El Sistema. Από τη Βενεζουέλα στην Κύπρο: Σώζοντας ζωές μέσα από τη μουσική

El Sistema. Από τη Βενεζουέλα στην Κύπρο: Σώζοντας ζωές μέσα από τη μουσική

Το Εθνικό Σύστημα Παιδικών και Νεανικών Ορχηστρών της Βενεζουέλας, γνωστό και ως «El Sistema», ιδρύθηκε το 1975 από τον μαέστρο και οικονομολόγο Δρα Χοσέ Αντόνιο Αμπρέου. Την εποχή όπου η εγκληματικότητα ήταν ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της Βενεζουέλας και οι παραγκουπόλεις στο Καράκας θεωρούνταν από τα πιο επικίνδυνα μέρη στον κόσμο, ο στόχος του Αμπρέου ήταν να σώσει όσα περισσότερα παιδιά μπορούσε από τη φτώχεια και την εγκληματικότητα διά μέσου της μουσικής (Αυγερόπουλος, 2011).

Το El Sistema ξεκίνησε με 11 παιδιά σε ένα υπόγειο στο Καράκας. Σήμερα, μόνο στη Βενεζουέλα υπάρχουν 1 εκατομμύριο παιδιά και νέοι που συμμετέχουν στο El Sistema. Πολλές χώρες έχουν εμπνευστεί από το όραμα του Χοσέ Αντόνιο Αμπρέου και περισσότερα από 200 προγράμματα λειτουργούν σε περισσότερες από 60 χώρες σε όλο τον κόσμο σε Ευρώπη, Αμερική, Ασία, Αφρική και στην Ωκεανία, προωθώντας την κοινωνική αλλαγή και την ενσωμάτωση μέσα από τη μουσική με περισσότερα από 1,5 εκ. παιδιά και νέους. Εκατομμύρια παιδιά και νέοι μέχρι σήμερα έχουν σωθεί από τα ναρκωτικά, την πορνεία και την εγκληματικότητα (Sistema Global, 2017). Η Μητέρα Τερέζα της Καλκούτα, καθώς και ο Χοσέ Αντόνιο Αμπρέου(2009), συχνά έλεγαν πως: «Τοπίο τραγικό και επώδυνο πράγμα σχετικά με τη φτώχεια δεν είναι η έλλειψη ψωμιού ή στέγης, είναι η αίσθηση ότι είσαι ένα τίποτα, η αίσθηση ότι είσαι ο κανένας, η έλλειψη ταυτότητας, η έλλειψη του δημόσιου σεβασμού». Κατά τον Αμπρέου (2009), η ανάπτυξη ενός παιδιού στην ορχήστρα και στη χορωδία τού δίνει ταυτότητα και το κάνει πρότυπο για την οικογένεια και την κοινότητα στην οποία ζει. Το παιδί γίνεται υπόδειγμα για τους γονείς του και αυτό είναι πολύ σημαντικό για ένα φτωχό παιδί. Μόλις το παιδί ανακαλύψει ότι είναι σημαντικό για την οικογένειά του, αρχίζει να αναζητά νέους τρόπους βελτίωσης και μπορεί να ελπίζει για το καλύτερο και για τον εαυτό του και την κοινότητά του. Όλα αυτά αποτελούν μια εποικοδομητική και αύξουσα κοινωνική δυναμική.

[…] Από το 2018 το El Sistema έχει αρχίσει τις δράσεις του και στην Κύπρο με την ονομασία Sistema Cyprus μετά από πρωτοβουλία της μουσικού Δρος Νικολέττας Πολυδώρου. Η Νικολέττα Πολυδώρου είναι εκπαιδεύτρια μουσικής στο Δημοτικό Σχολείο Φανερωμένης στη Λευκωσία τα τελευταία επτά χρόνια στο πρόγραμμα Δράσεις Σχολικής και Κοινωνικής Ένταξης (ΔΡΑΣΕ) του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού.

Η ομάδα του Sistema Cyprus αποτελείται σήμερα από τη Νικολέττα Πολυδώρου ως εκτελεστική διευθύντρια, τον Πέτρο Στυλιανού ως καλλιτεχνικό διευθυντή και μαέστρο, τη Μύρια Καλλή στην επικοινωνία και την Παρασκευή Χρίστου ως υπεύθυνη οικονομικών. Το Sistema Cyprus είναι μέλος του δικτύου Sistema Europe, το οποίο αποτελείται από ευρωπαϊκά προγράμματα εμπνευσμένα από το El Sistema της Βενεζουέλας. Η Κύπρος είναι η 29η χώρα η οποία είναι μέλος αυτού του δικτύου.

Αρχικά, ο πυρήνας του Sistema Cyprus θα περιοριστεί στην περιοχή της Φανερωμένης στη Λευκωσία. Τα σχολεία στην περιοχή της Φανερωμένης (νηπιαγωγείο, δημοτικό και γυμνάσιο) είναι ιδιαίτερα σχολεία, αφού φοιτούν στη μεγάλη πλειονότητα, με μεμονωμένες εξαιρέσεις, παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία. Οι κάτοικοι της περιοχής έχουν εξαιρετικά χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό και εκπαιδευτικό υπόβαθρο. Το Sistema Cyprus θα προσφέρει δωρεάν μαθήματα μουσικών οργάνων και χορωδίας και δωρεάν μουσικά όργανα σε 100 παιδιά. Τα μαθήματα θα γίνονται στην περιοχή της Φανερωμένης και θα προσφέρονται στα παιδιά του σχολείου αλλά και σε παιδιά που ζουν στην περιοχή και φοιτούν σε άλλα σχολεία, όπως στον Άγιο Κασσιανό, στο Ελένειο και στα Γυμνάσια Φανερωμένης και Παλλουριώτισσας. Ο στόχος είναι να επεκταθεί στην πορεία και σε άλλες πόλεις σε όλη την Κύπρο.

[…] Το Sistema Cyprus πραγματοποίησε την πρώτη του συναυλία του το Σάββατο 10 Φεβρουαρίου 2018, στο Κινηματοθέατρο Παλλάς, σε συνεργασία με την Cyprus Chamber Orchestra (Δικοινοτική Ορχήστρα), με τίτλο «Through Music we Become», υπό τη διεύθυνση του Βενεζουελάνου μαέστρου Gerardo Estrada Martínez. Η συναυλία τέλεσε υπό την αιγίδα του δήμαρχου Λευκωσίας, κ. Κωνσταντίνου Γιωρκάτζη. Η συναυλία είχε ως επίτιμους καλεσμένους 100 παιδιά και γονείς από το Δημοτικό και το Γυμνάσιο της Φανερωμένης που είχαν την ευκαιρία να έρθουν σε πρώτη επαφή με μια συμφωνική ορχήστρα. Η συναυλία ολοκληρώθηκε με τα παιδιά της Φανερωμένης να ανεβαίνουν στη σκηνή και να παρουσιάζουν ένα body percussion με την ορχήστρα να τους συνοδεύει. Ο κόσμος αγκάλιασε την πρώτη συναυλία του Sistema Cyprus με πολλή αγάπη και θαυμασμό. Εκτός από την πρώτη συναυλία, τα παιδιά του Sistema Cyprus έχουν παρουσιαστεί σε διάφορα συνέδρια (Πανεπιστήμιο Κύπρου, ΥΠΠ και της Μουσικής Ακαδημίας ΑΡΤΕ) καθώς και σε φεστιβάλ και εκδηλώσεις (Nicosia Book Fest, World Refugee Day). Σε κάθε παρουσίαση η απήχηση του κόσμου μεγαλώνει και το Sistema Cyprus αποκτά και εθελοντές, οι οποίοι προσφέρουν ποικιλοτρόπως.

[…] Στα πλαίσια λοιπόν των παρουσιάσεων του Sistema Cyprus, είναι σημαντικό να διοργανώνονται συναυλίες που θα επιτρέψουν σε ένα ευρύτερο κοινό να παρακολουθήσει δίνοντάς τους την ευκαιρία να «αναγνωρίσουν» τους «καταπιεζόμενους» ως ανθρώπους και να αντιληφθούν κριτικά τον τρόπο ύπαρξής τους σε μια κοινωνία. Μέσω αυτής της αλληλεπίδρασης, το κοινό μαζί με τους μαθητές και τους διδάσκοντες μουσικούς θα πρέπει να εξυπηρετούν τις κοινότητες, να αναπτύσσονται προς την κατεύθυνση της «μόνιμης απολύτρωσης». Γι’ αυτό το σκοπό οι ορχήστρες του Sistema Cyprus θα δημιουργούνται από τους «καταπιεζόμενους» ως μαθητές και τους διδάσκοντες μουσικούς, οι οποίοι θα διδάσκονται και οι ίδιοι από τους μαθητές τους τις αξίες της ελευθερίας του ανθρώπου. Οι συναυλίες θα λαμβάνουν χώρα στους δρόμους και θα επιτρέπουν σε όλο και περισσότερους ανθρώπους να παρακολουθήσουν. Ο «καταπιεζόμενος» θα κερδίσει αναγνώριση από το ακροατήριο και θα επιτρέψει στο ακροατήριο να διδαχθεί από τους καταπιεζόμενους, και τότε το κοινό θα έρθει σε «συνειδητοποίηση». Οι καταπιεζόμενοι γίνονται οι παιδαγωγοί για τους διδάσκοντες μουσικούς και το ίδιο το κοινό.

Δρ Νικολέττα Πολυδώρου, Δρ Μύρια Κκάλη, Πέτρος Στυλιανού και Παρασκευή Χρίστου

(Από το περιοδικό Νέα Εποχή, τεύχος 337)