Δράσεις προώθησης του πολιτιστικού τουρισμού

Συμμετοχή του ΤΕΠΑΚ στο ευρωπαϊκό έργο «TExTOUR» για σχεδιασμό καινοτόμων και βιώσιμων στρατηγικών ενίσχυσης της κοινωνικοοικονομικής εδαφικής ανάπτυξης λιγότερο γνωστών περιοχών στην Ευρώπη

 

Στην προώθηση και την υλοποίηση ενός νέου ευρωπαϊκού προγράμματος που αφορά τον τουρισμό και ειδικότερα τον πολιτιστικό τουρισμό, ο οποίος κατά γενική παραδοχή συνεχώς κερδίζει έδαφος ανάμεσα στους πολίτες που ταξιδεύουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και γενικότερα, μετέχει το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου εκπροσωπώντας την Κύπρο.

Η όλη προσπάθεια γίνεται μέσω του Εργαστηρίου Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΤΕΠΑΚ που διευθύνεται από τον Δρα Μαρίνο Ιωαννίδη και την Ερευνητική Μονάδα Κοινωνικής Έρευνας και Περιφερειακής Ανάπτυξης «Ηράκλειτος» του Πανεπιστημίου, υπό τη διεύθυνση του Δρος Αντώνη Θεοχάρους.

Το έργο, με το χαρακτηριστικό τίτλο «TExTOUR», στο οποίο, εκτός από το ΤΕΠΑΚ, συμμετέχουν άλλοι 17 Ευρωπαίοι εταίροι, σκοπό έχει να σχεδιάσει καινοτόμες και βιώσιμες στρατηγικές πολιτιστικού τουρισμού για την ενίσχυση της κοινωνικοοικονομικής εδαφικής ανάπτυξης λιγότερο γνωστών περιοχών στην Ευρώπη, καθώς και άλλων περιοχών. Δεδομένου ότι ο πολιτιστικός τουρισμός αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη σημερινή οικονομία, αναφέρεται ενδεικτικά ότι το 2018 αντιπροσώπευε το 37% του συνολικού τουριστικού τομέα με ετήσια αύξηση περίπου στο 15%.

Ωστόσο, με τις αρνητικές συνθήκες που δημιουργήθηκαν με την παγκόσμια εξάπλωση της πανδημίας του κορονοϊού, όπως ήταν επόμενο πλήγηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό και αυτός ο σημαντικός τομέας του τουρισμού. Είναι χαρακτηριστικό της εικόνας που προέκυψε το γεγονός ότι ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) διατύπωσε την εκτίμηση ότι στη διάρκεια του 2020 ο διεθνής τουρισμός μειώθηκε κατά περίπου 80%, γεγονός που υποχρέωσε πολλές χώρες να επιδοθούν σε προσπάθειες και δράσεις μέσα από τις οποίες θα καταστεί δυνατόν «να οικοδομηθεί μια πιο ανθεκτική τουριστική οικονομία, προωθώντας την ψηφιακή μετάβαση και επανεξετάζοντας ένα πιο βιώσιμο τουριστικό σύστημα».

Σε αυτό το πλαίσιο, όπως υποδεικνύουν οι αρμόδιοι φορείς του ΤΕΠΑΚ, «ο πολιτιστικός τουρισμός μπορεί να επανασχεδιαστεί από περιοχές και τοποθεσίες που προσφέρουν υψηλό πολιτιστικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό δυναμικό». Κι όπως επισημαίνεται, αυτός ο αντίκτυπος δεν εξαρτάται αποκλειστικά από την ιστορική κληρονομιά, αλλά και από άλλους παράγοντες, όπως η τεχνογνωσία, η γαστρονομία, η ταυτότητα, ο τοπικός πολιτισμός, οι αξίες, η άυλη κληρονομιά, καθώς και σειρά άλλων παρεμφερών παραγόντων.

Στα πλαίσια των πρωτοβουλιών και δράσεών του, το «TExTOUR» θα σχεδιάσει, θα επικυρώσει και θα αναβαθμίσει πολιτικές πολιτιστικού τουρισμού και βιώσιμες στρατηγικές. Για να γίνει αυτό, θα συνεργαστεί με οκτώ εργαστήρια πολιτιστικού τουρισμού που βρίσκονται σε διαφορετικές περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και χωρών εκτός της ΕΕ και με τη συμμετοχή διαφόρων κοινωνικών παραγόντων και ενδιαφερομένων με σχετικό ρόλο στον τομέα του πολιτιστικού τουρισμού.

 

Στο επίκεντρο το μεσαιωνικό Φικάρδου

 

Τα πιλοτικά έργα που περιλαμβάνονται στις δράσεις που θα προωθηθούν μέσα από το «TExTOUR» έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, τα οποία θα επιτρέψουν στους εμπειρογνώμονες του έργου να αναπτύξουν ένα ευρύ φάσμα σεναρίων για ηπειρωτικές και παράκτιες περιοχές, αγροτικές και αστικές περιοχές, αλλά και κάποιες απομακρυσμένες ή περιφερειακές περιοχές, αντιμετωπίζοντας πολλαπλές κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε αυτές τις πιλοτικές περιοχές που θα μελετηθούν για το σκοπό του έργου έχει περιληφθεί, σε ό,τι αφορά την Κύπρο, και το χωριό Φικάρδου που βρίσκεται στην επαρχία Λευκωσίας. Το χωριό, όπως είναι γνωστό, έχει ανακηρυχθεί από το 1978 σε αρχαίο μνημείο και ελεγχόμενη περιοχή, ενώ το 1987 του απονεμήθηκε και το βραβείο Europa Nostra.

Σήμερα είναι σχεδόν έρημο, όμως έγιναν σημαντικές εξειδικευμένες εργασίες συντήρησής του κατά τρόπο που να διατηρηθούν μια σειρά από κατοικίες του 18ου αιώνα με τη χαρακτηριστική λαϊκή αρχιτεκτονική της περιοχής και τα οποία διακοσμούνται με πολύ αξιόλογες ξυλόγλυπτες κατασκευές.

Σε αυτά τα κτίσματα που έχουν συντηρηθεί περιλαμβάνεται το περίφημο «Σπίτι του Κατσινιόρου» και το «Σπίτι του Αχιλλέα Δημήτρη», τα οποία ανήκουν πλέον στο Τμήμα Αρχαιοτήτων και έχουν μετατραπεί σε μουσεία, στα οποία παρουσιάζονται χαρακτηριστικά στοιχεία της υπαίθρου και της αγροτικής ζωής των προηγούμενων χρόνων.

Για την ιστορία, να αναφέρουμε ότι το Φικάρδου, όπως και κάποια γειτονικά χωριά, ιδρύθηκε από κατοίκους των κατά καιρούς λεηλατημένων παράκτιων πόλεων, οι οποίοι αναγκάστηκαν να καταφύγουν στα βουνά για ασφάλεια. Οι δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης αναπόφευκτα οδήγησαν σε σχηματισμούς φατριών, υιοθετώντας έτσι και το νόμο της μαχαίρας για την επίλυση διαφορών. Η περιοχή, ελεγχόμενη από αυτή την αταξική κοινωνία, έγινε γνωστή ως το βουνό και δάσος Μαχαιρά.

Λόγω του ότι η τοποθεσία ήταν γνωστή ως τα λημέρια των φυγάδων («φυγά Ανδρον»), η κοινότητα κατέληξε να είναι γνωστή ως Φικάρδου. Αν και το χωριό δεν καταγράφεται σαν φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας ή της Ενετοκρατίας, ωστόσο ιστορικοί ερευνητές ταυτίζουν το όνομα του χωριού με το όνομα ενός Ενετού συμβολαιογράφου, του Θωμά Φικάρδου, στα τέλη του 15ου αιώνα

 

Στόχος η διατήρηση της υλικής και άυλης κληρονομιάς

 

Ο βιώσιμος πολιτιστικός τουρισμός, όπως αναφέρει ο γενικός συντονιστής του «TExTOUR», Ντάνιελ Μπασούλτο, αφορά στη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς και του τουρισμού με ολοκληρωμένο τρόπο. «Σκοπός είναι η συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες για να δημιουργούμε οφέλη για όλους όσοι εμπλέκονται, ενώ γενικός στόχος είναι η διατήρηση της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς».

Με την ολοκλήρωση των δράσεων, τα αποτελέσματα του έργου θα διατεθούν στην πρωτοποριακή πλατφόρμα ανοιχτής πρόσβασης «TExTOUR» και θα απευθύνονται στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, επαγγελματίες και τοπικές κοινότητες.

Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα σε αυτούς τους φορείς να αξιολογήσουν τις στρατηγικές και τις υπηρεσίες του πολιτιστικού τουρισμού. Ο σχεδιασμός της πλατφόρμας, όπως αναφέρεται, θα επικεντρωθεί σε έξυπνες στρατηγικές για αξιοποίηση, επένδυση και εξευρωπαϊσμό, πιλοτικών περιπτώσεων μελέτης και εργαστηρίων με ενασχόληση στον τομέα του πολιτιστικού τουρισμού, για να καλύψει τις ειδικές ανάγκες στη βιομηχανία του.

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι πρόσβαση στη συγκεκριμένη πλατφόρμα θα έχουν και άλλοι ευρωπαϊκοί και μη ευρωπαϊκοί πολιτιστικοί χώροι και οικοσυστήματα, έτσι ώστε να μπορούν να επωφεληθούν από τα επιτεύγματα του έργου.

Χρήστος Χαραλάμπους