Δύο στρατηγικές για βιοποικιλότητα και βιώσιμο σύστημα τροφίμων

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την περασμένη Τρίτη μια ολοκληρωμένη νέα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα, με στόχο να επαναφέρει τη φύση στη ζωή μας και τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» για ένα δίκαιο, υγιές και φιλικό προς το περιβάλλον σύστημα τροφίμων. Οι δύο στρατηγικές είναι αλληλοενισχυόμενες, φέρνουν σε επαφή τη φύση, τους γεωργούς, τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές για να εργαστούν από κοινού για ένα ανταγωνιστικό βιώσιμο μέλλον.

Σε ευθυγράμμιση με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, προτείνονται φιλόδοξες ενωσιακές δράσεις και δεσμεύσεις για την ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας στην Ευρώπη και στον κόσμο και το μετασχηματισμό των συστημάτων τροφίμων μας σε παγκόσμια πρότυπα για την ανταγωνιστική βιωσιμότητα, την προστασία της υγείας του ανθρώπου και του πλανήτη, καθώς και για τα μέσα βιοπορισμού όλων των παραγόντων της αλυσίδας αξίας των τροφίμων. Η κρίση της COVID-19 κατέδειξε πόσο ευάλωτους μάς καθιστά η όλο και μεγαλύτερη απώλεια της βιοποικιλότητας και πόσο σημαντική είναι η εύρυθμη λειτουργία του συστήματος τροφίμων για την κοινωνία μας. Οι δύο στρατηγικές θέτουν τον πολίτη στο επίκεντρο, αναλαμβάνοντας τη δέσμευση να αυξήσουν την προστασία της ξηράς και της θάλασσας, αποκαθιστώντας τα υποβαθμισμένα οικοσυστήματα και καθιερώνοντας την ΕΕ ως ηγετική δύναμη στη διεθνή σκηνή, τόσο όσον αφορά την προστασία της βιοποικιλότητας όσο και την οικοδόμηση μιας βιώσιμης αλυσίδας τροφίμων.

Η νέα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα αντιμετωπίζει τα βασικά αίτια της απώλειας της βιοποικιλότητας, όπως η μη βιώσιμη χρήση της γης και της θάλασσας, η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων, η ρύπανση και τα χωροκατακτητικά ξένα είδη. Η στρατηγική αυτή, που εγκρίθηκε εν μέσω της πανδημίας COVID-19, αποτελεί κεντρικό στοιχείο του σχεδίου ανάκαμψης της ΕΕ και είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη και την οικοδόμηση ανθεκτικότητας σε μελλοντικές επιδημικές εξάρσεις και για την παροχή άμεσων επιχειρηματικών και επενδυτικών ευκαιριών για την αποκατάσταση της οικονομίας της ΕΕ. Αποσκοπεί επίσης να καταστήσει τους προβληματισμούς για τη βιοποικιλότητα αναπόσπαστο μέρος της συνολικής στρατηγικής της ΕΕ για την οικονομική ανάπτυξη. Η στρατηγική προτείνει, μεταξύ άλλων, τη θέσπιση δεσμευτικών στόχων για την αποκατάσταση κατεστραμμένων οικοσυστημάτων και ποταμών, τη βελτίωση της υγείας των προστατευόμενων οικοτόπων και ειδών της ΕΕ, την επαναφορά επικονιαστών στη γεωργική γη, τη μείωση της ρύπανσης, την ενίσχυση του οικολογικού προσανατολισμού των πόλεων, την ενίσχυση της βιολογικής γεωργίας και άλλων φιλικών προς τη βιοποικιλότητα γεωργικών πρακτικών και τη βελτίωση της υγείας των ευρωπαϊκών δασών. Η στρατηγική προτείνει συγκεκριμένα βήματα για να τεθεί η βιοποικιλότητα της Ευρώπης στην πορεία ανάκαμψης έως το 2030, συμπεριλαμβανομένης της μετατροπής τουλάχιστον του 30% των εδαφών και των θαλασσών της Ευρώπης σε αποτελεσματικά διαχειριζόμενες προστατευόμενες περιοχές και της επαναφοράς τουλάχιστον του 10% των γεωργικών εκτάσεων σε χαρακτηριστικά τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας.

Οι δράσεις που προβλέπονται για την προστασία, τη βιώσιμη χρήση και την αποκατάσταση της φύσης θα αποφέρουν οικονομικά οφέλη στις τοπικές κοινότητες, δημιουργώντας βιώσιμες θέσεις εργασίας και ανάπτυξη. Χρηματοδότηση ύψους 20 δισ. ευρώ/έτος θα αποδεσμευτεί για τη βιοποικιλότητα μέσω διαφόρων πηγών, συμπεριλαμβανομένων κονδυλίων της ΕΕ, εθνικής και ιδιωτικής χρηματοδότησης.
Η στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» θα επιτρέψει τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο σύστημα τροφίμων της ΕΕ, που θα διασφαλίζει την επισιτιστική ασφάλεια και θα εξασφαλίζει την πρόσβαση σε υγιεινή διατροφή προερχόμενη από έναν υγιή πλανήτη. Θα μειώσει το περιβαλλοντικό και κλιματικό αποτύπωμα του συστήματος τροφίμων της ΕΕ και θα ενισχύσει την ανθεκτικότητά του, προστατεύοντας την υγεία των πολιτών και διασφαλίζοντας τα μέσα βιοπορισμού των οικονομικών φορέων. Η στρατηγική θέτει συγκεκριμένους στόχους για τη μετατροπή του συστήματος τροφίμων της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της χρήσης και της επικινδυνότητας φυτοφαρμάκων κατά 50%, της μείωσης κατά τουλάχιστον 20% της χρήσης λιπασμάτων, της μείωσης κατά 50% των πωλήσεων αντιμικροβιακών ουσιών που χρησιμοποιούνται για τα εκτρεφόμενα ζώα και την υδατοκαλλιέργεια και της ένταξης του 25% των γεωργικών εκτάσεων στο πλαίσιο της βιολογικής γεωργίας. Προτείνει επίσης φιλόδοξα μέτρα για να εξασφαλιστεί ότι η υγιεινή επιλογή είναι η ευκολότερη για τους πολίτες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της βελτιωμένης επισήμανσης για την καλύτερη κάλυψη των αναγκών πληροφόρησης των καταναλωτών σχετικά με υγιεινά και βιώσιμα τρόφιμα.

 

Οι Ευρωπαίοι γεωργοί, αλιείς και παραγωγοί προϊόντων υδατοκαλλιέργειας διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην εν λόγω μετάβαση σε ένα πιο δίκαιο και βιώσιμο σύστημα τροφίμων. Θα λάβουν στήριξη από την Κοινή Γεωργική Πολιτική και την Κοινή Αλιευτική Πολιτική μέσω νέων χρηματοδοτικών και οικολογικών προγραμμάτων για την υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών. Η βιωσιμότητα ως εμπορικό σήμα της Ευρώπης θα ανοίξει νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες και θα διαφοροποιήσει τις πηγές εισοδήματος για τους Ευρωπαίους γεωργούς και αλιείς.

Ως βασικά μέρη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, οι δύο στρατηγικές θα στηρίξουν επίσης την οικονομική ανάκαμψη. Στο πλαίσιο του κορονοϊού, στόχος τους είναι η ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κοινωνιών μας σε μελλοντικές πανδημίες και απειλές, όπως οι κλιματικές επιπτώσεις, οι δασικές πυρκαγιές, η επισιτιστική ανασφάλεια ή οι επιδημικές εξάρσεις, μεταξύ άλλων με την υποστήριξη πιο βιώσιμων πρακτικών για τη γεωργία, την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια και με την αντιμετώπιση της προστασίας της άγριας πανίδας και της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών.

Οι στρατηγικές έχουν επίσης σημαντικά διεθνή στοιχεία. Η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα επιβεβαιώνει εκ νέου την αποφασιστικότητα της ΕΕ να ηγηθεί δίνοντας το παράδειγμα στην αντιμετώπιση της παγκόσμιας κρίσης βιοποικιλότητας. Η Επιτροπή θα επιδιώξει να κινητοποιήσει όλα τα μέσα εξωτερικής δράσης και διεθνών εταιρικών σχέσεων, με σκοπό να συμβάλει στην ανάπτυξη ενός φιλόδοξου νέου παγκόσμιου πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για τη βιοποικιλότητα στη διάσκεψη των μερών της σύμβασης για τη βιοποικιλότητα το 2021. Η στρατηγική «από το αγρόκτημα στο πιάτο» αποσκοπεί στην προώθηση της παγκόσμιας μετάβασης σε βιώσιμα συστήματα τροφίμων, σε στενή συνεργασία με τους διεθνείς εταίρους της.

«Από το Αγρόκτημα στο πιάτο»

Οι στόχοι της στρατηγικής «Από το Αγρόκτημα στο πιάτο» είναι φιλόδοξοι:

Μείωση κατά 50% της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων και του κινδύνου που συνδέεται με αυτά και κατά 50% της χρήσης των πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων έως το 2030

Μείωση των απωλειών θρεπτικών ουσιών τουλάχιστον κατά 50%, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι δεν θα υπάρξει υποβάθμιση της γονιμότητας του εδάφους. Με τον τρόπο αυτό θα μειωθεί η χρήση λιπασμάτων τουλάχιστον κατά 20% έως το 2030

Μείωση κατά 50% των πωλήσεων αντιμικροβιακών φαρμάκων για τα εκτρεφόμενα ζώα και τις υδατοκαλλιέργειες έως το 2030

Αύξηση των εκτάσεων βιολογικής καλλιέργειας έως το 25% της γεωργικής γης έως το 2030.

Τέλος, η στρατηγική περιλαμβάνει επίσης το στόχο να έχουν όλες οι αγροτικές περιοχές πρόσβαση σε ταχείες ευρυζωνικές συνδέσεις έως το 2025, ώστε να καταστεί δυνατή η ψηφιακή καινοτομία.

Με βάση την εμπειρία από την εφαρμογή της οδηγίας για την ορθολογική τους χρήση, είναι σαφές ότι μπορούν να γίνουν περισσότερα για τη μείωση του συνολικού κινδύνου και της χρήσης φυτοφαρμάκων με την προώθηση πρακτικών ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας, ώστε να διασφαλιστεί ότι χρησιμοποιούνται βιώσιμα, βιολογικά, φυσικά, άλλα μη χημικά μέσα και φυτοφάρμακα χαμηλού κινδύνου για την προστασία των καλλιεργειών. Η Επιτροπή θα λάβει ορισμένα μέτρα για την εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων και τη διατήρηση των εισοδημάτων των γεωργών, μεταξύ των οποίων είναι η αναθεώρηση της οδηγίας για την ορθολογική χρήση των γεωργικών φαρμάκων, η βελτίωση των διατάξεων για την ολοκληρωμένη φυτοπροστασία και η προώθηση της ευρύτερης χρήσης ασφαλών εναλλακτικών τρόπων προστασίας της συγκομιδής από επιβλαβείς οργανισμούς και ασθένειες. Επίσης, η Επιτροπή θα διευκολύνει τη διάθεση στην αγορά φυτοφαρμάκων που περιέχουν βιολογικές δραστικές ουσίες και θα ενισχύσει την εκτίμηση επικινδυνότητας των φυτοφαρμάκων για το περιβάλλον.

Οι υφιστάμενοι δείκτες παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις πωλήσεις φυτοφαρμάκων και παράλληλα τις κατηγοριοποιούν με βάση τον κίνδυνο, επιτρέποντας τη μέτρηση της προόδου για την επίτευξη των στόχων σε ετήσια βάση. Για να βελτιωθεί η προσέγγιση αυτή, η Επιτροπή θα αναπτύξει περισσότερους δείκτες και θα προτείνει αλλαγές στον κανονισμό του 2009 σχετικά με τις στατιστικές για τα φυτοφάρμακα.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν φιλόδοξα και εκτεταμένα μέτρα για την πλήρη εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας σχετικά με τη ρύπανση από θρεπτικές ουσίες (N,P), ώστε να αποφεύγονται οι συναφείς διαρροές θρεπτικών ουσιών που ρυπαίνουν τον αέρα και το νερό και γίνονται επιβλαβείς για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Η Επιτροπή θα αναπτύξει μαζί με τα κράτη-μέλη σχέδιο δράσης για την ολοκληρωμένη διαχείριση των θρεπτικών ουσιών με σκοπό τον περιορισμό και την αποτροπή της περαιτέρω ρύπανσης από την υπερβολική χρήση λιπασμάτων και την προώθηση της ανακύκλωσης των θρεπτικών ουσιών που προέρχονται από διάφορα είδη οργανικών αποβλήτων όπως τα λιπάσματα. Αυτό θα συμβάλει στην επίτευξη του φιλόδοξου στόχου της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ για «μηδενική ρύπανση».

Για να περιοριστεί περαιτέρω η χρήση των αντιμικροβιακών φαρμάκων και να προωθηθεί η συνετή και υπεύθυνη χρήση τους στα ζώα, οι νέοι κανονισμοί για τα κτηνιατρικά φάρμακα και τις φαρμακούχες ζωοτροφές, που θα ισχύουν από το 2022, θα προβλέπουν ευρύ φάσμα συγκεκριμένων μέτρων. Ο αντίκτυπός τους στο έδαφος θα μειώσει τη χρήση αντιμικροβιακών φαρμάκων στα εκτρεφόμενα ζώα, οι πωλήσεις των οποίων θα παρακολουθούνται σε ετήσια βάση.

Για να επιτευχθεί ο στόχος σχετικά με τη βιολογική γεωργία στην ΕΕ, είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί η βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη του τομέα και να προωθηθεί η ζήτηση. Εκτός από τα μέτρα της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ), όπως τα οικολογικά προγράμματα, οι επενδύσεις και οι συμβουλευτικές υπηρεσίες και τα μέτρα της κοινής αλιευτικής πολιτικής (ΚΑΠ), η Επιτροπή θα υποβάλει σχέδιο δράσης για τη βιολογική γεωργία. Αυτό θα βοηθήσει τα κράτη-μέλη να τονώσουν τόσο την προσφορά όσο και τη ζήτηση για βιολογικά προϊόντα. Θα εξασφαλίσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών μέσω εκστρατειών προώθησης και οικολογικών δημοσίων συμβάσεων.