Ελένη Ευθυμίου: Θεραπευτικό είναι να συμπράττουμε διαφορετικοί μεταξύ μας άνθρωποι

Συναντήσεις/ Ορίζοντας/ Φωτογραφία: Dimitris Chrondropidas

Ελένη Ευθυμίου: Θεραπευτικό είναι να ζούμε και να συμπράττουμε διαφορετικοί μεταξύ μας άνθρωποι

Ο Αντώνης Γεωργίου συναντάει την Ελένη Ευθυμίου από την ομάδα Εν δυνάμει μια μεικτή ομάδα ανθρώπων με και χωρίς αναπηρία, που παρουσιάζει στις 26 Μαρτίου, 19:00, στο Θέατρο Ριάλτο, την παράσταση Τα Ερωτευμένα άλογα. Διοργάνωση: +εργείο

Κάθε κίνηση που δίνει ορατότητα στους ανάπηρους ανθρώπους είναι μία ουσιαστική κίνηση

Πείτε μας για την ομάδα σας «Εν δυνάμει».

Η ομάδα Εν δυνάμει ιδρύθηκε το 2008 από την Ελένη Δημοπούλου και την Μαρία Ιωανίδου, δύο ανήσυχες και δραστήριες μητέρες ανάπηρων κοριτσιών που επιθύμησαν να δημιουργήσουν ένα κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο τα παιδιά τους να μπορούν να βρεθούν και να συνυπάρξουν ισότιμα με άλλα παιδιά της ηλικίας τους χωρίς αναπηρίες και με αυτό τον τρόπο να ενταχθούν – έστω και στο πλαίσιο μίας μικρής κοινότητας – στην κοινωνία, κάτι που καμία δομή δεν προσέφερε και ακόμη δεν προσφέρει στην ουσία στη χώρα μας.

Λόγω της καλλιτεχνικής φύσης της Ελένης Δημοπούλου και του Ρίτσαρντ Άντονυ – συζύγου της – δύο σπουδαίων θεατρανθρώπων της Θεσσαλονίκης, από την πρώτη στιγμή η ομάδα απέκτησε καλλιτεχνικούς στόχους πέρα από κοινωνικούς. Έτσι υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση της Ελένης Δημοπούλου η ομάδα άρχισε να δίνει παραστάσεις σε σκηνοθεσίες της ίδιας ή να συμμετέχει σε μουσικές συναυλίες, να κάνει εκθέσεις και να δημιουργεί καλλιτεχνικές συνέργειες με άλλους καλλιτεχνικούς φορείς της πόλης της Θεσσαλονίκης αλλά και άλλες κοινωνικές δραστηριότητες. Την ομάδα αρχικά άρχισαν να πλαισιώνουν εθελοντές που ενδιαφέρονταν αφενός για την εκπαίδευση μίας κοινής ζωής – με την έννοια της συνύπαρξης με ανάπηρους νέους, αφετέρου για την ενασχόληση με το θέατρο και την τέχνη γενικότερα. Οι ονομαζόμενοι “εθελοντές” πλέον είναι φίλοι – μέλη με την έννοια των μελών μίας ευρύτερης καλλιτεχνικής οικογένειας που έρχονται τόσο για να προσφέρουν όσο για να μάθουν και να εξελιχθούν.

Όποιος μπαίνει στην ομάδα Εν Δυνάμει, είτε είναι ανάπηρος είτε όχι, είτε όντας διαφορετικός με τον δικό του τρόπο καταφέρνει να εξελιχθεί

Γιατί διαλέξατε αυτό το όνομα και ποιοι είναι οι στόχοι της;

Το όνομα Εν Δυνάμει δόθηκε αυθόρμητα από κάποια φίλη της ομάδας- λόγω της δυναμικής που εμπεριέχει σαν τίτλος: ο έχων τη δυνατότητα να εξελιχθεί – ο έχων μία δυναμική σχέση με κάθε δράση που καταπιάνεται, αυτός που μπορεί να εξελιχθεί. Και πράγματι όποιος μπαίνει στην ομάδα Εν Δυνάμει, είτε είναι ανάπηρος είτε όχι, είτε όντας διαφορετικός με τον δικό του τρόπο καταφέρνει να εξελιχθεί όπως κάθε άνθρωπος που θα είχε την τύχη να βρεθεί σε ένα πλαίσιο ενθάρρυνσης αλλά και σκληρής δουλειάς και ισότιμης συνεργασίας.

Οι πρωταρχικοί στόχοι της ομάδας από την μία δεν διαφέρουν από το ποιοι ήταν όταν η ομάδα ξεκίνησε τη δράση της – η ισότιμη δηλαδή ένταξη όλων των μελών της στην κοινωνία και η δημιουργία μίας  μικροκοινωνίας πρότυπου και έμπνευσης για την μεγάλη Κοινωνία. Από την άλλη, λόγω της μεγάλης απήχησης των δράσεών της, η ομάδα στοχεύει παράλληλα στο να ακουστεί ως μία ισότιμη καλλιτεχνική οντότητα πέρα από τον χαρακτηρισμό του διαφορετικού – επιτυγχάνοντας με αυτό τον τρόπο μία ουσιαστική ένταξη του “διαφορετικού” κι όχι μοναχά την απήχησή του ως ένα “ξεχωριστό” – “ειδικό” καλλιτεχνικό σχήμα. Για να το πετυχαίνει αυτό η ομάδα συνεργάζεται με καταξιωμένους επαγγελματίες καλλιτέχνες που εργάζονται με σκληρό τρόπο με τα μέλη της ομάδας, δημιουργώντας ένα φυτώριο  νέων καλλιτεχνών και ένα πλαίσιο στο οποίο οι προσωπικότητες όλων ανθίζουν και εξελίσσονται η κάθε μία με τον δικό της τρόπο.

 Ποιες ήταν οι κυρίες δυσκολίες που συναντήσατε όλα αυτά τα χρόνια;

Οι δυσκολίες αφορούν κυρίως τα πιο πρακτικά κομμάτια και όχι τόσο την καθαυτή δουλειά με το μικτό σχήμα. Η ομάδα, όντας μία μη κερδοσκοπική συντεχνία η οποία στηρίζεται στον κόπο ανθρώπων που δεν το κάνουν όλο αυτό με στόχο το κέρδος, συναντά συχνά δυσκολίες που αφορούν τον προγραμματισμό, την οργάνωση, τη στέγαση, τη χρηματοδότηση και τη συντήρηση μίας καθημερινής επαφής και δράσης. Όντας μία κοινότητα με πάρα πολλά πλέον μέλη χρειάζεται έναν διαρκή επαναπροσδιορισμό του ποιοί είμαστε και του πώς και γιατί συνεχίζουμε να κάνουμε αυτό που κάνουμε. Όσο περνάει ο καιρός βελτιώνουμε κι εμείς τις μεθόδους και τις πρακτικές μας, ωστόσο χρειάζεται διαρκή επαγρύπνηση ώστε να μην βουλιάξουμε στα εμπόδια. Βέβαια, η ανταπόδοση τόσο ψυχική όσο και πρακτική από την άποψη της αναγνώρισης του έργου μας από τους ανθρώπους γύρω μας είναι τόσο μεγάλη που κάθε εμπόδιο τελικά μοιάζει με μικρή κουκίδα στο χάρτη και ξεχνιέται με την ολοκλήρωση του κάθε πρότζεκτ.

Οι παραστάσεις μας στοχεύουν στο να αναδείξουν το οικουμενικό ακριβώς μέσα από την φανέρωση πολλών διαφορετικών μεταξύ τους προσωπικών ιστοριών.

Τα Ερωτευμένα άλογα είναι το τρίτο μέρος μιας τριλογίας με προσωπικές ιστορίες των μελών τη ομάδας. Ποιο είναι το σκεπτικό πίσω από αυτή την τριλογία;

Όλα ξεκίνησαν όταν η Ελένη Δημοπούλου μου ανέθεσε να σκηνοθετήσω το πρώτο μέρος της τριλογίας, την παράσταση “Ο άνθρωπος ανεμιστήρας ή Πώς να ντύσετε έναν ελέφαντα”. Τότε δεν ξέραμε ότι θα κάνουμε τριλογία. Δεν ξέραμε καν ότι αυτή η συνεργασία θα είναι η αρχή μίας βαθιάς σχέσης που θα διαρκούσε στο χρόνο. Ξεκίνησα χωρίς να ξέρω ότι όλο αυτό είναι κάτι που μπορώ να κάνω, η Ελένη μου έθεσε απλώς τον στόχο κι εγώ είπα, οκ, θα το δοκιμάσω. Ούτε πίστευα το πόσο μακριά μπορεί να φτάσει αυτή η συνύπαρξη, αυτή η συνθετική εργασία με μία ανθρωπογεωγραφία νέων ανθρώπων με τόσο διαφορετικές προσωπικότητες και ανάγκες που διψούσε για δράση και δουλειά – όπως κι εγώ, όντας στα πρώτα μου ακόμα καλλιτεχνικά βήματα.

Δημιουργήσαμε μαζί μία γλώσσα καλλιτεχνική, τους έμαθα ότι ήξερα και μου έμαθαν ότι ξέρανε εκείνοι, γίναμε ένα δυνατό σώμα, αναπτύχθηκε εμπιστοσύνη. Η πρώτη μας παράσταση είχε τόσο μεγάλη απήχηση, αποτέλεσμα αυτού του δεσίματος και της χημείας που προέκυψε – που ούτε μπορούσαμε να το πιστέψουμε. Με αυτή την παράσταση ταξιδέψαμε πολύ και πιστεύω θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε να την παίζουμε για χρόνια. Κάπως έτσι, οργανικά, και σαν ανάγκη για συνέχεια αυτού του μικρού θαύματος που συνέβη μεταξύ μας, μου πρότεινε η Ελένη Δημοπούλου να συνεχίσουμε να συμπορευόμαστε. Και κάπως έτσι προέκυψαν τα επόμενα μέρη της τριλογίας.

Ποια θέματα πραγματεύεται η Τριλογία;  

Η ταυτότητα – ποιος/ποια είμαι, τι σημαίνει διαφορετικός και πώς εκλαμβάνεται η διαφορετικότητα είτε από τον διαφορετικό, είτε από τον συγγενή, τον φίλο, τον ξένο.

Το σπίτι – τί είναι σπίτι; που θα βρεθώ όταν χάσω την ασφάλεια της οικογένειας και τι χώρο προσφέρει η κοινωνία για όσους την έχουν ανάγκη ένα “σπίτι”.

Ο έρωτας και το σεξ – τι είναι για τον καθένα και την καθεμία μας και τι πρόσβαση έχει το καθένα μας σε αυτόν.

Πόσο εύκολο και πόσο «θεραπευτικό» είναι για τα μέλη της ομάδας  αυτό το είδος θεάτρου που έχει να κάνει με κάτι τόσο προσωπικό;

Θεραπευτικό είναι να ζούμε μαζί και να συμπράττουμε διαφορετικοί μεταξύ μας άνθρωποι με αλληλεγγύη και πνεύμα εμπιστοσύνης. Θεραπευτικό είναι και το θέατρο όταν γίνεται με υγιείς όρους και σεβασμό. Το ότι μιλάμε για προσωπικά ζητήματα μάς βοηθά να ανοιχτούμε μεταξύ μας, να γνωριστούμε καλύτερα, να ανακαλύψουμε πτυχές πέρα από το κοινωνικό μας προσωπείο. Ωστόσο αυτό είναι μέρος της διαδικασίας, θα το κάναμε ακόμα κι αν ήταν να ανεβάσουμε Άμλετ, μιας και έτσι έχουμε μάθει να δουλεύουμε, αυτή είναι η δική μας γλώσσα και η δική μας διαδρομή, δεν έχει δηλαδή τόσο να κάνει με το αποτέλεσμα όσο με τη διαδικασία που επιλέγουμε να μας οδηγεί στο κάθε τελικό έργο.

Κάθε κίνηση που δίνει ορατότητα στους ανάπηρους ανθρώπους είναι μία ουσιαστική κίνηση στο να αρχίσουμε ουσιαστικά να μιλάμε για τις ανάγκες τους

Μέσα από το προσωπικό φτάνουμε σε οικουμενικές πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς;

Εννοείται. Και αυτή η ανακάλυψη και διαπίστωση είναι και η μεγαλύτερη χαρά που αντλούμε από το έργο μας. Ότι δηλαδή αφορά. Και δεν αφορά μόνο ένα ειδικό κοινό, κάθε άλλο, αφορά τον καθένα και την καθεμία. Οι παραστάσεις μας δεν αναφέρονται άλλωστε σε μία περιπτωσιολογία. Αντιθέτως στοχεύουν στο να αναδείξουν το οικουμενικό ακριβώς μέσα από την φανέρωση πολλών διαφορετικών μεταξύ τους προσωπικών ιστοριών.

Αναφέρεται σε δελτίο τύπου ότι είναι μια παράσταση για τον «έρωτα,  αυτή την “αναπηρία”, που  εξουσιάζει, τορπιλίζει, δυναμιτίζει, τρελαίνει, φλέγει. Πώς εννοείται εδώ την «αναπηρία»;

Μα οποιοσδήποτε και οποιαδήποτε έχει ερωτευτεί δεν έχει αισθανθεί έστω και για λίγο να διακατέχεται από μία “αναπηρία”; Με την έννοια της βαθιάς ανάγκης για επαφή, για κατανόηση, ακόμα και για βοήθεια… με την έννοια ακόμα του ότι όταν ερωτεύεσαι βαθιά δεν μπορείς να σκεφτείς “λογικά” – με την έννοια που χρησιμοποιούμε ευρέως την έννοια της λογικής. Προφανώς χρησιμοποιούμε την λέξη “αναπηρία” εδώ μεταφορικά για να εκφράσουμε την πιθανότητα όλων των ανθρώπων να βρεθούν σε μία κατάσταση που δεν μπορούν να ελέγξουν τα πάντα -όπως καμιά φορά ξεχνιόμαστε και νομίζουμε πως μπορούμε- μία κατάσταση όπως είναι ο έρωτας που μας καθηλώνει, μας ακινητοποιεί, μας τρελαίνει ακόμα. Επίσης η κατάσταση του έντονου έρωτα είναι μία χημική αντίδραση που εξισώνει τους ανθρώπους είτε είναι ανάπηροι είτε όχι – γινόμαστε το ίδιο ανήμποροι/ανήμπορες αλλά και το ίδιο δυνατοί/δυνατές όταν ερωτευόμαστε.

Μπορεί να υπάρξει «τέτοιος» έρωτας στην εποχή μας;

Αν μπορεί να υπάρξει τέτοιος έρωτας στην εποχή μας; Χαχα, φυσικά και μπορεί. Οι άνθρωποι όσο κι αν αλλάζουν οι καιροί και οι τρόποι που επικοινωνούμε μεταξύ μας, δεν παύουμε να είμαστε μία αλληλουχία χημικών ενώσεων – όταν συμβεί αυτό το “τακ” οι χημικές ενώσεις του εγκεφάλου θα κάνουν τη δουλίτσα τους.

Θεωρείτε πως αλλάζει ο τρόπος αντιμετώπισης των ατόμων με αναπηρίες από την κοινωνία;

Ναι, αλλά λίγο και αργά. Τουλάχιστον στη χώρα μας. Σίγουρα η προσβασιμότητα είναι μία έννοια που ακούγεται όλο και περισσότερο. Αλλά στην πράξη έχει ακόμα να γίνει πολλή δουλειά. Ο άνθρωπος από τη φύση του αποζητά το εύκολο και το οικείο. Ό,τι τον δυσκολεύει -αν δεν έχει κάποιο σοβαρό κίνητρο- δυστυχώς το παρατάει. Πόσο μάλλον στην καπιταλιστική μας κοινωνία όπου η ευκολία είναι πια ο απόλυτος τρόπος ζωής. Κάθε όμως κίνηση που δίνει ορατότητα στους ανάπηρους ανθρώπους είναι μία ουσιαστική κίνηση στο να αρχίσουμε ουσιαστικά να μιλάμε για τις ανάγκες τους, να αποδεχτούμε σαν κοινωνία αυτή μας την πλευρά να πάψουμε να αδιαφορούμε και να εθελοτυφλούμε. Στην Ελλάδα υπάρχουν λίγα, αλλά περισσότερα από παλιά, καλλιτεχνικά σχήματα που ενσωματώνουν ανάπηρα άτομα. Ωστόσο στις δραματικές σχολές ακόμα στην ουσία δεν γίνονται δεκτά. Αυτό για παράδειγμα γίνεται είτε επειδή “δεν υπάρχει η γνώση” είτε “δεν υπάρχουν οι υποδομές”. Ε, από την εμπειρία μου, και χωρίς να θέλω να το παίξω έξυπνη μιας και φυσικά υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες, όποιος θέλει βρίσκει λύσεις. Εδώ το κάναμε εμείς που δεν έχουμε καμία πλάτη από πίσω να μας υποστηρίζει, δεν μπορεί να το κάνει ένας κρατικός μηχανισμός ή μία ιδιωτική σχολή;

Θέατρο Ριάλτο

26 Μαρτίου 2022, 19:00

Διοργάνωση: +εργείο