Ελάχιστος φόρος τιμής έναντι μνημοσύνου στον τότε λοχαγό Κώστα Παπακώστα

 

Του Χαράλαμπου Παπαμιχαήλ

 

 

Η κοινότητα του Αγίου Νικολάου βρίσκεται στη νότια πλευρά του Πενταδακτύλου, 8-10 χιλιόμετρα βόρεια του Λευκονοίκου και ανήκει στην επαρχία Αμμοχώστου.

 

Στις 20-07-1974 η μακαριστή μητέρα μου, Κυριακή Παπαμιχαήλ, ήρθε τρομαγμένη γύρω στις 05:00 το πρωί και με ξύπνησε. Μου είπε «έλα να δεις»! Πέντε με έξι τουρκικά αεροπλάνα με ευδιάκριτα τα τουρκικά σήματα, πετώντας το ένα πίσω από το άλλο και σε χαμηλό ύψος, πετούσαν πάνω από το τουρκοκυπριακό χωριό Άρτεμη, φθάνοντας μέχρι το Τεννάρι (δασική περιοχή). Έστριψαν δυτικά πάνω από τις Γούφες, έριξαν δύο αλεξίπτωτα με κιβώτια, προφανώς όπλα, και πετώντας πάνω από τα τουρκοκυπριακά χωριά Κνώδαρα, Τζιάος πήγαιναν όλο δυτικά προς Λευκωσία.

Αργότερα το ΡΙΚ, γύρω στις 7:30 π.μ., καλούσε τους στρατεύσιμους να καταταγούν. Eμείς οι στρατεύσιμοι από την κοινότητα Αγίου Νικολάου μπήκαμε στο λεωφορείο του κοινοτάρχη και μέσω του ελληνοκυπριακού χωριού Τρυπημένη, πήγαμε σε ένα μεγάλο φυλάκιο της εθνικής φρουράς στην οροσειρά του Πενταδακτύλου, τη Χάλι. Εκεί ο υπεύθυνος αξιωματικός μάς είπε ότι δεν γίνεται επιστράτευση και να πάμε στο στρατόπεδο Μερσινικιού. Πράγματι, πήγαμε στο Μερσινίκι και εκεί μας ανέφεραν και πάλιν ότι δεν γίνεται επιστράτευση και γι’ αυτό να πάμε στο γυμνάσιο Λευκονοίκου, όπου είναι τα γραφεία της επιστράτευσης. Πήγαμε στο γυμνάσιο Λευκονοίκου, όπου και μείναμε στην αυλή του σχολείου για πολλές ώρες χωρίς να μας πλησιάσει κάποιος και να μας δώσει οδηγίες για το τι να κάνουμε.

Αργά το απόγευμα της 20^ής Ιουλίου 1974, πήγαμε στον αστυνομικό σταθμό Λευκονοίκου που ήταν πλησίον του γυμνασίου. Εκεί είπαμε στον υπεύθυνο αξιωματικό ότι είμαστε από τον Άγιο Νικόλαο και ήρθαμε να καταταγούμε και ότι κανείς δεν μας ενημέρωσε για οτιδήποτε.

Εκεί, ο υπεύθυνος αξιωματικός μάς χρέωσε όλους από ένα κυνηγετικό όπλο και καμιά 20ρια φυσίγγια. Μας είπε να επιστρέψουμε στον Άγιο Νικόλαο να κάνουμε φυλάκια, διότι γύρω-γύρω από το χωριό ήταν όλα τουρκοκυπριακά χωριά, πλην της Τρυπημένης. Έκανε επίταξη ένα λεωφορείο που μας μετέφερε στην οροσειρά του Πενταδακτύλου και ακολούθως, πεζή, πήγαμε στο χωριό. Οργανωθήκαμε και βγάζαμε σκοπιές περιμετρικά του χωριού.

Στις 21-07-1974 το απόγευμα της Κυριακής, 2 τουρκικά βομβαρδιστικά πέταξαν πάνω από το χωριό. Οι κάτοικοι νόμισαν ότι θα βομβαρδιστεί το χωριό και έτρεξαν όλοι, γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι, προς την περιοχή της Ανεφανής, όπου υπήρχε πυκνή βλάστηση για να κρυφτούν. Τα δύο αεροπλάνα χτύπησαν το φυλάκιο της εθνικής φρουράς στη Χάλι. Τότε αμέσως εγώ μαζί με τον συγχωριανό μου, Σταύρο Δημητρίου, ο όποιος οδηγούσε το Landrover του, πήγαμε μέχρι τη Χάλι να δούμε αν χτυπήθηκαν στρατιώτες και τι βοήθεια θα μπορούσαμε να δώσουμε. Όταν σε λίγο φτάσαμε, ο υπεύθυνος αξιωματικός μάς ανέφερε ότι ευτυχώς δεν χτυπήθηκε κανένας στρατιώτης. Οι βόμβες έπεσαν σε όχθη του δρόμου που οδηγεί στην Καλογραία και άνοιξαν έναν μεγάλο κρατήρα. Εμείς τότε πήραμε μερικά θραύσματα από τις βόμβες και επιστρέψαμε στο χωριό.

Συνεχίζαμε να βγάζουμε τις σκοπιές μας περιμετρικά του χωριού μέχρι τις 13 Αυγούστου 1974, όταν το απόγευμα ο τότε λοχαγός του εφεδρικού, Κώστας Παπακώστας, ήρθε στο χωριό μαζί με ένα λοχία και ζήτησε να μαζευτούμε όλοι οι στρατεύσιμοι στο οίκημα του ΘΟΪ. Μας ρώτησε με τι όπλα κάνουμε σκοπιές, του είπαμε με κυνηγητικά όπλα. Τότε ρώτησε αν έχει κανέναν έφεδρο με στρατιωτικό αξίωμα ή απόφοιτο πανεπιστημίου. Τότε εγώ του είπα ότι είμαι στο πτυχίο Κτηνιατρικής. «Εσένα σε θέλω», μου είπε, «να έρθεις μαζί μου». Τότε, ο Χαράλαμπος Μιχαήλ (Μαζιάς) τού είπε ότι έχει αυτοκίνητο διαθέσιμο, ένα δεκαθέσιο λεωφορειάκι και ο Παπακώστας τού ζήτησε να έλθει και αυτός μαζί μας. Τότε, μας χώρισε όλους σε τρεις ομάδες και μας είπε εάν αύριο, 14 Αυγούστου 1974, κτυπήσουν οι Τούρκοι, να πάμε σε 3 διαφορετικά υψώματα πολύ έξω από το χωριό, τα όποια μας καθόρισε. Εγώ και ο Χαράλαμπος Μιχαήλ (Μαζιάς), μπήκαμε στο Landrover και μαζί με τον Παπακώστα ξεκινήσαμε για το Μερσινίκι μέσω της οροσειράς του Πενταδακτύλου. Όταν φθάσαμε στο Μερσινίκι, είχε νυχτώσει. Μας χρέωσε διάφορα στρατιωτικά όπλα, αρκετές σφαίρες και χειροβομβίδες. Τα όπλα τα βάλαμε στο αυτοκίνητο του Χαραλάμπου Μιχαήλ (Μαζιάς). Ήταν περίπου 10:00 το βράδυ όταν ξεκινήσαμε για επιστροφή στον Άγιο Νικόλαο.

Τότε είχα μια συζήτηση με τον Χαράλαμπο Μιχαήλ (Μαζιάς) για το δρόμο που θα ακολουθούσαμε για επιστροφή στον Άγιο Νικόλαο. Εγώ έλεγα να πάμε από την οροσειρά του Πενταδακτύλου και εκείνος έλεγε να πάμε μέσω του τουρκοκυπριακού χωριού Μελούντα, διότι είναι πιο κοντινός ο δρόμος και ότι οι Τούρκοι γνωρίζουν το αυτοκίνητό του και δεν θα το σταματήσουν. Πράγματι, αργά το βράδυ περάσαμε από το τ/κ χωριό Μελούντα, φορτωμένοι όπλα, ευτυχώς χωρίς να μας σταματήσει κανένας. Όταν φτάσαμε στον Άγιο Νικόλαο, μοιράσαμε τα όπλα στους στρατεύσιμους και τα κυνηγητικά όπλα τα δώσαμε σε μη στρατεύσιμους.

Το πρωί της 14^ης Αυγούστου 1974 άρχισε η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής. Οι τρεις ομάδες στρατεύσιμων του χωριού πήγαμε στα τρία υψώματα περιμετρικά του χωριού, όπως μας τα είχε καθόρισε την προηγούμενη μέρα ο Κώστας Παπακώστας. Εμείς από εκεί ψηλά που ήμασταν βλέπαμε στο βάθος βυθίσεις αεροπλάνων, αλλά δεν γνωρίζαμε τίποτε σχετικό. Γύρω στις 13:00-14:00 το μεσημέρι, ο Κώστας Παπακώστας, σε εκείνο το χάος που υπήρχε στο στράτευμα, έστειλε αμέσως δύο φαντάρους από το Μερσινίκι, μέσω της οροσειράς του Πενταδακτύλου, με εντολή να εκκενωθεί αμέσως το χωριό του Αγίου Νικόλαου.

Ο αείμνηστος πατέρας μου, ιερέας του χωριού, Παπαμιχαήλ Χ. Παπαμιχαήλ, πήγε αμέσως και άνοιξε την εκκλησία και κάλεσε τους χωριανούς που είχαν αβάφτιστα παιδιά να τα πάρουν στην εκκλησία. Πράγματι, πήραν τα βρέφη στην εκκλησία όπου έγιναν οι βαφτίσεις δια αέρος. Αυτό ήταν και το τελευταίο μυστήριο στην εκκλησιά του Αγίου Νικολάου. Τα δυο λεωφορεία του χωριού, με οδηγούς τον Μικέλλη Παρπέρη, ο όποιος ήταν και ο κοινοτάρχης, καθώς και τον Μιχάλη Σάββα, ο όποιος ήταν και ιεροψάλτης στην εκκλησία Αγίου Νικολάου, γέμισαν ασφυκτικά και έφυγαν από το χωριό ακολουθώντας τον χωμάτινο δρόμο της οροσειράς του Πενταδακτύλου.

Ο πατέρας μου μόλις τέλειωσε τις βαφτίσεις και έκλεισε την εκκλησία πήρε το τρακτέρ μας και ήρθε προς αναζήτησή μας. Βλέποντάς τον από μακριά να έρχεται με το τρακτέρ, σκεφτήκαμε ότι κάτι συνέβαινε. Τρέξαμε προς το μέρος του και φθάνοντας στο χωριό, αντιληφθήκαμε ότι όλοι σχεδόν είχαν φύγει. Ζήτησα από τον μακαριστό πατερά μου να πάρει τη βαλίτσα με τα ρούχα και τα βιβλία μου από το σπίτι μας. Μου απάντησε όχι, λέγοντάς μου «δεν βλέπεις πόσο μεγάλη σημαία ύψωσαν οι Τούρκοι στη γειτονική Μελούντα»;

Ξεκινήσαμε να φύγουμε από το χωριό μέσω της οροσειράς του Πενταδακτύλου. Πάνω στο τρακτέρ είχε ακόμα τέσσερις χωριανούς. Ενώ, όπως έχω πει, σχεδόν όλοι οι χωριανοί είχαν φύγει από το χωριό, είχε μείνει ένα ζεύγος ηλικιωμένων, ο μακαριστός Σωτήρης Κακουρής και η σύζυγός του Μαρία, οι οποίοι στη συνέχεια υπέστησαν τα πάνδεινα από τους Τούρκους, σύμφωνα με τη μαρτυρία του μακαριστού Σωτήρη Κακουρή.

Πολύ αργά το απόγευμα φτάσαμε στο Λευκόνοικο. Δεν υπήρχε καθόλου κίνηση, είχαν φύγει όλοι. Πήραμε το δρόμο προς το Πραστειό, δεν γνωρίζαμε μέχρι πού είχαν φθάσει οι Τούρκοι. Όταν φτάσαμε στο Πραστειό, στο νέο δρόμο Λευκωσίας – Αμμοχώστου δεν υπήρχε καθόλου κίνηση. Εντοπίσαμε μεταξύ Πραστειού – Γαϊδουρά ένα χωματόδρομο και σκόνη από μακριά από άλλα τρακτέρ. Ακολουθήσαμε και εμείς αυτόν το χωματόδρομο, φτάσαμε στην Καλοψίδα και από εκεί βγήκαμε στις Βρετανικές Βάσεις.

Αυτά τα γράφω έστω και μετά από 46 χρόνια, ως ελάχιστο φόρο τιμής και έναντι μνημοσύνου στον τότε λοχαγό Κώστα Παπακώστα, ο όποιος σε εκείνη τη φουρτούνα και τη σύγχυση δεν ξέχασε τον Άγιο Νικόλαο δίνοντας εντολή για εκκένωση του χωριού. Επίσης, και ως μνημόσυνο των δεκάδων συγχωριανών μου, οι οποίοι έφυγαν με τον καημό της επιστροφής στο αγαπημένο μας χωριό, τον Άγιο Νικόλαο.

 

Αν δεν μας ενημέρωνε ο Κώστας Παπακώστας και μέναμε στο χωριό μας, δεν ξέρω πόσοι από εμάς θα ζούσαμε και τι θηριωδίες θα εκτυλίσσονταν μπροστά στα μάτια μας πριν την εκτέλεσή μας από τους Τούρκους.

• Ο Χαράλαμπος Παπαμιχαήλ είναι πρόσφυγας από τον κατεχόμενο Άγιο Νικόλαο Λευκονοίκου, επαρχίας Αμμοχώστου και τώρα στην Λάρνακα.