Δάφνη Τριμικλινιώτου η οποία, μαζί με τον σκηνοθέτη Χρίστο Ζάνο, βραβεύτηκε με το φετινό Βραβείο Πολιτιστικής Προσφοράς «Τεύκρου Ανθία– Θοδόση Πιερίδης» που απονέμει η Κεντρική Επιτροπή του ΑΚΕΛ. Το Βραβείο θα δοθεί στο Θέατρο Παλλάς την Τρίτη 18 Οκτωβρίου 2022.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα των καλλιτεχνών είναι η αβεβαιότητα με την οποία ζουν

 Τι σημαίνει για σας η βράβευση σας με το Βραβείο Πολιτιστικής Προσφοράς ‘Τεύκρου Ανθία– Θοδόση Πιερίδης’

Ένα βραβείο που φέρει το όνομα των δύο αυτών μεγάλων Πνευματικών Ανθρώπων, με μια μακράν διαδρομή 34 τόσων χρόνων, έχει πλέον καθιερωθεί στη συνείδηση όλων ως ένας σημαντικός θεσμός στο χώρο του πολιτισμού. Αποτελεί δε σημαντική τιμητική διάκριση για τους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών του τόπου μας, και οπωσδήποτε, η βράβευση αυτή αποτελεί για μένα μεγάλη τιμή.

Έχει επίσης, για μένα μια επιπρόσθετη αξία και με συγκινεί ιδιαίτερα, αφού είχα την τύχη και τη τιμή να γνωρίσω από κοντά τον ένα από τους δύο αυτούς σπουδαίους ποιητές, τον Τεύκρο Ανθία.  Τον γνώρισα στο Λονδίνο όπου ζούσε κι’ έτρεφα μεγάλη αγάπη κι εκτίμηση γι’ αυτόν και την οικογένεια του. Ακούραστος ευεργέτης του πολιτισμού συνέβαλε στην δημιουργία και ανάπτυξη των Ελληνικών σχολείων της Παροικίας όπου δίδασκε Ελληνικά και Αγγλικά στα παιδιά. Έγραφε άρθρα για τα ταλέντα των Κυπρίων και ενεθάρρυνε τους νέους να συνεχίσουν τον δρόμο τους κυνηγώντας τα όνειρα τους. Αυτό ακριβώς, έκανε για μένα. Μου έδωσε φτερά για να πετάξω. Να συνεχίσω με αυτό που αγαπούσα στο δρόμο της δημιουργίας και της τέχνης. Όταν το 1966, νεαρή τότε εγώ, μου ζήτησε να φιλοτεχνήσω το εξώφυλλο της ποιητικής του συλλογής με τίτλο ‘Σ’ αγαπώ’, ένιωσα απέραντη χαρά κι ενθουσιασμό. Δεν φανταζόμουν τότε, ότι 56 χρόνια μετά θα είχα την μεγάλη τιμή του βραβείου που φέρει τ’ όνομα του, μαζί με εκείνο του άλλου μεγάλου Πνευματικού Δημιουργού, Θοδόση Πιερίδη.

Ο Τεύκρος Ανθίας μου έδωσε φτερά για να πετάξω. Να συνεχίσω με αυτό που αγαπούσα στο δρόμο της δημιουργίας και της τέχνης.

Τι είναι για σας η ζωγραφική και η τέχνη;

Η Τέχνη αποτελεί για μένα  το απαραίτητο μέσο έκφρασης. Μου δίνει τη δυνατότητα προέκτασης των ψυχικών μου συγκινήσεων με τον πιο άμεσο τρόπο. Τον μόνο τρόπο που έμαθα να εκφράζομαι. Μέσα από γραμμές, σχήματα, χρώματα, φόρμες. Είναι μια αδήριτη ανάγκη έκφρασης και εξωτερίκευσής των σκέψεων και πεποιθήσεων μου. Για μένα η τέχνη είναι πάθος. Αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μου, μέσα από την οποίαν εκφράζω τις ανησυχίες μου για το σήμερα αλλά και την ελπίδα για το αύριο. Πραγματεύομαι θέματα παρμένα από καθημερινά  γεγονότα  και τους αγώνες των ανθρώπων της Κύπρου όπως και διάφορα θέματα που απασχολούν όχι μόνο εμένα, αλλά και την ανθρωπότητα  γενικότερα,  τα οικουμενικά ζητήματα που μας ταλανίζουν, Πόλεμος και Ειρήνη, την κοινωνική αδικία, η αγωνία και ο μόχθος των απλών ανθρώπων, με την γυναίκα κυρίως σαν βασικό στοιχείο στα έργα  μου. Επίσης η καταστροφή του περιβάλλοντος, η αγωνία για το μέλλον του πλανήτη , όλα αυτά βρίσκουν διέξοδο μέσω της τέχνης.

Βλέπω επίσης, την τέχνη σαν ένα ισχυρό εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά απέναντι στις προκλήσεις της σύγχρονης παγκόσμιας κοινωνίας ως  αντίβαρο ισορροπίας κι ελπίδας σε ένα κόσμο γεμάτο ανισότητες κι αδικίες. Ανοίγει ένα συνεχή διάλογο με την ίδια τη ζωή. Δημιουργεί γέφυρες επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων, κοινοτήτων και λαών.

Θυμάστε την πρώτη σας έκθεση;

Είχα τις πρώτες μου εκθέσεις ομαδικές και ατομικές πολύ νωρίς μετά τις σπουδές μου στο Λονδίνο στα πλαίσια των εκδηλώσεων της παροικίας. Αυτή που θυμάμαι ιδιαίτερα ήταν η έκθεση στο Θέατρο Τέχνης Λονδίνου, τον Ιούλιο του 1975, στο πλαίσιο Βδομάδας Αλληλεγγύης προς την Κύπρο, αφού έκλεινε ένας χρόνος από το πραξικόπημα και την εισβολή. Στην παρουσία Άγγλων βουλευτών σε μια προσπάθεια προβολής του πολιτικού μας προβλήματος. Και είναι πράγματι τραγικό, σήμερα 48 χρόνια μετά χωρίς κανένα αποτέλεσμα να γυρεύουμε ‘Φως στην άκρη του τούνελ’. Στη Κύπρο είχα την πρώτη μου έκθεση το 1980 και από τότε ακολούθησαν 16 συνολικά ατομικές στην Κύπρο και διάφορες χώρες του εξωτερικού.

Η Τέχνη αποτελεί για μένα τον μόνο τρόπο που έμαθα να εκφράζομαι

Μια ζωή ολόκληρη δεν χωράει σε μια συνέντευξη. Πείτε μας ακόμα δυο -τρεις  στιγμές / σταθμούς στην καλλιτεχνική σας ζωή που σας έρχονται στο μυαλό έντονα για διάφορους λόγους (καλλιτεχνικούς/ προσωπικούς)

Από νωρίς μια βαθιά αίσθηση τους χρέους προς το κοινωνικό σύνολο και κυρίως στους αδικημένους, σε αυτούς που έχουν ανάγκη κι αγωνίζονται για ένα καλύτερο κόσμο χωρίς εκμετάλλευση. Τα πρώτα ερεθίσματα ήρθαν από τη οικογένεια μου – ο πατέρας μου που ήταν ράφτης στη Λεμεσό, κι όπως τόσοι άλλοι βιοπαλαιστές της αποικιακής εποχής, ήταν οργανωμένος στις γραμμές του λαϊκού κινήματος και μου εμφύτευσαν ή μου έδωσαν τις πρώτες αυτές ιδέες που έμελλε να παίξουν σημαντικό ρόλο στη τέχνη μου στη συνέχεια. Σημαίνουσας σημασίας ήταν επίσης η εμπειρία μου ως μετανάστρια από τα δώδεκα μου χρόνια σε δύσκολες συνθήκες. Σίγουρα είχα επηρεαστεί θετικά, είχα εμπνευστεί θα έλεγα από το ευρύτερο περιβάλλον στο Λονδίνο  και τον κόσμο της εποχής με την επαφή με διάφορα πολιτιστικά ρεύματα και τον αέρα κοινωνικής αμφισβήτησης τις δεκαετίες του 1960 και 1970. Παράλληλα, ως μετανάστρια είχα μια έντονη αγωνία για το μέλλον της Κύπρου κι αυτά σημάδεψαν και επηρέασαν έντονα τα έργα μου.

Οπωσδήποτε, θεωρώ τη γνωριμία μου με τον Τέυκρο Ανθία μια σημαντική στιγμή στη ζωή μου. Υπήρξαν επίσης κάποιες ιστορικές στιγμές που φαίνεται ότι με είχαν απασχολήσει στην πορεία μου. Η κυπριακή πραγματικότητα αποτελεί μεγάλη πηγή έμπνευσης με θέματα παρμένα από καθημερινά γεγονότα και τους αγώνες των εργατών, αγροτών κι απλών ανθρώπων της Κύπρου για ένα καλύτερο μέλλον, αποτελούσε πάντοτε μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης. Η βία των διακοινοτικών συγκρούσεων  του 1963-64, παρόλο 18 χρόνων στην Αγγλία, με είχαν επηρεάσει  αφάνταστα που εκφράστηκε με μια σειρά έργων, Θρήνος της Τυλληρίας, 1963-64. Μετά είχαμε τα συγκλονιστικά γεγονότα του 1974 – πόλεμος, βία, ξεριζωμός, προσφυγιά. Έτυχε την περίοδο εκείνη να βρίσκομαι στην Κύπρο για διακοπές με την οικογένεια μου, κι έζησα τα τραγικά εκείνα γεγονότα από κοντά. Ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία, έκφανση της οποίας ήταν μια σειρά έργων διαμαρτυρίας, με τίτλο Κύπρος, Ιούλιος 1974. Μέχρι σήμερα αυτά με συγκινούν. Αισθάνομαι αλληλεγγύη για πρόσφυγες που φτάνουν στη Κύπρο και την Ευρώπη από όλο τον κόσμο.

Ενταχθήκατε και εργαστήκατε μέσω του ΕΚΑΤΕ, ως Πρόεδρος για ένα διάστημα,  για τους καλλιτέχνες αλλά και τον πολιτισμό. 

Η ίδρυση του Επιμελητηρίου Καλών Τεχνών Κύπρου – ΕΚΑΤΕ το 1964 έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των τεχνών στη Κύπρο. Πρωταρχικός στόχος του σωματείου ήταν εξαρχής η προβολή της τέχνης και παράλληλα η κατοχύρωση και υπεράσπιση των δικαιωμάτων των καλλιτεχνών.  Ένα από τα σημαντικά επιτεύγματα του Ε.ΚΑ.ΤΕ, ήταν η ψήφιση του Νόμου περί Εμπλουτισμού Δημοσίων Κτιρίων με έργα  Τέχνης με το ελάχιστο ποσοστό του 1%. Ένας Νόμος που αν και ψηφίστηκε το 1992, εφαρμόστηκε σε ελάχιστα κτίρια. Με αποτέλεσμα την αλλαγή της διαδικασίας το 2009 ευελπιστώντας ότι θα ήταν πιο εύκολη η εφαρμογή του, και όμως χρειάστηκε πάλι να  πιέσουν οι καλλιτέχνες με δικαστικές διαδικασίες για να εξαναγκάσουν διάφορους φορείς να προχωρήσουν στην εφαρμογή του Νόμου.

Τα χρόνια της πανδημίας κατέδειξαν πόσο ευάλωτοι είναι οι καλλιτέχνες, όχι μόνο οι εικαστικοί, αλλά όλοι όσοι υπηρετούν στο χώρο της τέχνης

Τι θεωρείτε ποιο σημαντικό για εκείνη την περίοδο, τι πετύχατε, τι αντιμετωπίσατε;

Πιστεύω πως στα πλαίσια της θητείας μου ως Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Καλών Τεχνών Κύπρου Ε.ΚΑ.ΤΕ μέσα από τη συνεργασία και κοινή δράση του Συμβουλίου και των καλλιτεχνών καταφέραμε να  δημιουργήσουμε δράσεις και συνθήκες που συνέβαλαν θετικά στην ανάπτυξη και προβολή του πολιτισμού του τόπου μας σε τοπικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο.  Αξιοποιήσαμε μεταξύ άλλων τη δύναμη της τέχνης στην προώθηση των σχέσεων μας με τους Τουρκοκύπριους καλλιτέχνες, δημιουργώντας κοινές δράσεις και εκθέσεις που συνέβαλαν στην ανάπτυξη της φιλίας και κατανόησης μεταξύ των καλλιτεχνών των δύο κοινοτήτων συμβάλλοντας με τον δικό μας τρόπο στον αγώνα για την επανένωση του νησιού μας.

Προσπαθήσαμε να προωθήσουμε τη διαμόρφωση μιας πολιτικής που θα λαμβάνει υπόψη τις ιδιαίτερες  συνθήκες που χαρακτηρίζουν το χώρο της τέχνης με στόχο τη  νομοθετική ρύθμιση για το όλο σύστημα που θα διασφαλίζει  την ασφαλιστική κάλυψη  των καλλιτεχνών με ιατρική περίθαλψη, ζητούσαμε επίδομα στέγης, βοηθήματα και κίνητρα και μια ικανοποιητική σύνταξη μετά τα 65 σαν απαραίτητη προϋπόθεσή για την αξιοπρεπή τους διαβίωση, και για καλύτερες συνθήκες δημιουργίας. Ζητήσαμε την αναγνώριση της κοινωνικής και επαγγελματικής υπόστασης του καλλιτέχνη, όπως γίνεται κι σε άλλες χώρες της Ευρώπης.

Θέματα όπως αυτό του «Στάτους του Καλλιτέχνη», τα Πνευματικά Δικαιώματα, η μετατροπή του Ε.ΚΑ.ΤΕ σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, δηλαδή να λειτουργεί ως μια ομπρέλα για όλες τις Καλές τέχνες, όπως εξάλλου προνοούσε και η ονομασία του από της ίδρυσης του, υπήρξαν για μας θέματα υψίστης προτεραιότητας. Και ενώ είχαμε φτάσει πολύ κοντά στην υλοποίηση τους, δυστυχώς μας πρόλαβε η μεγάλη διεθνής οικονομική κρίση του 2009, βάζοντας φρένο και πάλι  στις όλες προσπάθειες μας. Βρισκόμαστε ακόμη μακριά από την υλοποίηση όλων αυτών των στόχων και ο αγώνας συνεχίζεται. Μου θυμίζει λίγο την ιστορία του Σίσυφου.

Τι είναι τα κυριότερα προβλήματα ενός (εικαστικού) καλλιτέχνη σήμερα ;

Το μεγαλύτερο πρόβλημα των εικαστικών καλλιτεχνών είναι η μεγάλη ανασφάλεια και η αβεβαιότητα ως προς τα εισοδήματα τους. Η ιδιομορφία του χώρου είναι τέτοια που δεν μπορεί ο καλλιτέχνης ο οποίος βασίζεται στη δημιουργική του εργασία να βασιστεί ότι θα έχει τα αναμενόμενα έσοδα που χρειάζεται προς το ζην. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι καταφεύγουν στην  εκπαίδευση ως  επάγγελμα για την εξασφάλιση πιο σίγουρων πόρων επιβίωσης συχνά εις βάρος της καλλιτεχνικής τους δημιουργίας.

Πέραν τούτου, τα τελευταία δύο χρόνια της πανδημίας κατέδειξαν πόσο ευάλωτοι είναι οι καλλιτέχνες, όχι μόνο οι εικαστικοί, αλλά όλοι όσοι υπηρετούν στο χώρο της τέχνης, του θεάματος και ψυχαγωγίας. Είναι οι πρώτοι που θα πληγούν σε εποχές οικονομικής κρίσης. Κατέδειξε όμως και κάτι άλλο. Πόσο απαραίτητη είναι η τέχνη και ο πολιτισμός για την ψυχολογία του κόσμου και την διατήρηση μιας ισορροπίας. Αν κάτι κράτησε ψηλά το ηθικό του κόσμου σε εκείνες τις τραγικές στιγμές του εγκλεισμού ήταν η επαφή του μέσω της τεχνολογίας με την τέχνη, το θέαμα, τις ταινίες, τη μουσική, κλπ.

Τι θα θέλατε να βλέπατε να προωθείτε ως πρώτο μέτρο από το Υφυπουργείο Πολιτισμού; 

Επείγει όσο ποτέ η νομοθετική ρύθμιση στο θέμα του ‘Στάτους’ και ευελπιστώ ότι το νεοσύστατο Υφυπουργείο Πολιτισμού, θα συμβάλει θετικά στην προώθηση του. Η ίδρυση ξεχωριστής οντότητας για τον Πολιτισμό ήταν επίσης ένα από τα αιτήματα μας με αγώνες δεκαετιών και ελπίζουμε ότι τώρα, μέσα από τη συνεργασία και διαβούλευση με τα οργανωμένα σύνολα των καλλιτεχνών  θα προχωρήσει άμεσα στη διαμόρφωση μιας σωστής βραχυπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης πολιτιστικής πολιτικής.  Πιστεύω πως όλα αυτά θα λειτουργήσουν προς το συμφέρον των δημιουργών και του Πολιτισμού του τόπου γενικότερα. Με την προϋπόθεση βέβαια πως θα εξασφαλιστούν και τα απαιτούμενα  κονδύλια με  αύξηση του προϋπολογισμού προς τον Πολιτισμό,  αλλιώς θα μας μείνει και πάλι το όραμα και η ελπίδα.

Επίσης, για εκείνες τις πολύ κρίσιμες περιπτώσεις καλλιτεχνών άνω των 65 με χαμηλά εισοδήματα θα μπορούσε να επαναφέρουν τον θεσμό των τιμητικών  Επιδομάτων σαν μια άμεση λύση. Αυτό θα είναι ένδειξη εκτίμησης εκ μέρους της Πολιτείας και έμπρακτης στήριξης προς τους δημιουργούς, το έργο των οποίων αξιοποιεί η κοινωνία πολλά χρόνια ακόμη μετά τον  θάνατο τους.

Η τέχνη για μένα είναι συνυφασμένη με την ίδια τη ζωή. Είναι το αντίδοτο στη βαρβαρότητα της εποχής και της αποξένωσης μιας καθημερινότητας που δίνει την αίσθηση μιας μάταιης ύπαρξης. Μέσα από την τέχνη γεννιέται η ελπίδα και το όραμα ενός καλύτερου κόσμου.

Τελετή απονομής

Βραβείο Πολιτιστικής Προσφοράς «Τεύκρος Ανθίας – Θοδόσης Πιερίδης»

Θέατρο Παλλάς, Λευκωσία

Τρίτη 18 Οκτωβρίου, 20:00

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy