Δυσμενείς παράγοντες για ΤΚΑ η ψηλή ανεργία και η μείωση των μισθών

Η διασφάλισή του δεν πρέπει να γίνει σε βάρος των εργαζομένων

Ρεπορτάζ Αθηνά Ξενοφώντος

Ο θεσμός του Ταμείου Προνοίας και των συνταξιοδοτικών ταμείων σε συνδυασμό με το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΤΚΑ) είναι μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις των εργαζομένων στην Κύπρο, γιατί μπορούν να απολαμβάνουν ένα ικανοποιητικό επίπεδο ζωής μετά την αφυπηρέτησή τους.

Ωστόσο, μετά το 2013 ανατράπηκαν μερικώς τα δεδομένα, καθώς με το καταστροφικό κούρεμα των καταθέσεων πολλά Ταμεία Προνοίας εξανεμίστηκαν.

Παράλληλα, στην περίπτωση που συνεχιστεί η υψηλή ανεργία και η δραστική μείωση των μισθών ενδεχομένως να επηρεάσει δυσμενώς και τις μελλοντικές γενιές, λόγω της μείωσης των εισφορών στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

Η οικονομική κρίση που κατέστρεψε χιλιάδες επιχειρήσεις και εκτόξευσε την ανεργία στα ύψη επέφερε άλλο ένα κτύπημα στο θεσμό των Ταμείων Προνοίας.

Πολλοί εργαζόμενοι, αντιμέτωποι με το χάος και προκειμένου να μη χάσουν τη δουλειά τους, αποδέχθηκαν δραστική μείωση των μισθών και ωφελημάτων. Πρώτο και κύριο ωφέλημα που δέχθηκε κτύπημα ήταν μείωση ή και κατάργηση των εισφορών στο Ταμείο Προνοίας. Εμβρόντητοι χιλιάδες εργαζόμενοι που αποταμίευαν για χρόνια ένα μικρό ποσό, προκειμένου να έχουν ένα αποκούμπι όταν συνταξιοδοτηθούν, είδαν τους κόπους μιας ζωής να εξαφανίζονται σε μια νύκτα.

Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της AON Hewitt, Φίλιππο Μαννάρη, η οικονομική κρίση και τα ψηλά επίπεδα ανεργίας έφεραν την αύξηση του συνταξιοδοτικού κινδύνου, σημειώνοντας ότι οι εργαζόμενοι σήμερα πρέπει να αποταμιεύουν επτά φορές τον ετήσιο μισθό τους για να αφυπηρετήσουν στα 65, ενώ μόνο ένας στους 20 αναμένεται να μαζέψει τα απαιτούμενα για να αφυπηρετήσει στα 65. Ο διάμεσος εργαζόμενος, σύμφωνα με τον κ. Μαννάρη, αναμένεται να έχει οικονομική ετοιμότητα συνταξιοδότησης στην ηλικία των 70 ετών.

Οι πιο πάνω τοποθετήσεις αποτυπώνουν όντως την πραγματικότητα ή είναι κινδυνολογία; Επίσης, αποκαταστάθηκε ή όχι η εμπιστοσύνη των πολιτών στο θεσμό των Ταμείων Προνοίας από τις τεράστιες ζημιές που έχουν υποστεί; Ενα άλλο καίριο ερώτημα είναι πώς θα επανέλθει το ωφέλημα της καταβολής των εισφορών, καθώς και πότε θα υλοποιηθεί η δέσμευση της κυβέρνησης ότι μεγάλο μέρος των απωλειών από το κούρεμα θα καταβληθεί από το κράτος.

Για τα πιο πάνω θέματα που απασχολούν έντονα κάθε εργαζόμενο τοποθετούνται στην εφημερίδα μας ο διευθυντής του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Ταμείων Προνοίας, Φάνης Τρύφωνος, καθώς και η αναπληρωτής Γ.Γ. της ΠΕΟ και πρώην Υπουργός Εργασίας, Σωτηρούλα Χαραλάμπους.

Ούτε κινδυνολογία, ούτε εφησυχασμός

Ο κ. Τρύφωνος εκτίμησε πως δεν υπάρχει κίνδυνος να αδειάσει το Ταμείο των Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Οπως ανέφερε, βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο η νέα αναλογιστική μελέτη για το ΤΚΑ και σε σύντομο χρονικό διάστημα αναμένονται τα πραγματικά στοιχεία για την ανεργία του 2013 και 2014.

Το πόρισμα της πιο πάνω μελέτης, σημείωσε, είναι το πιο ασφαλές εργαλείο για να καταδειχθεί σε ποια κατάσταση βρίσκεται το Ταμείο.

Από την πλευρά της η Σ. Χαραλάμπους, αναφερόμενη στο θέμα του συνταξιοδοτικού (ΤΚΑ, Ταμεία Προνοίας και Σύνταξης), σημείωσε πως ούτε κινδυνολογία πρέπει να υπάρχει, αλλά ούτε και εφησυχασμός.

Σ’ ό,τι αφορά στο ΤΚΑ εξήγησε πως επί προηγούμενης κυβέρνησης και μέσα από κοινωνική συναίνεση επιτεύχθηκαν αλλαγές, ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα, γιατί είναι ταμείο συλλογικό και κοινωνικής αλληλεγγύης. Υπενθύμισε ότι το 2012 αυξήθηκαν οι εισφορές και τα χρόνια για να έχει κάποιος δικαίωμα σύνταξης.

Ωστόσο, προειδοποίησε, η ψηλή ανεργία και η μείωση των μισθών για μεγάλο χρονικό διάστημα θα επιδράσουν δυσμενώς στη μελλοντική συνταξιοδότηση.

Ως εκ τούτου, υπογράμμισε η Σ. Χαραλάμπους, το Α και το Ω είναι η λήψη ουσιαστικών μέτρων για καταπολέμηση της ανεργίας και επαναφορά των μισθών στα προηγούμενα επίπεδα.

Δεν είναι τυχαία, επεσήμανε, που το συνδικαλιστικό κίνημα θέτει επιτακτικά το θέμα της επαναφοράς των δικαιωμάτων των εργαζομένων.

Για την ΠΕΟ, τόνισε, αυτό που έχει άμεση προτεραιότητα και ήδη το έθεσε στο Υπουργείο Εργασίας, είναι η ολοκλήρωση της συζήτησης αναφορικά με την επενδυτική πολιτική του ΤΚΑ, ώστε να δημιουργηθεί πραγματικό αποθεματικό.

Η Σ. Χαραλάμπους θύμισε ότι επί προηγούμενης κυβέρνησης είχε γίνει συζήτηση, υπήρξε καταληκτικό πλαίσιο και είχε αρχίσει να επιστροφή των χρημάτων από το κράτος προς το ΤΚΑ (δανείστηκε 7.5 δις ευρώ) για να γίνει πραγματικό αποθεματικό. Ωρίμασε ο χρόνος, τόνισε, αυτές οι διαδικασίες να ολοκληρωθούν.

Συλλογικές αποφάσεις για διαχείριση

Επίσης, υπάρχει άμεση ανάγκη αύξησης του επιτοκίου με το οποίο δανείζεται η κυβέρνηση από τα διάφορα ταμεία (ΤΚΑ, Ταμείο Αδειών, Πλεονασμού). Το επιτόκιο σήμερα είναι κάτω από 0.5% και δεν μπορεί μόνο ο Υπουργός Οικονομικών να αποφασίζει για την επενδυτική πολιτική του Ταμείου.

Απαίτηση της ΠΕΟ, σύμφωνα με τη Σ. Χαραλάμπους, είναι να δημιουργηθεί συμβούλιο και να αποφασίζουν αυτοί που καταβάλλουν τις εισφορές που είναι οι εργοδότες, οι εργαζόμενοι και το κράτος.

Είναι σημαντικό, επεσήμανε, η δημιουργία πραγματικού αποθεματικού, ώστε την ώρα που θα χρειαστούν οι εργαζόμενοι τα χρήματά τους, να τα έχουν.

Οι κοινωνικοί εταίροι, ανέφερε, αναμένουν τα αποτελέσματα της αναλογιστικής μελέτης.

Προειδοποίησε, παράλληλα, ότι η ΠΕΟ δεν πρόκειται να αποδεχθεί πως η διασφάλιση της βιωσιμότητας του ΤΚΑ θα γίνεται σε βάρος των ωφελημάτων των εργαζομένων και των συνταξιούχων και όποτε υπάρχουν προβλήματα να μειώνονται τα ωφελήματα.

ΠΕΟ: Να ενδυναμωθεί ο θεσμός των Ταμείων Προνοίας

Οσον αφορά στις εκτιμήσεις του κ. Μαννάρη, πως μόνο ένας στους 20 αναμένεται να μαζέψει τα απαιτούμενα για να αφυπηρετήσει στα 65, ο Φ. Τρύφωνος επεσήμανε πως το πρώτο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι τι ποσοστό αναπλήρωσης αναμένει κάποιος από τις συντάξεις του (ΤΚΑ, Ταμείο Προνοίας) από τον τελευταίο του μισθό.

Για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα, σημείωσε, θα πρέπει να δούμε τι ποσοστό αναπλήρωσης έχει βάλει στη μελέτη ο κ. Μαννάρης, διότι αν θεωρηθεί πως κάποιος θα πρέπει να απολαμβάνει το 60% ή το 70% του τελευταίου του μισθού για να είναι ικανοποιημένος είναι ένα και άλλο αν είναι ικανοποιημένος με το 50% ή το 40%. Ωστόσο, τόνισε, για το ποσό που θα συμπληρώνεται εξαρτάται και από το τι μπορεί ο καθένας να εισφέρει.

Η Ε.Ε., σύμφωνα με τον κ. Τρύφωνος, θεωρεί πολύ σημαντικό οι πολίτες να συμπληρώνουν τις συντάξεις τους και από το δεύτερο πυλώνα που είναι τα Ταμεία Προνοίας. Στα Ταμεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, ανέφερε, αυξάνεται η ηλικία που αρχίζει η σύνταξη και μπαίνουν διάφορες ποινές (αφαιρέσεις) αν κάποιος αφυπηρετήσει ενωρίτερα.

Το πόσο θα συμπληρώνονται εξαρτάται από το ποσό που μπορεί ο καθένας να εισφέρει.

Σύμφωνα με τη Σ. Χαραλάμπους, η ΠΕΟ δεν διαφωνεί να γίνει συζήτηση πώς ο θεσμός των Ταμείων Προνοίας μπορεί να γίνει ακόμη πιο δυνατός. Η ΠΕΟ, σημείωσε, είναι έτοιμη να συζητήσει στα πλαίσια της θέσης της ότι θα πρέπει να υπάρχουν κάποια ελάχιστα ωφελήματα για όλους τους εργαζομένους. Να καθορίζεται δηλαδή ο αριθμός των αργιών των εργαζομένων, η καθολική καταβολή του 13ου μισθού, όπως και ο θεσμός του Ταμείου Προνοίας.

Ταυτόχρονα όμως, ως άμεση προτεραιότητα είναι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο θεσμό γιατί τα Ταμεία Προνοίας δέχθηκαν μεγάλο πλήγμα από το κούρεμα, τόσο οικονομικό όσο και εμπιστοσύνης, γιατί πριν από δύο χρόνια ο θεσμός είχε αμφισβητηθεί έντονα.

Το πρώτο και άμεσο για την ΠΕΟ, ανέφερε η Σ. Χαραλάμπους, είναι ο Υπουργός Οικονομικών επιτέλους να προτείνει συγκεκριμένο σχέδιο που να υλοποιεί τη δέσμευση της κυβέρνησης ότι θα αποκατασταθούν οι ζημιές που έχουν υποστεί.

Ηδη υπάρχουν πολίτες που αφυπηρέτησαν ή δυστυχώς πέθαναν και η αποκατάσταση του ταμείου τους ακόμη εκκρεμεί.

Επειδή, υπέδειξε η Σ. Χαραλάμπους, τώρα η Κύπρος βγαίνει από το πρόγραμμα και οι κυβερνώντες πανηγυρίζουν για το success story, είναι η ώρα να αποδείξουν πόσο επιτυχημένο είναι αυτό και να καταθέσουν συγκεκριμένη εισήγηση.

Ανακτάται η εμπιστοσύνη

Σύμφωνα με τον λειτουργό των Ταμείων Προνοίας, Ανδρέα Χατζινικολάου, σήμερα λειτουργούν γύρω στα 1000 Ταμεία Προνοίας. Το 2013 διαλύθηκαν 688 ταμεία και είχαν εγγραφεί 83. Το 2014 είχαν διαλυθεί 167 ταμεία και είχαν εγγραφεί 145. Το 2015 διαλύθηκαν μόνο 54 ταμεία και εγγράφηκαν 81 ταμεία. Τα πιο πάνω στοιχεία, σημείωσε, δείχνουν την τάση πως σιγά σιγά ανακτάται η εμπιστοσύνη του κόσμου με το θετικό πρόσημο.

Το 2013 με το κούρεμα των καταθέσεων είχε επηρεαστεί μεγάλος αριθμός ταμείων. Συγκεκριμένα, η Τράπεζα Κύπρου αριθμούσε 779 ταμεία (προνοίας, σύνταξης) με συνολικές καταθέσεις γύρω στα 813 εκ. ευρώ. Στη Λαϊκή υπήρχαν 520 ταμεία με καταθέσεις περίπου 576 εκ. ευρώ (σύνολο 1.4 δις ευρώ περίπου).

Στη Λαϊκή κουρεύτηκε όλο το ποσό εκτός από 100 χιλιάδες για κάθε ταμείο, ενώ στην Τράπεζα Κύπρου το 47.5%.

Ο Υπουργός Οικονομικών είχε εκφράσει την πρόθεση της κυβέρνησης να αποζημιωθεί το 75% περίπου των κουρεμένων ταμείων.

Επιστράφηκαν ήδη 299 εκ. ευρώ για τα ταμεία που ήταν κατατεθειμένα στη Λαϊκή, που αντιστοιχεί στο 52.5%, ώστε να φτάσουν στο ίδιο επίπεδο με αυτά της Τρ. Κύπρου. Το υπόλοιπο 47.5% μετατράπηκε σε μετοχές και ο υπουργός πρότεινε να μεταβιβαστούν στην κυβέρνηση και να τους εγγυηθεί ότι στο 63ο έτος να τους παραχωρήσει 22.5 χιλιάδες (δηλαδή το 75% του ποσού που διέθεταν πριν το κούρεμα). Ωστόσο η Τρόικα εξέφρασε διαφωνία στην πιο πάνω εισήγηση ενόσω η Κύπρος βρίσκεται στο πρόγραμμα.