Δημιουργία μουσείων και τιμές στους δημιουργούς του τόπου

Μνήμη Κώστα Παρτασίδη (1919-1977) 

Αποσπάσματα από το άρθρο Ανεκτίμητη προσφορά στον πολιτισμό, την κοινωνική πρόνοια και τον αθλητισμό του Μπάμπη Αναγιωτού από την έκδοση-λευκωμα Κώστας Παρτασίδης (1919-1977), Ο Δήμαρχος, ο αγωνιστής, ο οραματιστής.  

 

 

 

Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης

Το δημοτικό συμβούλιο Λεμεσού συνέλαβε την ιδέα για ίδρυση Μουσείου Λαϊκής Τέχνης από το 1954 […] Δεν κατέστη όμως κατορθωτό να υλοποιηθεί αυτό το όραμα, γιατί μεσολάβησε η περίοδος εκτάκτου ανάγκης. Τα σχετικά σχέδια τέθηκαν στο περιθώριο. Μετά από τη λήξη του αντιαποικιακού αγώνα το 1959, κατά τη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου στις 28 Ιουνίου 1960, αποφασίσθηκε οριστικά η ίδρυση του Μουσείου αυτού. Άρχισε η συλλογή αντικειμένων λαϊκής τέχνης, όπως σκεύη, υφαντά, ενδυμασίες, κοσμήματα κ.ά., τα οποία, αφού ταξινομήθηκαν, εκτέθηκαν προσωρινά στο υπόγειο κάτω από το Μνημείο της πλατείας Ηρώων. Πολλά από τα ανεκτίμητα κειμήλια του λαϊκού μας πολιτισμού παραχωρήθηκαν με δωρεές. […] Τελικά, το Μουσείο μεταστεγάστηκε το 1985 στο κτήριο επί της οδού Αγίου Ανδρέου, στη συμβολή της με την οδό Όθωνος και Αμαλίας, που παλαιότερα φιλοξενούσε το Γηροκομείο. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι την προεδρία της ειδικής επιτροπής του Μουσείου ανέλαβε ο ίδιος ο Κώστας Παρτασίδης, γεγονός που φανερώνει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του για τον λαϊκό πολιτισμό και τη λαϊκή τέχνη.

 

Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας

Μετά από σχετική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, περί τα τέλη της δεκαετίας του 1950, και αρκετό χρόνο προετοιμασίας για εξεύρεση οικονομικών πόρων και εκθεμάτων, το 1961 λειτούργησε και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Αυτό περιελάμβανε Πτηνολογικό τμήμα, καθώς επίσης Εντομολογικό τμήμα, το οποίο δημιουργήθηκε υπό την επιστημονική επίβλεψη, καθοδήγηση και ευθύνη του σπουδαίου Λεμεσιανού εντομολόγου Γεώργιου Μαυρομουστάκη, σε οίκημα που ανεγέρθηκε στον Δημοτικό Κήπο.

 

Το Επαρχιακό Μουσείο στο μεσαιωνικό κάστρο

Η αρχική σύλληψη της ιδέας για τη δημιουργία Επαρχιακού Μουσείο στο μεσαιωνικό κάστρο της Λεμεσού ανήκει στο δημοτικό συμβούλιο υπό τον Κώστα Παρτασίδη. Ωστόσο αποφασίστηκε από την αποικιακή κυβέρνηση αυτό να εγκαθιδρυθεί από την ίδια και να βρίσκεται υπό τον πλήρη έλεγχό της. Ο Δήμος Λεμεσού, χωρίς δισταγμό, στήριξε οικονομικά τη λειτουργία του, αφού, όπως αναφέρει στη δεκάμηνη λογοδοσία του ο δήμαρχος, «… το μουσείο είναι σε κάθε τόπο ένα ίδρυμα πολιτισμού και προόδου, κοντά στα άλλα τουριστικά ωφελήματα που προσφέρει …», για να καταλήξει αναφέροντας πως «… όλος αυτός ο πλούτος είναι δικός μας, ανήκει στον Κυπριακό Λαό και μόνο σ’ αυτόν, γιατί οι ξένοι “καταλυτές” της ελευθερίας μας δεν μπορεί παρά να φύγουν μια μέρα απ’ εδώ, και θα φύγουν.» (i )

i Βλ. Πληροφοριακό Δελτίο – Δέκα μήνες δημοτικής δράσης – Έκθεση Δράσης του Δημοτικού Συμβουλίου Λεμεσού (1.6.1949–31.3.1950) –  Περίοδος Δεύτερη Αρ. 1, Δήμος Λεμεσού, Λεμεσός, 1950.

 

Συστάθηκε Δημοτική Φιλαρμονική Ορχήστρα

[…] Οι προσπάθειες για ίδρυση Δημοτικού Ωδείου άρχισαν το 1954, με την εμπλοκή μάλιστα του μουσουργού Σόλωνα Μιχαηλίδη, ο οποίος δραστηριοποιείτο ακόμα στη Λεμεσό. Ο Σόλων Μιχαηλίδης διερεύνησε όλες τις πτυχές του θέματος και παρουσίασε στο δημοτικό συμβούλιο αναλυτική μελέτη. Ο προϋπολογισμός του εγχειρήματος αυτού, λόγω του ότι προϋπόθετε χαμηλά δίδακτρα, ήταν αρνητικός. Η απαιτούμενη δαπάνη ήταν πολύ υψηλή για το ισχνό ταμείο του Δήμου Λεμεσού. Το δημοτικό συμβούλιο προβληματίστηκε σοβαρά πάνω σ’ αυτό το ζήτημα, αλλά μη θέλοντας να επιβαρύνει με επιπρόσθετη φορολογία τους δημότες ή να αυξήσει τα δίδακτρα, έθεσε στο περιθώριο τον σχεδιασμό για ίδρυση Δημοτικού Ωδείου. Μπορεί το όραμα αυτό του Κώστα Παρτασίδη να μην υλοποιήθηκε στην πρωταρχική του σύλληψη, τέθηκαν όμως οι βάσεις που οδήγησαν λίγο αργότερα στην ίδρυση της Φιλαρμονικής και, μετέπειτα, στην ίδρυση της Σχολής Βιολιού του Δήμου Λεμεσού.

[…] Οι διεργασίες για την επανίδρυση Δημοτικής Φιλαρμονικής Ορχήστρας άρχισαν την περίοδο 1956–1957. Ανατέθηκε και πάλι στον μουσουργό Σόλωνα Μιχαηλίδη, ο οποίος πλέον υπηρετούσε ως διευθυντής του Εθνικού Ωδείου Θεσσαλονίκης, να μελετήσει το όλο θέμα και να υποδείξει κατάλληλο μουσικό για να αναλάβει τη διεύθυνση της Δημοτικής Φιλαρμονικής. Ο Σόλων Μιχαηλίδης, με επιστολή του, ημερομηνίας 17.6.1957, υπέδειξε τον μουσικό Στυλιανό Πριτσούλη, αρχιμουσικό του Δήμου Δράμας, ως τον καταλληλότερο να αναλάβει ένα τέτοιο λειτούργημα. […] [O Στυλιανός Πριτσούλη] ανέλαβε επίσημα τα καθήκοντά του στις 12 Ιουνίου 1959 και στις 22 Οκτωβρίου του ίδιου έτους άρχισαν η παράδοση μαθημάτων και οι πρόβες, αφού επιλέγηκαν 50 άτομα που θα αποτελούσαν τη Δημοτική Φιλαρμονική, από τα περίπου 100 που υπέβαλαν αίτηση.

 

Παιδεία και Μόρφωση

[…] Όταν τον Οκτώβριο του 1953 έγιναν προσπάθειες από μέρους της αποικιοκρατικής κυβέρνησης για υπαγωγή των Γυμνασίων στη δικαιοδοσία της, ενώ και η Σχολική Εφορεία Λεμεσού επέβαλε ταυτόχρονα σημαντική αύξηση των διδάκτρων, ο δήμαρχος Κώστας Παρτασίδης συγκάλεσε στο δημοτικό μέγαρο πανδημοτική σύσκεψη, η οποία ασχολήθηκε με τα θέματα αυτά, καθώς και με τις εξευτελιστικά χαμηλές αμοιβές των εκπαιδευτικών. Με ειδικό ψήφισμα που αποστάληκε στην αποικιοκρατική κυβέρνηση, στον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου και στη Σχολική Εφορεία, τέθηκαν δυναμικά τα συγκεκριμένα προβλήματα και οι δίκαιες διεκδικήσεις του λαού στα θέματα της παιδείας.  Τελικά επιλύθηκε το όλο ζήτημα, αφού η Σχολική Εφορεία εξαναγκάστηκε να μειώσει τα δίδακτρα και να δώσει αυξήσεις στους καθηγητές, καθώς επίσης να ζητήσει από την αποικιοκρατική κυβέρνηση μεγαλύτερη χορηγία και επιβεβαίωση της ανεξαρτησίας των εκπαιδευτηρίων. Εντούτοις επήλθε ρήξη στις σχέσεις μεταξύ Δήμου Λεμεσού και Σχολικής Εφορείας Λεμεσού.

Ως συνεπακόλουθο αυτής της ρήξης, η Σχολική Εφορεία, εντελώς αψυχολόγητα, προέβη το 1954 σε απαγόρευση της χρήσης της Δημοτικής Βιβλιοθήκης από τους μαθητές, με τη δικαιολογία ότι χορηγούνταν σ’ αυτούς από τη βιβλιοθηκάριο «απαγορευμένα βιβλία». Έτσι, άρχισε άλλη μια διαμάχη, με επίκεντρο το θέμα αυτό. Ο δήμαρχος Κώστας Παρτασίδης κατήγγειλε στους δημότες την ενέργεια αυτή, αναφέροντας, μεταξύ άλλων, ότι «… η Δημοτική Βιβλιοθήκη είναι ένα ίδρυμα που έγινε για να εξυπηρετεί όλους τους δημότες, χωρίς καμιά εξαίρεση, και ιδιαίτερα τους νέους που διψούν για μόρφωση και μάθηση … και θα ήταν δίχως άλλο μεγάλη ασυνέπεια αν οι πόρτες αυτού του κοινωφελούς ιδρύματος έκλειαν για τη μαθητική νεολαία.»(i)  Φαίνεται ότι τα βαθύτερα κίνητρα της Σχολικής Εφορείας ήσαν πολιτικά, ιδεολογικά και ταξικά, σε μιαν προσπάθεια να πληγεί το κύρος της αριστερής ιδεολογίας που εκπροσωπούσαν ο δήμαρχος και η πλειοψηφία του δημοτικού συμβουλίου.

i  Βλ. διάφορες εκθέσεις τμηματαρχών κ.λπ.

 

Ανέγερση μνημείων σε πλατείες

Μεγάλη ήταν και η δραστηριότητα στη διαμόρφωση μικρών πλατειών όπου τοποθετήθηκαν διάφορα διακοσμητικά γλυπτά, αλλά και προτομές σημαντικών ανθρώπων των γραμμάτων που πρόσφεραν στο «ευ ζην» της πόλης. Από «μνημειολογικής» πλευράς, εκτενέστερη αναφορά γίνεται σε άλλο κεφάλαιο. Εδώ θα ασχοληθούμε περισσότερο με την καλλιτεχνική και πολιτιστική οπτική γωνία του θέματος.

[…]Στις 15 Ιουλίου του 1953, μετά από την εκλογική νίκη του Συνδυασμού Λαϊκής Πατριωτικής Ενότητας, πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Βασίλη Μιχαηλίδη –την οποία φιλοτέχνησε ο εξ Ελλάδος γλύπτης Αντώνιος Σώχος– στην ομώνυμη πλατεία, στη γωνία των οδών Αγίας Ζώνης και Βασίλη Μιχαηλίδη.

Την 1η Νοεμβρίου του 1959, τελέστηκαν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Ανδρέα Θεμιστοκλέους, σημαντικότατου εκπαιδευτικού, πνευματικού, αθλητικού και κοινωνικού παράγοντα της Λεμεσού, που φιλοτέχνησε ο Λεμεσιανός γλύπτης Χρυσόστομος Περδίος, στον χώρο της ομώνυμης πλατείας, στη συμβολή των οδών Αγίας Ζώνης και Εμμανουήλ Ροΐδη.

Το 1961, αποφασίστηκε από τον Δήμο Λεμεσού να τοποθετηθεί προτομή του ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου στην πλατεία μπροστά από τα γραφεία της Επαρχιακής Διοίκησης, η οποία θα μετονομαζόταν σε πλατεία Γρηγόρη Αυξεντίου. Ο Δήμος συνεισέφερε το ποσό των 100 λιρών και έγινε εισήγηση να αναλάβει την προτομή και πάλιν ο Λεμεσιανός γλύπτης Χρυσόστομος Περδίος. Παρόλο που η πρωτοβουλία αυτή ανήκε στο δημοτικό συμβούλιο, λόγω της δαπάνης που απαιτείτο για το έργο αυτό, και αφού στο τέλος του 1962 η θητεία του δημοτικού συμβουλίου τερματίστηκε, η προτομή αυτή δεν υλοποιήθηκε επί θητείας του.

[…] Περί τα τέλη της δεκαετίας του 1950, η επιτροπή Δημοτικής Βιβλιοθήκης Λεμεσού, που ήταν υπεύθυνη για τον διαγωνισμό εις μνήμην του Νίκου Νικολαΐδη, σημαντικότατου συγγραφέα και ζωγράφου, ανέλαβε το έργο της εξεύρεσης χορηγών και της διενέργειας δημοσίου εράνου για την κατασκευή προτομής του. […] Η προτομή αυτή τοποθετήθηκε στον Δημόσιο Κήπο και τα αποκαλυπτήριά της έγιναν στις 8 Νοεμβρίου 1970.(i )

 i  Βλ. Public Αrt of Cyprus, στην ιστοσελίδα http://publicart.ouc.ac.cy.

 

Τιμούνταν άνθρωποι του πολιτισμού με την ονοματοδοσία οδών

Αξίζει να ασχοληθούμε και με το θέμα της ονοματοδοσίας διαφόρων οδών της Λεμεσού, που προτάθηκε το 1960 και υλοποιήθηκε το 1961, κατά τη διάρκεια της δημαρχίας του Κώστα Παρτασίδη, για να καταδείξουμε την αγάπη και τον σεβασμό που έτρεφαν για τα γράμματα, τις τέχνες και τους θεράποντές των, τόσο αυτός, όσο και το δημοτικό συμβούλιο. Ανάμεσα στις διάφορες ονομασίες οδών που δόθηκαν τότε, εκτός από εκείνες προς τιμήν των ηρώων του αντιαποικιακού αγώνα, που μόλις είχε λήξει, υπήρχαν και αρκετές προς τιμήν λογοτεχνών, καλλιτεχνών, ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών, όχι μόνο παλαιότερων, αλλά και πολύ σύγχρονων, σημαντικών μορφών όχι μόνο της Λεμεσού, αλλά ευρύτερα της Κύπρου, της Ελλάδας και του παγκόσμιου πολιτισμού.

Τιμητικές εκδηλώσεις για δημιουργούς

Ο Δήμος Λεμεσού δεν ξεχνούσε τις εξέχουσες φυσιογνωμίες που πρόσφεραν ποικιλόμορφα στην πόλη, αλλά και στην Κύπρο γενικότερα. Οι διάφορες εκδηλώσεις, που αναφέρονται στη συνέχεια, μα και σε άλλα μέρη του κεφαλαίου αυτού, καταδεικνύουν τον μεγάλο σεβασμό και την απεριόριστη εκτίμηση του δημάρχου Κώστα Παρτασίδη και του δημοτικού συμβουλίου προς τους ανθρώπους αυτούς.