Ελ.Αμμόχωστος: Ιστορική αναδρομή στα ονόματα των δήμων και κοινοτήτων

Ένα όνομα, μια ιστορία…

Ενδιαφέρουσα ιστορική αναδρομή στα ονόματα των δήμων και κοινοτήτων της ελεύθερης περιοχής Αμμοχώστου

Του Τάσου Περδίου

Μπορεί για τους πιο πολλούς να είναι απλώς μια λέξη που προσδιορίζει ένα γεωγραφικό χώρο διαμονής, αλλά στην πραγματικότητα το όνομα του χωριού ή της πόλης όπου κατοικεί ο καθένας κουβαλά ολόκληρη ιστορία. Αυτό το συναρπαστικό ταξίδι στην προέλευση των ονομάτων των χωριών και δήμων της ελεύθερης περιοχής Αμμοχώστου γίνεται μέσα από το κεφάλαιο της ιστορικής αναδρομής στις εκθέσεις που υποβλήθηκαν στο πλαίσιο της διαδικασίας εκπόνησης των δύο νέων Τοπικών Σχεδίων της περιοχής. Τα στοιχεία αντλήθηκαν κυρίως από αυτές τις εκθέσεις.

 

Σωτήρα
Το όνομα της Σωτήρας έχει αγιολογική σημασία, καθώς επικρατεί η άποψη ότι φέρει το όνομα του Σωτήρος Χριστού. Το χωριό ιδρύθηκε στα βυζαντινά χρόνια. Με την ίδια ονομασία υφίστατο στα χρόνια της Φραγκοκρατίας και αποτελούσε βασιλική ιδιοκτησία. Σε παλαιούς χάρτες το χωριό είναι σημειωμένο ως Sotira.

Φρέναρος
Το χωριό υπήρχε κατά τα μεσαιωνικά χρόνια. Σε παλιούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένο ως Frinaria. Σύμφωνα μάλιστα με μια πηγή, η ονομασία του χωριού προήλθε από τους Freres Mineures, τους Φραγκισκανούς Λατίνους μοναχούς, που αναφέρεται ότι κατείχαν στην περιοχή ένα μοναστήρι, εκείνο της Παναγίας της Χορτακιώτισσας, στα νοτιοανατολικά του χωριού (γνωστή και ως Παναγία των Χορτάκων). Δεν μαρτυρείται πάντως η σχέση των Φραγκισκανών με το Φρέναρος, αλλά ο Σίμος Μενάρδος αναφέρει ότι ήταν πιθανόν να κατείχαν την περιοχή και από αυτούς θα πρέπει να προήλθε η ονομασία του χωριού. Στο χρονικό του Μορέως, οι Φραγκισκανοί μοναχοί ονομάζονται Φρεμενούριοι. Έτσι εικάζεται ότι από την ονομασία Φρε Μινόρς (Φρεμινόρς), προήλθε η ονομασία Φρέναρος.

Ξυλοφάγου
Χρονολογικά η κοινότητα, σύμφωνα με αφηγήσεις γερόντων, αλλά και ονομασίες περιοχών όπως ο «σπήλιος» της Ρήγαινας, σπήλαιο των Αγίων Σαράντα κ.λπ., πρέπει να δημιουργήθηκε γύρω στα 1450 – 1500 μ.Χ. από ψαράδες και κτηνοτρόφους, αλλά και από ομάδα ιερέων. Η αρχική ονομασία της κοινότητας ήταν Πυληδώριον, ονομασία την οποία πήρε από το Ακρωτήριο Πύλας, το οποίο βρίσκεται νοτίως της κοινότητας. Η αλλαγή της ονομασίας, σύμφωνα με διάφορες εκδοχές, προήλθε από την παρουσία ενός σκουληκιού που κατέτρωγε το δάσος και ονομαζόταν ξυλοφάγος. Μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι η κοινότητα ονομαζόταν Ξενοφάγου, λόγω της φιλοξενίας των κατοίκων οι οποίοι είχαν τη συνήθεια να φιλοξενούν όλους τους περαστικούς από την κοινότητα.

 

Λιοπέτρι
Η κοινότητα δημιουργήθηκε γύρω στο 650 μ.Χ. από τους κατοίκους της αρχαίας πόλης Θρόνος, της οποίας σήμερα σώζονται μόνο τα ερείπια. Λέγεται ότι λόγω των αραβικών επιδρομών, οι κάτοικοι εγκατέλειψαν την πόλη τους και κατοίκησαν στην περιοχή του Λιοπετρίου. Η επικρατέστερη εκδοχή για την ονομασία της κοινότητας αναφέρει πως οι πολλές γυαλιστερές πέτρες που υπήρχαν στην περιοχή έδωσαν το όνομα στην κοινότητα.

Αυγόρου
Για την ονομασία της κοινότητας υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη αναφέρει ότι πριν από πολύ καιρό κάποιος έφθασε στο λόφο έξω από την Αυγόρου και έψαχνε να βρει το χωριό των συγγενών του. Τότε ένας βοσκός, που έτυχε να βρίσκεται εκεί, του εξήγησε ότι το χωριό που ψάχνει, δηλαδή των συγγενών του, είναι πίσω από το λόφο. Ωστόσο, επειδή στην κυπριακή διάλεκτο η φράση «να περάσω από το λόφο» λέγεται «να βγω του όρου», το χωριό πήρε το όνομά του από αυτή τη φράση. Η δεύτερη αναφέρει ότι ο βασιλιάς της Σαλαμίνας, Ευαγόρας, είχε επιλέξει το Αυγόρου λόγω της ομορφιάς του αλλά και της πλούσιας βλάστησής του, για να κάνει τα μπάνια του. Έτσι, αρχικά ονομάστηκε «Ευαγόρου», αλλά μετά από πολλά χρόνια μετονομάστηκε τελικά σε «Αυγόρου».

Αχερίτου
Ο κατεχόμενος οικισμός της Αχερίτου βρίσκεται λιγότερο από δέκα χιλιόμετρα δυτικά της πόλης της Αμμοχώστου. Για την ονομασία του χωριού υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Ο Νέαρχος Κληρίδης στο βιβλίο του «Χωριά και Πολιτείες της Κύπρου» γράφει πως έχει σχέση με τη φοινικική ονομασία της Αφροδίτης “Ashera”. Άλλες εκδοχές υποστηρίζουν ότι προέρχεται από το όνομα κάποιου φεουδάρχη με το όνομα Άχερ ή από κάποια γυναίκα χωρίς χέρια, η οποία κατοίκησε στο χωριό, ή ότι πιθανόν να ονομάστηκε έτσι από τη μεγάλη παραγωγή αχύρου, αφού το χωριό απασχολείτο ανέκαθεν με τη γεωργοκτηνοτροφία. Μια διαφορετική εκδοχή αναφέρει ότι το χωριό πήρε την ονομασία του από την «Αχερουσία Λίμνη» της ελληνικής μυθολογίας. Στο νότιο μέρος των διοικητικών ορίων της κοινότητας βρίσκεται σήμερα ο οικισμός Αγίου Γεωργίου Βρυσούλλων Αχερίτου, στον οποίο εγκαταστάθηκε η πλειοψηφία των Αχεριωτών μαζί με άλλους πρόσφυγες από τα γειτονικά χωριά.

Άχνα
Η Άχνα, με τον τύπο του ονόματος Άθνα, πρωτοεμφανίζεται σε ιστορικά έγγραφα της Φραγκοκρατίας του 15ου αιώνα ως μικρό χωριουδάκι που ανήκε στις γαίες του βασιλικού οίκου των Λουζινιανών. Περί τα τέλη της Τουρκοκρατίας (γύρω στο 1850) αναφέρεται στους καταλόγους του Talaat – Effendi ότι είχε 31 φορολογούμενους κατοίκους. Στην Άχνα έγιναν ανασκαφές κατά το 1882, τέσσερα χρόνια δηλαδή μετά που πέρασε το νησί από τα χέρια των Τούρκων στα χέρια των Άγγλων, και η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως πάρα πολλά ευρήματα: Τα ιερά της Αφροδίτης, της Αρτέμιδος, του Απόλλωνα και του Πάνα, αρχαίους τάφους, πολλά ειδώλια σε τερακότες που βρέθηκαν σε τεμένη της ελληνιστικής εποχής και άλλα κτερίσματα. Ο οικισμός της Άχνας βρίσκεται στις κατεχόμενες από τα τουρκικά στρατεύματα περιοχές του νησιού και οι κάτοικοι του χωριού διαμένουν σήμερα στο Δασάκι Άχνας.

 

 

Παραλίμνι
Το Παραλίμνι πήρε το όνομά του από μια εποχιακή λίμνη που σχηματίζεται στα δυτικά της κοινότητας, μεταξύ Παραλιμνίου και Σωτήρας. Λόγω της θέσης του χωριού, υιοθετήθηκε το όνομα «Παρά τη λίμνη», το οποίο με τη χρήση τροποποιήθηκε και έγινε ουδέτερο και έτσι το χωριό ονομάστηκε Παραλίμνι.

Δεν είναι γνωστό με ακριβή στοιχεία από πού πήρε το όνομά της η Δερύνεια. Ο Σίμος Μενάρδος καθώς και ο J. Goodwin στο βιβλίο τους «An historical toponymy of Cyprus», τρίτη έκδοση, 1978, σελίδα 264, ισχυρίζονται ότι εδώ εγκαταστάθηκαν έποικοι, ίσως μετά τον Τρωικό πόλεμο, από την αρχαία πόλη Γερήνεια που ήταν κοντά στην Πύλο της Πελοποννήσου και ήταν πρωτεύουσα στο Βασίλειο του περίφημου και συνετού βασιλιά Νέστορα. Τα πιο πάνω ασπάζεται και ο Νέαρχος Κληρίδης στο βιβλίο του «Χωριά και Πολιτείες της Κύπρου». Άλλη εκδοχή είναι ότι το όνομα προήλθε από το όνομα κάποιου Άγγλου ή Φράγκου Στρατηγού που στρατοπέδευσε κάποτε στην περιοχή «Βουνός» της Δερύνειας. Τα πιο πάνω και άλλες εκδοχές περιλαμβάνονται και σε μελέτη του Δερυνειώτη μουσικοσυνθέτη – ερευνητή Αδάμου Κ. Κατσαντώνη, που εκδόθηκε το 1991. Αυτό που σήμερα μπορεί να θεωρηθεί ως μαρτυρία για στήριξη του ισχυρισμού για την ονομασία της Δερύνειας είναι ότι στα νοτιοανατολικά και ανάμεσα Δερύνειας και παραλίας υπάρχει τοποθεσία με αρχαίο οικισμό που ονομάζεται Θεριμειό ή Θερινειό. Μεταγενέστερα έγινε «Δρυνιό», «Δρύνεια» και τέλος «Δερύνεια».

Αγία Νάπα
Η περιοχή εγκαταλείφθηκε για αιώνες και πιθανότατα μόνο βοσκοί περιπλανιούνταν στα βοσκοτόπια της, μέχρι τον 14ο αιώνα, οπότε οι Λουζινιανοί ανήγειραν το μοναστήρι της Αγίας Νάπας και ανακατασκεύασαν το Υδραγωγείο. Έτσι, μετά το κτίσιμο του μοναστηριού άρχισαν να έρχονται άνθρωποι στην περιοχή για να εργαστούν, άλλοι ως προμηθευτές των μοναχών και πολλοί ως απλοί επισκέπτες. Το χωριό της Αγίας Νάπας άρχισε να δημιουργείται γύρω από τη Μονή και συνέχισε να υπάρχει μέχρι σήμερα. Μια μικρή κοινότητα γεωργών και ψαράδων που μετατράπηκε σε πόλη κατά τα τέλη του 20ού αιώνα. Η Αγία Νάπα ανακηρύχθηκε σε δήμο το 1991. Αγία Νάπα σημαίνει Άγιο Δάσος. Η περιοχή πήρε το όνομά της από την Εικόνα της Παναγίας της Νάπης, δηλαδή της Αγίας του Δάσους. Για συντομία ονομάστηκε Αγία Νάπα.