Έγιναν βήματα μπροστά από τη μη χρήση της πλαστικής σακούλας

Του Ειρηναίου Πίττα

«Κάθε χρόνο περισσότερες από 8 δισεκατ. πλαστικές σακούλες καταλήγουν ως απορρίμματα στην Ευρώπη, προκαλώντας τεράστια καταστροφή στο περιβάλλον», τόνιζε τον Νοέμβριο του 2013 ο Γιάνεζ Ποτότσνικ, Επίτροπος Περιβάλλοντος της ΕΕ, στην αρχική του εισήγηση των προτάσεων με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης πλαστικών σακουλών μεταφοράς.

Στις προτάσεις αυτές συμπεριλαμβανόταν και η ιδέα για χρέωση των πλαστικών σακουλών, αφού είχε «αποδειχθεί πολύ αποτελεσματική σε ορισμένα κράτη μέλη». Ακολουθώντας την ευρωπαϊκή οδηγία, την 1η Ιουλίου 2018 επιβλήθηκε και στην Κύπρο αντίστοιχη νομοθεσία.

Σε ένα περίπου μήνα συμπληρώνεται ένας χρόνος από τη μέρα κατά την οποία οι Κύπριοι πολίτες κλήθηκαν να εναρμονιστούν με τη νομοθεσία χρέωσης 6 σεντ για κάθε πλαστική σακούλα μεταφοράς. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συνέλεξε το Τμήμα Περιβάλλοντος, η μείωση χρήσης πλαστικών σακουλών κυμαίνεται, μέχρι τώρα, γύρω στο 80%, χωρίς να υπάρχουν ακριβείς αριθμοί.

Η μεγάλη πλειοψηφία των καταναλωτών αποφεύγει τις πλαστικές σακούλες και χρησιμοποιεί επαναχρησιμοποιούμενες, χάρτινες και υφασμάτινες, κατά κύριο λόγο. Αυτό έχουμε διαπιστώσει κατά την επίσκεψή μας σε μεγάλη υπεραγορά στη Λευκωσία. «Ναι», «φυσικά» και «βέβαια» ήταν οι πιο συνηθισμένες απαντήσεις που πήραμε, σε ερώτησή μας προς τους καταναλωτές κατά πόσον έχουν «εγκλιματιστεί» με τις νέες συνθήκες ψωνίσματος.

Όσον αφορά στην αξιολόγηση της νομοθεσίας περί χρέωσης των πλαστικών σακουλών, φαίνεται πως οι πολίτες έχουν συνειδητοποιήσει την αδήριτη ανάγκη για μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας, ούτως ώστε να περιοριστεί η μόλυνση του περιβάλλοντος. Το δίλημμα της αγοράς πλαστικής σακούλας, ξέροντας ότι μπορεί να είναι επιβλαβής για το περιβάλλον, ή της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενης φαίνεται πως είναι ένας αρκετά αποτελεσματικός τρόπος για περιορισμό της χρήσης πλαστικής σακούλας. Την ίδια ώρα, μιλώντας με τους καταναλωτές, διαπιστώσαμε πως υπάρχει παντελής άγνοια για την πρόνοια της νομοθεσίας που αφορά στην εκμετάλλευση του τζίρου από τις πωλήσεις πλαστικών σακουλών, για ευαισθητοποίηση του κοινού.

Κερδοσκοπία αντί ενημέρωσης από τη χρέωση των πλαστικών σακουλών    

Ένα θέμα που αφορά στη νομοθεσία για τη χρέωση των πλαστικών σακουλών και ακόμα «βρίσκεται στον αέρα» είναι αυτό της διαχείρισης του τζίρου από τις πωλήσεις των πλαστικών σακουλών.

Από τα 6 σεντ που χρεώνεται η πλαστική σακούλα, εκτιμάται πως 1 σεντ είναι ο ΦΠΑ και 1,5-2 σεντ το κόστος της πλαστικής σακούλας. Η σχετική νομοθεσία προνοεί όπως τα εναπομείναντα χρήματα να διοχετεύονται από τους πωλητές σε δράσεις που αποσκοπούν στη μείωση της χρήσης της πλαστικής σακούλας και ενίσχυσης της περιβαλλοντικής συνείδησης. Φαίνεται όμως πως μέχρι σήμερα κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει.

Οι δράσεις που παρατηρούνται είναι μηδαμινές, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, γι’ αυτό και εγείρεται το ερώτημα πού καταλήγουν οι εισπράξεις από τις πωλήσεις των πλαστικών σακουλών, με τις υποψίες για αισχροκέρδεια να είναι έντονες.

Για αποφυγή τέτοιων θεμάτων συζητήθηκε από την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Περιβάλλοντος η δημιουργία Πράσινου Ταμείου, όμως κάτι τέτοιο δεν προχώρησε. Υπεύθυνο για την εποπτεία της διαδικασίας είναι το Τμήμα Περιβάλλοντος, όμως, παρά τις όποιες προσπάθειες, ο έλεγχος όλων των σημείων πώλησης πλαστικής σακούλας είναι δύσκολος έως ανέφικτος, αφού σε αυτούς συγκαταλέγονται χώροι όπως περίπτερα, μικρές υπεραγορές, φούρνοι κτλ. Ένας άλλος τρόπος εποπτείας είναι αυτός των καταναλωτών μέσω καταγγελίας που μπορούν να κάνουν στο Τμήμα Περιβάλλοντος για τη μη αναγραφή της χρέωσης της σακούλας στην απόδειξη πληρωμής.

Το πρόβλημα όμως δεν λύνεται, αφού ακόμα και αν αναγράφεται στην απόδειξη η χρέωση της σακούλας, δεν υπάρχει η διασφάλιση ότι τα χρήματα αξιοποιούνται όπως προνοείται στη νομοθεσία. Σε επικοινωνία μας με λειτουργό του Τμήματος Περιβάλλοντος, ενημερωθήκαμε ότι το πρόβλημα έχει εντοπιστεί και στο εγγύς μέλλον προγραμματίζονται στοχευμένες κινήσεις προς άμβλυνσή του. Στο ενδεχόμενο δημιουργίας Πράσινου Ταμείου, το Τμήμα Περιβάλλοντος είναι θετικό, όμως, όπως μας ενημέρωσαν, έμεινε στάσιμο, αφού είναι ένα θέμα που πρέπει να εξεταστεί και να εγκριθεί από το Υπουργείο Οικονομικών.

Αδ. Αδάμου: Στόχος η πλήρης απαγόρευση της πλαστικής σακούλας

Η «Χαραυγή» επικοινώνησε με τον πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος, κ. Αδάμο Αδάμου, ο οποίος ανέφερε ότι η πρόθεση που υπήρχε εξ αρχής είναι η πλήρης απαγόρευση της πλαστικής σακούλας, όμως επιλέχτηκε αυτό να γίνει σταδιακά, καθώς υπήρχαν οι απειλές για μαζικές απολύσεις εργαζομένων από τις βιομηχανίες πλαστικού. Το επόμενο διάστημα τροχοδρομούνται κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση.

Ο κ. Αδάμου θεωρεί πως «οι μεγάλες υπεραγορές, εξαιτίας του ευκολότερου ελέγχου που μπορεί να γίνει σε αυτές, προσαρμόστηκαν, σε κάποιο βαθμό, γι’ αυτό και βλέπουμε κάποιες μεμονωμένες ενέργειες προς ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης του κοινού». Το πραγματικό πρόβλημα, όπως αναφέρει, είναι στον έλεγχο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αφού ο έλεγχος που γίνεται από το Τμήμα Περιβάλλοντος φαίνεται πως δεν είναι αρκετός, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται φαινόμενα αισχροκέρδειας.

Ο αναπληρωτής πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος, κ. Χαράλαμπος Θεοπέμπτου, σε δηλώσεις του στη «Χαραυγή» εξέφρασε την άποψη πως οι δράσεις με τα έσοδα από τις πωλήσεις πλαστικών σακουλών είναι περιορισμένες και δεν έχουν τη μορφή που ο ίδιος θα ανέμενε, καθώς οι όποιες κινήσεις γίνονται καταλήγουν σε διαφήμιση της εκάστοτε εταιρείας αντί ενίσχυσης της περιβαλλοντικής συνείδησης.

Εξάλλου, όπως μας ανάφερε, το θέμα βρίσκεται στα υπόψη της Επιτροπής Περιβάλλοντος και θα ενσωματωθεί στη συζήτηση της νέας νομοθεσίας για τις βιοδιασπώμενες σακούλες πριν το κλείσιμο της Βουλής για καλοκαιρινές διακοπές.

Σχετικά με τη δημιουργία ενός «Πράσινου Ταμείου», που βρέθηκε στο τραπέζι, για καλύτερη διαχείριση των εσόδων από τις πωλήσεις πλαστικής σακούλας και όχι μόνο, επισημαίνει ότι δεν υπήρξε η απαραίτητη βούληση από πλευράς κυβέρνησης ούτως ώστε αυτό να γίνει πραγματικότητα.

Ο ίδιος σε συναντήσεις του με το Γενικό Λογιστήριο ενημερώθηκε πως η πραγμάτωση του Ταμείου είναι δύσκολη, κυρίως σε θέματα οργάνωσης.

Εντούτοις, ο αναπληρωτής πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος επιμένει ότι η δημιουργία ενός τέτοιου ταμείου είναι πολύ σημαντική για εξυπηρέτηση των αναγκών που υπάρχουν, ενώ, πέραν από τις εισπράξεις από τις πλαστικές σακούλες, σε αυτό μπορούν να καταλήγουν και ποσά από άλλες φορολογίες που αφορούν το περιβάλλον, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη φορολογία για τους ρύπους των αυτοκινήτων.

Η χρέωση των πλαστικών σακουλών ήταν μόνο αρχή   

Όπως φαίνεται, η χρέωση των πλαστικών σακουλών είναι απλά η αρχή μιας σειράς μέτρων που έπονται για άμβλυνση του περιβαλλοντικού προβλήματος που προκύπτει από την εκτεταμένη χρήση πλαστικών μιας χρήσης.

Πέραν της πλήρης απαγόρευσης πλαστικής σακούλας που βρίσκεται στα σκαριά, θυμίζουμε πως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον περασμένο Μάρτιο επικύρωσε την απόφαση για απαγόρευση των πλαστικών αντικειμένων μιας χρήσης εντός ΕΕ. Ως εκ τούτου, σειρά παίρνουν προϊόντα όπως τα μαχαιροπίρουνα, τα πιάτα, οι μπατονέτες και τα καλαμάκια.

Σύμφωνα με την απόφαση, τα προϊόντα αυτά θα απαγορευτούν στην ΕΕ σταδιακά μέχρι το 2021. Εκ του αποτελέσματος λοιπόν, η νομοθεσία κρίνεται από τη μια θετική και ελπιδοφόρα, αφού η μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας από τους Κύπριους καταναλωτές είναι εντυπωσιακή και μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο για περαιτέρω μείωση των πλαστικών αντικειμένων μιας χρήσης σε Κύπρο και Ευρώπη γενικότερα. Από την άλλη, μελανό σημείο αποτελεί η διαχείριση από τους πωλητές των εισπράξεων από τις πωλήσεις πλαστικών σακουλών.

Η πρόνοια για ενημέρωση του κοινού με σκοπό την ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης παραμελείται.

Στα θετικά είναι πως το θέμα έχει εντοπιστεί από τους αρμόδιους, που αναζητούν μια φόρμουλα ελέγχου ούτως ώστε να διασφαλίζεται η σωστή εκμετάλλευση όλων των χρημάτων από τις πωλήσεις της πλαστικής σακούλας και να αποφεύγεται η κερδοσκοπία από πωλητές.

«Αλλάζει τσάντα» το ΑΚΕΛ

Με σύνθημα «Αλλάζω τσάντα για πάντα» το ΑΚΕΛ συνεχίζει για 2η χρονιά την εκστρατεία «Αλλάζω τσάντα» σε όλες τις πόλεις της Κύπρου.

Σκοπός της εκστρατείας να ενημερώσει όλους τους πολίτες για τη νομοθεσία που τέθηκε σε εφαρμογή από την 1η Ιουλίου 2018 και με την οποία οι καταναλωτές χρεώνονται για τις πλαστικές σακούλες. «Οι πλαστικές σακούλες μιας χρήσης δυστυχώς αποτελούν σύμβολο της καταναλωτικής μας κοινωνίας και είναι μια μεγάλη πληγή για το περιβάλλον και τους ωκεανούς», αναφέρει η σχετική ανακοίνωση. «Χρειάζεται η δημιουργία συνείδησης για τη γενικότερη μείωση της χρήσης πλαστικών, όχι μόνο των σακουλών, και τη στροφή στη βιώσιμη κατανάλωση», συνεχίζει.

Tο ΑΚΕΛ, μέσω της εκστρατείας, συνεισφέρει στη μείωση της κατανάλωσης πλαστικών σακουλών μιας χρήσης και υπενθυμίζει στους πολίτες την ύπαρξη φιλικών προς το περιβάλλον εναλλακτικών λύσεων.

Παράλληλα, δίδεται σε κάθε πολίτη η ευκαιρία να εμπλακεί και να ενεργήσει κατά της χρήσης και διανομής πλαστικών σακουλών.

H εκστρατεία από τα επαρχιακά Γραφεία Περιβάλλοντος του ΑΚΕΛ ξεκίνησε την Παρασκευή από τη Λαϊκή Αγορά Στροβόλου στη Λευκωσία η ώρα 10:30 και τη Λεωφόρο Ελευθερίας (εμπορικό Κέντρο) στη Δερύνεια στις 18:00.

Σήμερα Σάββατο θα συνεχιστεί ως εξής: 8:00 – Παζαράκι Επαμεινώνδα, Λεμεσός 10:30 – Λαϊκή Αγορά ΟΧΙ Λευκωσία 10:30 – Λάρνακα πλατεία Ερμού 10:30 – Πάφος έξω από τις Υπεραγορές Παπαντωνίου (κεντρικό Υποκατάστημα, Λεωφόρος Ελλάδος)