Δρεπάνι & Κώδικας και το πώς ερμηνεύουμε τη σχέση της τεχνολογίας, της τέχνης και των κοινών.  

Ορίζοντας/Συναντήσεις

Δρεπάνι & Κώδικας και το πώς ερμηνεύουμε τη σχέση της τεχνολογίας, της τέχνης και των κοινών

 Ο Αντώνης Γεωργίου συζητά με την Δρ. Ευανθία (Εύη) Τσελίκα, επίκουρη καθηγήτρια στο Πρόγραμμα Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και συνεπιμελήρια της έκθεσης Δρεπάνι &  Κώδικας που συνεχίζει στο Μουσείο  Ιστορίας και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Δήμου Λακατάμιας

Η τέχνη να πυροδοτεί σκέψεις ως προς την ευθύνη μας για το σχηματισμό της κοινότητάς μας

Πως συνδέετε ως συνεπιμελήτρια της έκθεσης και συντονίστρια του έργου Phytigital (Ερευνητικό Ίδρυμα Παμεπιστημίου Λευκωσίας)  το Δρεπάνι με τον Κώδικα;

Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται μια ιδιαίτερη δυναμική στην ανάπτυξη ομάδων και χώρων που ασχολούνται με τα ψηφιακά κοινά και που λειτουργούν υπό συλλογικές και κοινοτικές δομές συνεργασίας και κοινές διαδικασίες μάθησης. Παράλληλα γίνεται έντονη συζήτηση σε σχέση με τα κοινά, την ανοιχτότητα, την ελεύθερη πρόσβαση και τον τρόπο με τον οποίο τα νέα αυτά ψηφιακά πεδία επηρεάζουν την διαμόρφωση εικαστικών, σχεδιαστικών και τεχνολογικών πρακτικών γύρω από κοινωνικές και κοινοτικές λύσεις.   Η σημερινή εποχή των ψηφιακών κοινών αναδιαμορφώνει την κατανόηση μας γύρω από την έννοια της παραγωγής, τη τέχνη, το σχεδιασμό, τη χειροτεχνία, την οικοτεχνία (βιοτεχνία) την τεχνολογία και τις έννοιες της κοινότητας. Λαμβάνοντας υπόψη τις ψηφιακές μας πραγματικότητες και την αλλαγή που έχουν αποφέρει στον τρόπο που παράγουμε, κινητοποιούμαστε κοινωνικά και βιώνουμε την καθημερινότητα μας, ο τίτλος επιλέχθηκε για να μας προβληματίσει για το πώς ερμηνεύουμε τη σχέση της τεχνολογίας, της τέχνης και των κοινών.

Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία στην Κύπρο, μια έκθεση που λειτουργεί παράλληλα με τη διαμόρφωση ενός κοινοτικού makerspace στη Λακατάμια, εξελίσσεται παράλληλα με την εξάπλωση των makerspaces/hackerspaces-εργαστηρίων ανά το παγκόσμιο, σε κοινότητες όπου χρησιμοποιούνται και δημιουργούνται συνεργατικά εργαλεία ελεύθερου και ανοικτού λογισμικού. Βλέποντας την δημιουργία του makerspace στη Λακατάμια, σε συνάρτηση με το χώρο του μουσείου και στο πλαίσιο της έκθεσης, μας επιτρέπει να επανεξετάσουμε την κατανόηση της παράδοσης των τεχνολογιών, της δημιουργίας και της από κοινού παραγωγής, σε εποχές ψηφιακών και φυσικών (Phygital) πραγματικοτήτων.

Η σημερινή εποχή των ψηφιακών κοινών αναδιαμορφώνει την κατανόηση μας γύρω από την έννοια της παραγωγής, τη τέχνη, το σχεδιασμό, τη χειροτεχνία, την οικοτεχνία (βιοτεχνία) την τεχνολογία και τις έννοιες της κοινότητας.

Η έκθεση παρουσιάζεται στο πλαίσιο του προγράμματος Phygital, πείτε μας περισσότερα για το πρόγραμμα;

Το Phygital είναι ένα πρόγραμμα του Interreg V 2014-2020 BalkanMed, το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και περιλαμβάνει δράσεις σε Ελλάδα, Αλβανία και Κύπρο. Στο πλαίσιο του έργου θα δημιουργηθούν makerspaces – ένα σε κάθε χώρα- τα οποία θα συνεργάζονται με την τοπική κοινότητα. Στην Κύπρο, οι δράσεις του προγράμματος διενεργούνται από το Ερευνητικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Λευκωσίας σε συνεργασία με το Δήμο Λακατάμιας και εστιάζουν σε μεθοδολογίες της κοινωνικά εμπλεκομένης τέχνης, διερευνώντας τη σύζευξη ανοιχτής τεχνολογίας, τέχνης και σχεδιασμού. Το Πρόγραμμα λειτουργεί στη βάση του μοντέλου ‘design global – manufacture local’ το οποίο εισαγάγει καινοτόμα οργανωτικά και επιχειρηματικά πρότυπα επιτρέποντας μια πρωτοφανή ανάπτυξη των ομάδων που δημιουργούν αυτόνομα σε ‘do-it-yourself (DIY)’ επίπεδο. Επιδίωξη του είναι να στηρίξει και να ενισχύσει, σε τοπικό επίπεδο, τις δυνατότητες για καινοτομία και να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που διαμορφώνονται μέσα από ένα αποκεντρωμένο τρόπο παραγωγής.  Το Κυπριακό παράρτημα του έργου εξετάζει την σημασία της κουλτούρας των makerspaces σε σχέση με σύγχρονες πρακτικές της τέχνης και του σχεδιασμού. Εξετάζει τις βασικές αρχές των έργων που βασίζονται στην ανοιχτή τεχνολογία, την ελευθερία των software-hardware και ‘bottom-up’ συνεργατικές δομές για να διερευνήσει τρόπους με τους οποίους μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν – βάσει των πρακτικών της κοινωνικής τέχνης και σχεδιασμού – για να ανταπαντήσουν στις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας.

Τι είναι  το makerspace;

Τα makerspaces ή  hackerspaces είναι εργαστήρια που λειτουργούν συλλογικά και τα μέλη τους έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν εργαλεία και εξοπλισμό στα οποία συνήθως δεν έχουν πρόσβαση. Στα makerspaces μεταδίδονται και μοιράζονται γνώσεις και δεξιότητες. Τα διάφορα πρότζεκτ που λαμβάνουν χώρα στους χώρους αυτούς είναι πολλές φορές αποτέλεσμα συνεργασίας μεταξύ των συμμετεχόντων. Με αυτόν τον τρόπο τα makerspaces λειτουργούν ως κοινότητες αλληλεγγύης. Δραστηριότητες που περιλαμβάνονται σε ένα makerspace είναι η τρισδιάστατη εκτύπωση, η κοπή με λέιζερ, η χρήση ηλεκτρονικών εργαλείων, εργασίες με ξύλο ή με υλικά ανακύκλωσης, καθώς και πρότζεκτ με βάση τη χρήση υπολογιστών και άλλων ψηφιακών εργαλείων, όπως arduino.

Το Lakatamia makerspace έχει διαμορφωθεί στο Πολυδύναμο Κέντρο Λακατάμιας και λειτουργεί από το Φθινόπωρο του 2019.

Γιατί επιλέξατε το Μουσείο  Ιστορίας και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του δήμου Λακατάμιας γι αυτή την έκθεση;

Το μουσείο επιλέχθηκε μιας και είναι ένα κοινοτικό μουσείο με μια  συλλογή εκθεμάτων που είναι αποτέλεσμα συλλογικής δράσης καθότι συγκροτήθηκε από δωρεές των κατοίκων του δήμου. Μας δίνει μια εικόνα για το πώς ήτανε τη ζωή στην πόλη μας τον περασμένο αιώνα, παρουσιάζοντας ένα συνονθύλευμα αντικειμένων, όπως έπιπλα και οικιακά σκεύη, εργαλεία υφαντικής και γεωργίας. Τα αντικείμενα του μουσείου αποκαλύπτουν την ιστορία της Λακατάμιας ως μιας αγροτικής κοινωνίας, όπου η ζωή βασίζονταν στους δεσμούς ανάμεσα στην κοινότητα, στην παρατήρηση της φύσης και στις τεχνολογίες που αναπτύσσονταν με στόχο την επιβίωση.

Μιας και το ίδιο το μουσείο μας παραθέτει μια εικόνα των πρακτικών δημιουργίας (makercultures) και μεθόδων παραγωγής και επιβίωσης του παρελθόντος, νιώσαμε ότι θα ήταν ο ιδανικός χώρος για να παρουσιαστεί μια έκθεση που εξερευνά τα σύγχρονα makercultures, καθώς και τη σχέση τέχνης, τεχνολογίας και της έννοιας και των κοινών.

Επίσης, μιας και το όλο έργο είναι μια συνεργασία μεταξύ του Ερευνητικού Ιδρύματος του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και του Δήμου Λακατάμιας θέλαμε η έκθεση να γίνει στην περιοχή του δήμου, έτσι ώστε να υπάρχει εύκολη πρόσβαση στους ίδιους τους δημότες. Συνάμα σημαντικό στόχος ήταν να γίνει μια έκθεση σύγχρονης τέχνης σε ένα δήμο εκτός του κέντρου της Λευκωσίας, με σκοπό την αποκέντρωση των πολιτιστικών δρώμενων.

 

Πως εντάσσονται στο πλαίσιο του Μουσείου τα σύγχρονα έργα;

Η ομάδα επιμέλειας εργάστηκε έτσι ώστε να διαμορφώσει ένα πλαίσιο στο οποίο να συνυπάρχουν τα μουσειακά εκθέματα, τα έργα τέχνης και οι πιλότοι του Phygital. Χρησιμοποιώντας ένα ευρέως διαδεδομένο σύστημα επιφανειών τοποθέτησης, τα αντικείμενα του μουσείου επανατοποθετούνται και παρουσιάζονται ξανά, αυτή τη φορά σε συνδυασμό με τα έργα των καλλιτεχνών, ομάδες πρωτοτύπων και το ευρύτερο πρόγραμμα των εκδηλώσεων. Αναπτύσσοντας ένα δικό μας σύστημα επαναταξινόμησης και κατηγοριοποίησης, που στόχο έχει να μας προβληματίσει για τρέχοντα πρότυπα παραγωγής και γνώση όπως αυτά διαμορφώνονται στο πλαίσιο των παγκόσμιων ψηφιακών κοινών, τα σύγχρονα έργα έρχονται σε διάλογο με τα εκθέματα του μουσείου που μας επιτρέπουν να ρίξουμε μια ματιά σε κατασκευαστικές και οικιστικές συνήθειες του πρόσφατου παρελθόντος.

Τέτοιες εκθέσεις θεωρείτε πως συνιστούν  μια (απαραίτητη) παρέμβαση στη κοινωνία και στη πραγματικότητα του τόπου; 

Η έκθεση και το ευρύτερο έργο στην Κύπρο διαμορφώθηκε με αφετηρία την κοινωνική και συμμετοχική διάσταση των τεχνών και εξελίχθηκε με σκοπό να κατανοήσει το πώς προσεγγίζονται τα κοινά στις τέχνες και πώς εμπλέκονται διάφορες κοινωνικές ομάδες στον κόσμο των τεχνών.

Η τέχνη ανέκαθεν διαδραμάτιζε ρόλο στο να συνδέει τους ανθρώπους, γεωγραφικά και χρονικά, με τοποθεσίες, με «φαντασιακές κοινότητες» και με άλλους ανθρώπους. Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες έχει επικεντρωθεί, πιο συγκεκριμένα, και στο να δρα σαν ένας μηχανισμός κοινωνικής εμπλοκής και αντικατοπτρισμού, έτσι ώστε να πυροδοτεί σκέψεις ως προς την ευθύνη μας για το σχηματισμό της κοινότητάς μας. Πως σαν οντότητες εμπλεκόμαστε στην κοινωνία και που ακριβώς είναι τα όρια της υπευθυνότητάς μας ως προς τη διαμόρφωση των κοινών.

Η επίδραση αυτή παρατηρείται παράλληλα και στον επαναπροσδιορισμό του ρόλου του μουσείου στις μέρες μας σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη κοινωνική πραγματικότητα. Η μεγάλη αύξηση του αριθμού των μουσείων τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο, συνάδει με ένα διεθνές φαινόμενο. Με την ίδρυση νέων μουσείων, σαν αυτό του Δήμου Λακατάμιας που ιδρύθηκε το 2016, καθίστανται πολλές συλλογές προσιτές στο κοινό, οργανώνεται το πολιτιστικό υλικό περιοχών που μέχρι πρότινος δεν είχαν αποτελέσει αντικείμενο συστηματικής έρευνας, αναδεικνύονται και αξιοποιούνται πτυχές της πολιτιστικής κληρονομιάς άγνωστες ή παραγνωρισμένες.

Η τέχνη […] να πυροδοτεί σκέψεις ως προς την ευθύνη μας για το σχηματισμό της κοινότητάς μας. Πως σαν οντότητες εμπλεκόμαστε στην κοινωνία και που ακριβώς είναι τα όρια της υπευθυνότητάς

Πως μπορεί να «επικοινωνήσει» με περισσότερο κόσμο;

Στα πλαίσια του Δρεπάνι & Κώδικας έγινε μια συνειδητή προσπάθεια να παρέμβουμε σε ένα προάστιο της Λευκωσίας, εκτός του κέντρου της πόλης όπου λαμβάνουν χώρα τα πλείστα καλλιτεχνικά δρώμενα σύγχρονης τέχνης. Με σκοπό την επικοινωνία με τον κόσμο η έκθεση και το πρόγραμμα εκδηλώσεων άρχισε τον Σεπτέμβριο και θα τελειώσει τον Μάρτιο. Στα πλαίσια του προγράμματος εκδηλώσεων εκπαιδευτικοί μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί μας για να διοργανώσουμε εκπαιδευτικές ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Επίσης μια σειρά από ξεναγήσεις, παρουσιάσεις καλλιτεχνών και εργαστήρια διοργανώνονται και είναι ανοιχτά προς το κοινό.