Έφυγε αδικαίωτος και πικραµένος ο Παπαλάζαρος Νεοφύτου

Ένας χρόνος από το θάνατό του και η πληγή για το χαμό των παιδιών του παραμένει ακόμη ανοικτή 

 

Η οικογένεια που έγινε το σύμβολο της αντίστασης ενάντια στο φασισμό

 

Ο εργάτης που έγινε ιερέας

Στις 5 Ιουλίου συµπληρώθηκε ένας χρόνος από την ηµέρα που έφυγε από τη ζωή ο Παπαλάζαρος Νεοφύτου. Την 1η Νοεµβρίου 2018 έφυγε η σύντροφος της ζωής του, η Αγαθονίκη.

Ο Παπαλάζαρος γεννήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 1928 στα Χολέτρια της Πάφου.

Πήγε µέχρι τη δ’ τάξη του ∆ηµοτικού και στη συνέχεια συµπλήρωσε µόνος του τη µόρφωσή του από τον οκτώηχο και άλλα εκκλησιαστικά βιβλία, καθώς και από τις εφηµερίδες της Αριστεράς της εποχής.

Η ζωή την εποχή εκείνη ήταν σκληρή. Η µεγαλύτερη όµως δοκιµασία για τον Παπαλάζαρο ήταν ο θάνατος των δύο του παιδιών, του Κυριάκου και του Σωτήρη. Η οικογένεια Παπαλάζαρου έδωσε στην πατρίδα δύο από τα παιδιά της, τον 17χρονο Κυριάκο που δολοφονήθηκε µέσα στη µητρόπολη Πάφου την 1η Ιουλίου 1973 από µέλος της ΕΟΚΑ Β’ και τον Σωτήρη που έπεσε πολεµώντας κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής.

 

Του

Μιχάλη Μιχαήλ

Εθελοντής στον Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο

Τις χρονιές 1932, ’33 και ’34 ως αποτέλεσµα της συνεχόµενης ανοµβρίας η οικογένεια του Παπαλάζαρου βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση και αναγκάστηκε να κάνει δάνειο ύψους 6 λιρών (µεγάλο ποσό για την εποχή) από έναν Τουρκοκύπριο, ο οποίος µετά από τρία χρόνια ήθελε πίσω τα λεφτά του διότι τα είχε ανάγκη όπως τους είχε πει.

Η οικογένεια δεν είχε τα χρήµατα και ο τοκογλύφος τούς ειδοποίησε πως θα πουλούσε τα χωράφια τους. Ο πατέρας αρρώστησε από το µαράζι του και ο µεγάλος αδελφός πήγε στον πόλεµο. Τα υπόλοιπα µέλη της οικογένειας εργάζονταν στα χωράφια χωρίς να καταφέρουν να ξοφλήσουν το χρέος, παρά το ότι πουλήθηκαν τα χωράφια τους.

Κατατάχθηκε τότε και ο Λάζαρος στο στρατό για να πολεµήσει ενάντια στο χιτλεροφασισµό. Στάλθηκε στην Παλαιστίνη και την Αίγυπτο για τρία χρόνια, µέχρι το 1949. Αυτή η περίοδος τον βοήθησε, όπως και χιλιάδες άλλους Κύπριους εθελοντές, να έρθουν σε απευθείας επαφή µε τις ιδέες της Αριστεράς. Επιστρέφοντας στην Κύπρο το 1949 άρχισε να εργάζεται αρχικά στα χωράφια και στη συνέχεια στις οικοδοµές και το 1952 νυµφεύθηκε µε την Αγαθονίκη και µαζί απέκτησαν 9 παιδιά.

Ένας Αριστερός ιερέας…

Παράλληλα µε τις ιδέες της Αριστεράς ο Παπαλάζαρος είχε έντονο δεσµό µε τη θρησκεία, κάτι που τον οδήγησε το 1965 να επιλέξει να αφιερωθεί στην ιεροσύνη και χειροτονήθηκε ιερέας. Στην ένταξή του στην ιεροσύνη συνέτειναν οι παραινέσεις του κοινοτάρχη των Χολετριών και αρκετών συγχωριανών του. Ο Παπαλάζαρος φρόντισε να ενηµερώσει όλους τους ενδιαφερόµενους ότι ήταν Αριστερός και µάλιστα µέλος του ΑΚΕΛ. Και οι συγχωριανοί του µάζεψαν υπογραφές ότι δεν υπήρχε κανένα πρόβληµα λόγω της ιδεολογίας του.

Όπως αφηγήθηκε ο ίδιος, ο τότε μητροπολίτης Γεννάδιος, ο οποίος ήταν αργότερα ένας από τους τρεις µητροπολίτες που συνεργάστηκαν µε τη χούντα εναντίον του Μακαρίου, ζήτησε να τον δει. Συναντήθηκε µαζί του και µίλησαν. Στο τέλος ο Γεννάδιος τον ρώτησε: «Είναι αλήθεια πως είσαι µέλος του ΑΚΕΛ;» Ναι, και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει, του απάντησε ο Παπαλάζαρος! Τον ρώτησε όµως ο Γεννάδιος: «Καλά, θα µιλάς για το ΑΚΕΛ µέσα στην εκκλησία;», για να πάρει την απάντηση ότι η έγνοια του Παπαλάζαρου θα ήταν το χωριό και τα παιδιά του. Η απάντηση ικανοποίησε τον Γεννάδιο που του υποσχέθηκε ότι θα τον έστελνε στην Ιερατική Σχολή. Όµως τελικά τον έστειλε στη Μονή Τροοδίτισσας.

Η δολοφονία του Κυριάκου

1973. Ξηµέρωµα της 1ης Ιουλίου, ο Κυριάκος επέστρεφε στη µητρόπολη από το πάρτι της Τεχνικής Σχολής όπου φοιτούσε. Όταν έφτασε, ένας από τους φρουρούς της µητρόπολης, που ήταν υποστηρικτής της ΕΟΚΑ Β’, τον δολοφόνησε πυροβολώντας τον στο στόµα µε το πιστόλι του.

Ο Παπαλάζαρος έλεγε πάντοτε µε πίκρα ότι κανένας δεν ενδιαφέρθηκε για τη δολοφονία. Συνάντησε και τον ίδιο τον Μακάριο, ο οποίος διέταξε έρευνα. Ο δολοφόνος ήταν γνωστός, αλλά όταν έγινε η δίκη, κανένας από τους 5 αστυνοµικούς που κλήθηκαν στο δικαστήριο δεν κατέθεσε εναντίον του. Έτσι η δίκη αναβλήθηκε. Στην ουσία, µαταιώθηκε διότι ουδέποτε το δικαστήριο ασχολήθηκε µε αυτό το θέµα.

Οι επαφές της οικογένειας µε τον τότε Γενικό Εισαγγελέα, Μιχαλάκη Τριανταφυλλίδη, δεν έφεραν αποτέλεσµα, αφού τους είπε ότι η Αστυνοµία έχασε το φάκελο. Αλλά και αργότερα ο Γενικός Εισαγγελέας Αλέκος Μαρκίδης τούς είπε ότι δεν µπορεί να γίνει τίποτε αφού ο φάκελος είναι καµένος.

Το πραξικόπημα

Στις 15 Ιουλίου 1974, όταν έφτασε στα Χολέτρια το µήνυµα ότι έγινε πραξικόπηµα, ο Παπαλάζαρος, ύστερα από παρότρυνση της Ένωσης Αγωνιστών Πάφου, γύρισε το χωριό καλώντας σε αντίσταση.

Γέµισαν ένα λεωφορείο και ξεκίνησαν για να µεταβούν στη Λευκωσία. Πήγαν πρώτα στο Κτήµα κι εκεί αντίκρισαν µεγάλες ποσότητες οπλισµού. Οι συγκεντρωµένοι στην πλατεία εξοπλίζονταν και έµπαιναν στα λεωφορεία για να πάνε Λεµεσό. Έφθασαν στα Κούκλια όπου ένας αστυνοµικός προέτρεψε τον Παπαλάζαρο να επιστρέψει στο χωριό του διότι υπήρχαν πληροφορίες ότι οι Τ/κύπριοι από το γειτονικό χωριό Σταυροκόννου υπήρχε ενδεχόµενο να επιτεθούν στα Χολέτρια. Τελικά επέστρεψαν στο χωριό όπου όµως δεν προέκυψε οτιδήποτε.

Ο Σωτήρης πέφτει µαχόµενος

Ωστόσο, ένα άλλο µέλος της οικογένειας, ο Σωτήρης, ο οποίος ήρθε για τις καλοκαιρινές του διακοπές από τη Σοβιετική Ένωση όπου σπούδαζε, έτρεξε να συνδράµει την αντίσταση.

Πήγε στον Αϊ-Γιάννη στη Λεµεσό όπου πρόβαλαν αντίσταση εναντίον των ΕΟΚΑβητατζήδων. Μετά από πέντε µέρες έγινε η τουρκική εισβολή. Ο Σωτήρης έτρεξε να καταταγεί στα Πολεµίδια και στάλθηκε µαζί µε άλλους έφεδρους στην Επισκοπή. Ήταν συγκεντρωµένοι στο Γυµνάσιο όταν µια αδέσποτη σφαίρα σκότωσε έναν αξιωµατικό. Ο Σωτήρης είδε από πού ήρθε η σφαίρα, πήγε από πίσω και σκότωσε τον Τούρκο στρατιώτη, παίρνοντας το όπλο και τα πυροµαχικά. Μετά τον βρήκε κάποιος Κλεάνθης Κλεάνθους και του ζήτησε να τον προστατεύσει για να γλιτώσουν και οι δύο. Μέχρι το βράδυ έσωσαν την Επισκοπή, πριν φύγουν όµως και πάλι µια αδέσποτη σφαίρα χτύπησε ξυστά τον Κατερινάκη, ενώ τον Σωτήρη τον διαπέρασε η σφαίρα. Πέθανε καθ’ οδόν προς το νοσοκοµείο στην περιοχή της Ερήµης.

Ο Σωτήρης θάφτηκε µε άλλους νεκρούς σε οµαδικό τάφο.

Την περίοδο εκείνη η Αγαθονίκη ήταν έγκυος δίδυµα. Όταν αυτά γεννήθηκαν τούς έδωσαν τα ονόµατα των αδικοχαµένων αδελφών τους, και έτσι τη θέση τους πήραν ο Κυριάκος και η Σωτηρούλα.

 

 

Μέλη της ΕΟΚΑ Β’ απείλησαν τον Παπαλάζαρο

Η ζωή για την οικογένεια Παπαλάζαρου δεν κύλησε οµαλά.

Όταν ο γιος τους Κυριάκος θα πήγαινε Γυµνάσιο, ο Γεννάδιος τούς είπε να τον πάνε στη Μητρόπολη Πάφου για να διαµένει εκεί. Στο µεταξύ, ο Γεννάδιος είχε περάσει στο αντιµακαριακό στρατόπεδο. Όταν οι τρεις µητροπολίτες συνεδρίασαν για να καθαιρέσουν τον Μακάριο, ο Παπαλάζαρος οργάνωσε εκδήλωση υπέρ του Μακαρίου µαζεύοντας όλους τους ιερείς της Πάφου και µεταφέροντάς τους στην Αρχιεπισκοπή στη Λευκωσία.

Σύµφωνα µε τον Παπαλάζαρο, ο γιος του Κυριάκος τον πληροφόρησε ότι στη Μητρόπολη Πάφου ερχόταν συχνά ο πρέσβης της χούντας Παναγιωτάκος.

Μετά την αποτυχία καθαίρεσης του Μακαρίου, ο Γεννάδιος έφυγε από τη µητρόπολη, την οποία περιφρουρούσαν οπαδοί του Μακαρίου. Ο Κυριάκος επέστρεψε στο χωριό του και πήγε ξανά στη µητρόπολη όταν αποκαταστάθηκε η τάξη.

Η οικογένεια Παπαλάζαρου άρχισε να δέχεται απειλές από την ΕΟΚΑ Β’ και ένα βράδυ ένας αστυνοµικός ζήτησε από την οικογένεια να φύγει από το χωριό γιατί υπήρχαν ενδείξεις ότι εκείνο το βράδυ θα σκότωνε η ΕΟΚΑ Β’ τον Παπαλάζαρο. Ο Παπαλάζαρος δέχθηκε να φύγει και πήγε στο σπίτι του ιερέα των Κουκλιών. Και πράγµατι πήγαν στο σπίτι του και δεν τον βρήκαν.