ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΟΓΚΙΔΟΥ: Τα παιχνίδια είναι για τα παιδιά

Ηρθε η ώρα να σπάσουν τα στερεότυπα

Συνέντευξη στην Ελένη Κωνσταντίνου

Η ώρα να σταματήσει ο αυστηρός διαχωρισμός ανάμεσα σε αγορίστικα και κοριτσίστικα παιχνίδια έφτασε. Ιδιαίτερα αυτές τις γιορτινές μέρες, ο καθένας από εμάς βρίσκει την εύκολη λύση για να προσφέρει στα παιδιά: Κούκλα για τα κορίτσια… Αυτοκινητάκι για τα αγόρια… Βέβαια η επιλογή του κατάλληλου παιχνιδιού κρύβει πολύ περισσότερες παγίδες απ’ όσες φανταζόμαστε.

Η Δήμητρα Κογκίδου, Καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης στο ΑΠΘ έχει ασχοληθεί εκτεταμένα με το ζήτημα αυτό, τονίζοντας την ανάγκη να καταργηθεί ο έμφυλος διαχωρισμός των παιχνιδιών. Το να προχωρήσουμε ένα βήμα παρακάτω σπάζοντας τα στερεότυπα, θα έχει σημαντικά οφέλη για τα ίδια τα παιδιά. Οπως σημειώνει η Δήμητρα Κογκίδου, αυτό δίνει τη δυνατότητα σε όλα τα παιδιά να αποκτήσουν ένα μεγαλύτερο εύρος εμπειριών και δεξιοτήτων, στοιχεία που έχουν σχέση με τη συγκρότηση της έμφυλης ταυτότητάς τους, την εκπαιδευτική επιτυχία και τις επαγγελματικές τους επιλογές αργότερα.

Dim.09.IMG_7227

Κούκλες για κορίτσια και αυτοκινητάκια για τα αγόρια. Ενα στερεότυπο που ήρθε η ώρα να σπάσουμε;

Και αργήσαμε! Τα παιχνίδια δεν είναι «για αγόρια» ή «για κορίτσια».  Τα παιχνίδια είναι για τα παιδιά.

Δεν αρέσουν όλα τα παιχνίδια σε όλα τα παιδιά –αλλά οι επιλογές αυτών που τους αρέσουν μπορεί να είναι ανεξάρτητες από το φύλο.

Είναι σημαντικό να πάψει αυτός ο αυστηρός διαχωρισμός ανάμεσα σε «αγορίστικα» και «κοριτσίστικα» παιχνίδια και να προωθηθούν τα «ουδέτερα ως προς το φύλο» παιχνίδια, έτσι ώστε τα παιδιά να έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν ελεύθερα να ασχοληθούν με τα παιχνίδια που τα ελκύουν και να διαμορφώσουν την έμφυλη υποκειμενικότητά τους.

Για ποιους λόγους πρέπει να καταργήσουμε τον έμφυλο διαχωρισμό των παιχνιδιών;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι γι’ αυτό. Η κατάργηση του έμφυλου διαχωρισμού των παιχνιδιών δεν συμβάλλει στην αναπαραγωγή των έμφυλων στερεοτύπων, δίνει τη δυνατότητα σε όλα τα παιδιά να αποκτήσουν ένα μεγαλύτερο εύρος εμπειριών και δεξιοτήτων, στοιχεία που έχουν σχέση με τη συγκρότηση της έμφυλης ταυτότητάς τους, την εκπαιδευτική επιτυχία και τις επαγγελματικές τους επιλογές αργότερα.

Υπάρχει ανάγκη για περισσότερα παιχνίδια σε ένα ευρύ φάσμα των χρωμάτων και με ποικιλομορφία θεμάτων, τόσο για τα αγόρια, όσο και για τα κορίτσια. Επιπλέον, υπάρχει ανάγκη για δημιουργία καινοτόμων παιχνιδιών που θα ανατρέπουν τα έμφυλα στερεότυπα και θα προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις, όπως, επίσης, και οργανώσεων που θα προσπαθήσουν να αλλάξουν την υπάρχουσα κατάσταση και να προωθήσουν ουδέτερα ως προς το φύλο παιχνίδια.

Τι μπορούμε να κάνουμε οι ίδιοι ως γονείς;

Ως γονείς και καταναλωτές/τριες θα πρέπει να προσπαθήσουμε να ελαχιστοποιήσουμε την αγορά έμφυλων παιχνιδιών στα παιδιά. Δυστυχώς όμως υπάρχουν λίγες επιλογές παιχνιδιών που δεν είναι έμφυλες και δεν βασίζονται στα έμφυλα στερεότυπα. Αυτό όμως δεν θα επιφέρει άμεσα ευρύτερες αλλαγές στον τομέα αυτό. Για το λόγο αυτό νομίζω ότι πρέπει να απαιτήσουμε να έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε περισσότερες επιλογές «ουδέτερων ως προς το φύλο» παιχνιδιών, δηλαδή αλλαγές στην κατασκευή των παιχνιδιών και γενικότερα στο μάρκετινγκ της βιομηχανίας παιχνιδιών.

Η κατάργηση των διαφορετικών ζωνών «για κορίτσια» και «για αγόρια» στα καταστήματα των παιχνιδιών είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα, αλλά πρέπει να συνεχιστεί με τις παραπάνω αλλαγές στην κατασκευή/ανακατασκευή των παιχνιδιών και στο μάρκετινγκ . Διαφορετικά θα συνεχίσει να υπάρχει πίεση στα κορίτσια και στα αγόρια να συμμορφωθούν στα έμφυλα στερεότυπα.

Η αλλαγή αυτή θα προκύψει από ομάδες της κοινωνίας των πολιτών που αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την προώθηση των «ουδέτερων ως προς το φύλο» παιχνιδιών. Ευτυχώς τα 2-3 τελευταία χρόνια αρκετοί άνθρωποι και οργανώσεις σε όλο τον κόσμο έχουν αρχίσει να αμφισβητούν την έμφυλη διχοτόμηση των παιχνιδιών και να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την κατάργησή του.

Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στα τέλη του 2012, η οργάνωση Let Toys Be Toys (http://www.lettoysbetoys.org.uk/) ξεκίνησε ως καμπάνια γονιών και εξελίχθηκε σε μια δυναμική οργάνωση που έχει αναλάβει πολλές πρωτοβουλίες για να πάψει ο αυστηρός διαχωρισμός ανάμεσα σε «αγορίστικα» και «κοριτσίστικα» παιχνίδια. Μεγάλες εταιρείες παιχνιδιών έλαβαν υπόψη τις διαμαρτυρίες και τις παρατηρήσεις και βελτιώθηκαν.

Στην Αυστραλία το 2013 δημιουργήθηκε η οργάνωση Play Unlimited (http://www.playunlimited.org.au/) που μάλιστα τώρα το Δεκέμβρη έχει οργανώσει μια μεγάλη καμπάνια με την ονομασία No Gender December με στόχο να μην υπάρχουν κάτω από το χριστουγεννιάτικο δένδρο πολλά έμφυλα παιχνίδια.

Και στην Ελλάδα θα πρέπει να υπάρξει μια αντίστοιχη καμπάνια. Για το λόγο αυτό μάλιστα έχω ξεκινήσει την αντίστοιχη προετοιμασία και στο πλαίσιό της επιπρόσθετα δημιούργησα σελίδα στο FACEBOOK με την ονομασία «Ολα τα Παιχνίδια για Ολα τα Παιδιά» (https://www.facebook.com/dkogkidou). Θα χαρώ πολύ αν και στην Κύπρο ξεκινήσει μια αντίστοιχη πρωτοβουλία.

Παιχνίδια για τα παιδιά. Ισως η πρώτη σκέψη να είναι ότι πρόκειται για μια εύκολη υπόθεση. Ωστόσο διαβάζοντας κανείς και την πλούσια αρθρογραφία σας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια υπόθεση που κρύβει πολλές παγίδες.

Ετσι είναι, υπάρχουν πολλές παγίδες. Τώρα που πλησιάζουν τα Χριστούγεννα είναι εύκολο να επιλέξουμε κούκλες ή κουκλόσπιτα για τα κορίτσια και αεροπλανάκια ή αυτοκινητάκια ή φιγούρες δράσης για τα αγόρια, χωρίς πολλή σκέψη – αλλά υπάρχουν πολλοί λόγοι για να μην αγοράζουμε πάντα παιχνίδια σύμφωνα με τα έμφυλα στερεότυπα, καθώς αυτό βλάπτει τόσο τα κορίτσια, όσο και τα αγόρια.

 

Για παράδειγμα, τα αγόρια συχνά δεν έχουν εμπειρίες με παιχνίδια που δίνουν έμφαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων ανατροφής και οικιακής ευθύνης. Στη σύγχρονη εποχή που υπάρχει μεγαλύτερος καταμερισμός της οικιακής φροντίδας και της ανατροφής των παιδιών, θα μπορούσαν να επωφεληθούν και τα αγόρια από τις εμπειρίες αυτές και έτσι να προσεγγισθεί περισσότερο στην πράξη η συμφιλίωση της οικογενειακής και εργασιακής ζωής και επιπλέον να αποκτήσουν πρώιμα ενδιαφέροντα και δεξιότητες που μπορεί να τα οδηγήσουν σε καριέρες σε αντίστοιχα επαγγέλματα παροχής φροντίδας.

Επίσης, τα αγόρια θα μπορούσαν να επωφεληθούν παίζοντας με «κοριτσίστικα» παιχνίδια που αναπτύσσουν και εξασκούν πολλές συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες, όπως συναισθηματική κατανόηση, συναισθηματική έκφραση, ρύθμιση συναισθημάτων, ενσυναίσθηση. Αυτές οι δεξιότητες είναι ζωτικής σημασίας στην ενήλικη ζωή για τη δημιουργία και διατήρηση μακροπρόθεσμης φιλίας και στενής διαπροσωπικής σχέσης, για την κατανόηση και διαχείριση της δυναμικής στο χώρο εργασίας, για να είσαι ένας αποτελεσματικός γονιός και ένας ενημερωμένος και υπεύθυνος πολίτης.

Επίσης, πάρα πολλά «κοριτσίστικα» παιχνίδια έχουν σχέση με την ελκυστική εμφάνιση, προωθούν ένα συγκεκριμένο πρότυπο ομορφιάς, ενώ, παράλληλα, διδάσκουν στα κορίτσια πόσο σημαντική είναι η εμφάνιση για την κοινωνική αποδοχή. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί επιζήμιο για τη διαμόρφωση των στόχων της ζωής τους και τις μελλοντικές προοπτικές τους, τόσο στην προσωπική όσο και στην επαγγελματική ζωή. Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι τα παιχνίδια αυτά έχουν αρνητική επίπτωση στην ανάπτυξη του ενδιαφέροντος για τις φυσικές επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά.

Πέρα, λοιπόν, από τα διαφορετικά μηνύματα που δίνουν οι διαφορετικοί τύποι παιχνιδιών για τους έμφυλους ρόλους, έχουν και διαφορετικό εκπαιδευτικό περιεχόμενο, στοιχείο που έχει σχέση με τη μελλοντική επιτυχία των παιδιών στη μάθηση σε πολλούς τομείς του αναλυτικού προγράμματος και στη συνέχεια στις επαγγελματικές τους επιλογές.

Πολύ επικερδές για τις εταιρείες….

Πέρα από ζητήματα στερεοτύπων, ο διαχωρισμός των παιχνιδιών εξυπηρετεί και κάποια άλλα συμφέροντα;

Αξίζει να αναρωτηθούμε γιατί η έμφυλη διχοτόμηση των παιχνιδιών που υπάρχει σήμερα είναι τόσο μεγάλης έκτασης –πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που παρατηρήθηκε κατά τον 20ο αιώνα -και μάλιστα σε μια περίοδο που έχει επιτευχθεί πρόοδος στον τομέα της ισότητας των φύλων. Αυτό εκ πρώτης όψεως είναι παράδοξο, ερμηνεύεται όμως αν διερευνήσουμε το ρόλο του μάρκετινγκ στον τομέα των παιχνιδιών, αλλά και συνολικά όλων των προϊόντων που απευθύνονται σε μικρά παιδιά.

Οι εταιρείες παιχνιδιών, όπως όλες οι εταιρείες, θέλουν να αυξήσουν τα κέρδη τους. Είναι πολύ πιο επικερδές να δημιουργήσουν χωριστές αγορές για τα αγόρια και για τα κορίτσια, που καθεμία έχει τα δικά της διακριτά προϊόντα, αντί να κάνουν ενιαία προϊόντα που απευθύνονται σε αγόρια και κορίτσια. Ετσι, προωθώντας τα έμφυλα στερεότυπα, επιβάλλουν διαφορετικούς χρωματικούς κώδικες για αγόρια και κορίτσια, προωθούν διαφορετικά χαρακτηριστικά στην προσωπικότητα των κοριτσιών και των αγοριών, διαφορετικές επαγγελματικές καριέρες.

Η βιομηχανία παιχνιδιών άρχισε να στηρίζεται περισσότερο στην κατάτμηση της αγοράς με βάση το φύλο από τη δεκαετία του 1980 και αυτό, από οικονομική άποψη, είναι λογικό γιατί μπορεί έτσι να πουλήσει σε μια οικογένεια δύο διαφορετικές εκδοχές ενός παιχνιδιού ή τελείως διαφορετικά παιχνίδια για το αγόρι και το κορίτσι.

Η έμφυλη διχοτόμηση των παιχνιδιών, όμως, αναπαράγει την εσφαλμένη αντίληψη ότι τα αγόρια και τα κορίτσια είναι τελείως διαφορετικά και την ενισχύει προδιαγράφοντας τα διαφορετικά ενδιαφέροντα, δεξιότητες και κλίσεις σε αγόρια και κορίτσια. Αυτή η επιλογή έχει, όμως, κοινωνικό κόστος –και τα επιστημονικά δεδομένα δεν προσφέρουν καμία άφεση στο επίπεδο της ηθικής ότι έχει βιολογικό έρεισμα.

Πάντως είναι δύσκολο να διαχωριστούν τα παιχνίδια σήμερα από τα ΜΜΕ γιατί πάρα πολλά παιχνίδια συνδέονται με τηλεοπτικές εκπομπές και ταινίες και επειδή οι διαφημίσεις παιχνιδιών έχουν πάρα πολύ μεγάλη επίδραση στο τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τα παιχνίδια τα παιδιά, αλλά και οι μεγάλοι.

Οι εταιρείες παιχνιδιών υποστηρίζουν ότι λαμβάνουν υπόψη τις έμφυλες επιλογές των πελατών τους και προσαρμόζουν την πολιτική τους σε αυτές. Μελέτες, όμως, έχουν δείξει ότι ο μεγάλος βαθμός έμφυλων παιχνιδιών που κυκλοφορούν σήμερα είναι αποτέλεσμα των στρατηγικών μάρκετινγκ των σχεδιαστών παιχνιδιών και των εμπόρων που μέχρι πρόσφατα ήταν οικονομικά επωφελείς για τη βιομηχανία παιχνιδιών.

Η βιομηχανία παιχνιδιών θα συνεχίσει να αναπαράγει τα έμφυλα στερεότυπα για να πουλήσει τα παιχνίδια για όσο διάστημα αυτό είναι επικερδές, ανεξάρτητα από τις αρνητικές συνέπειες για τα παιδιά.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy