Διαλεκτικός Υλισμός – Κατηγορίες : Αναγκαιότητα και Τυχαίο

Φιλοσοφικές κατηγορίες που εκφράζουν τη σχέση ως προς τη θεµελίωση (ουσία) µιας διαδικασίας και τις ξεχωριστές της µορφές (εµφάνιση). Για ορισµένα φαινόµενα όντως η πραγµατοποίηση (συνειδητοποίηση) και ανάπτυξη της ουσίας τους αποτελεί Αναγκαιότητα, αλλά στη µοναδικότητα και πρωτοτυπία τους εµφανίζονται ως Τυχαία. Με άλλα λόγια, Αναγκαιότητα είναι αυτό που οπωσδήποτε πρέπει να συµβεί µέσα σε συγκεκριµένες συνθήκες, ενώ Τυχαίο θεµελιώνεται όχι στην ουσία του φαινοµένου, αλλά στην επενέργεια επί αυτού άλλων φαινοµένων, είναι δηλαδή αυτό που µπορεί να γίνει ή να µη γίνει, µπορεί να πραγµατοποιηθεί, µπορεί όµως και όχι.

Η Αναγκαιότητα και το Τυχαίο είναι έννοιες αλληλοσυνδεόµενες, µε τη βοήθεια των οποίων µπορούµε να χαρακτηρίσουµε τις θεµελιώδεις αλληλουχίες των αντικειµένων και φαινοµένων, γιατί ο κόσµος δεν αποτελεί µια απλή, ασύνδετη συσσώρευσή τους.

Η απολυτοποίηση αυτής της αναγκαιότητας όµως µέσα στην κοινωνία µπορεί να οδηγήσει στη µοιρολατρία και στην παθητικότητα. Για να εµφανισθεί λοιπόν ο φασισµός, υπήρξαν αιτίες που δεν είναι του παρόντος να αναλυθούν, όµως αυτό δεν τον κάνει και αναγκαίο, γιατί υπό συγκεκριµένες προϋποθέσεις θα µπορούσε να αποφευχθεί. Άρα δεν είναι αναγκαίος για το σύνολο της κοινωνίας, εξαιρουµένης µιας ασήµαντης µειοψηφίας, εκπροσωπούσας το µεγάλο κεφάλαιο, που ο φασισµός εξυπηρετεί τα ληστρικά του συµφέροντα, ιδιαίτερα σε περιόδους που τίθεται σε κίνδυνο η κυριαρχία του.

Η απόρριψη της καθολικής αλληλοσύνδεσης των γεγονότων και αντικειµένων σηµαίνει ότι αυτά εµφανίζονται χωρίς την όποια αιτία. Αυτό όµως που δηµιουργείται χωρίς µια προγενέστερη αιτία θα έπρεπε να αποτελεί ένα θαύµα. Κάτι τέτοιο φυσικά γίνεται αποδεκτό σε θρησκευτικό επίπεδο, ενώ η επιστήµη πάντα ψάχνει, αναζητά, επιδιώκει και τελικά αποκαλύπτει, γνωρίζει τη γενεσιουργό αιτία αυτού του αποκαλούµενου θαύµατος.

Από την άλλη, αν ένα αντικείµενο ή φαινόµενο δεν είχε καµιά σχέση ή σύνδεση µε άλλα αντικείµενα ή φαινόµενα, αν ήταν πλήρως ανεξάρτητο, ο άνθρωπος απλώς δεν θα µπορούσε κατ’ ουδένα λόγο να το γνωρίσει, να το αντιληφθεί, γιατί το συγκεκριµένο δεν έχει την όποια σύνδεση ή επίδραση στις αισθήσεις, µέσω των οποίων ο άνθρωπος γνωρίζει, κατανοεί τον περιβάλλοντα κόσµο του. Εποµένως κάτι δεν µπορεί να υπάρχει εν τη ανυπαρξία του.

Η επίδραση της ανθρώπινης δραστηριότητας στις εξελίξεις

Αν τώρα ένα άτοµο προσπαθεί να κατανοήσει την αλληλοεπίδραση των φαινοµένων και την ανάπτυξη της ουσίας τους, χρησιµοποιώντας τη µεταφυσική ορθολογικο-εµπειρική προσέγγιση, τότε θα βρεθεί ενώπιον µιας ανεπίλυτης αντίφασης. Από τη µια όλα τα φαινόµενα, τα γεγονότα κ.ο.κ. εµφανίζονται υπό την επίδραση κάποιας αιτίας και εποµένως αυτά απλώς δεν µπορούν να µην εµφανιστούν. Από την άλλη όµως η εµφάνισή τους εξαρτάται από απεριόριστο αριθµό ποικιλόµορφων προϋποθέσεων, µέσα στις οποίες η συγκεκριµένη αιτία λειτουργεί και είναι απρόβλεπτο κατά πόσο ο συσχετισµός αυτών των προϋποθέσεων θα κάνει µια τέτοια εµφάνιση προαιρετική ή και τυχαία. Εποµένως η µεταφυσική σκέψη, αδυνατώντας να επιλύσει αυτή την αντίφαση, οδηγείται:

– Είτε στο Φαταλισµό (µοιροκρατία) δηλ. το κάθε γεγονός, ακόµα και το πιο ασήµαντο, είναι προκαθορισµένο από µια αναµφισβήτητη αλυσίδα αιτιών και αποτελεσµάτων, δηλαδή από µια αδιασάλευτη Αναγκαιότητα. Αυτή όµως η προσέγγιση φθάνει µέχρι το τραγελαφικό ότι τα αέρια, που δηµιούργησαν το ηλιακό µας σύστηµα, ήταν τέτοιας φύσης, ώστε τα γεγονότα αυτά έπρεπε να εµφανιστούν ακριβώς όπως εµφανίστηκαν, καταλήγοντας τελικά σε µια θεοκρατική αντίληψη – µια υπέρτατη δύναµη.

– Είτε στο Ρελατιβισµό (σχετικότητα) και στον Ιντετερµινισµό (αναιτιολογία), δηλαδή τα γεγονότα µεταβάλλονται σε τελευταία ανάλυση µέσα σε ένα χάος. Ουσιαστικά, δηλαδή, επικρατεί το τυχαίο, χωρίς την ύπαρξη της όποιας αλληλουχίας και αλληλοσύνδεση των γεγονότων και φαινοµένων.

Και στη µια και στην άλλη περίπτωση η στοχοπροσηλωµένη ανθρώπινη δραστηριότητα και επενέργεια επί των γεγονότων και φαινοµένων αποδεικνύεται άσκοπη και χωρίς καµιά αξία, εφ’ όσον δεν έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει µε τον έναν ή τον άλλον τρόπο τις εξελίξεις.