Aνοιχτός Ορίζοντας

(Ελληνο)-Κυπριακή Δραματουργία του 2018

Η  δραματουργός και ερευνήτρια Ελλάδας Ευαγγέλου στο τρίτο μέρος της έρευνας μας για την (Ελληνο)-Κυπριακή Δραματουργία του 2018 σήμερα ασχολείται με τους συντελεστές μιας παράστασης και τους θεσμούς ως καταλύτες στη θεατρική τέχνη.

Με αυτό το άρθρο κλείνει ο κύκλος άρθρων για τις συγκεκριμένες παραστάσεις. Θα ακολουθήσουν συμπληρωματικά άρθρα και για άλλα έργα του 2018. 

Επαναλαμβάνουμε ότι για την έρευνα μας ρωτήθηκαν οι ακόλουθοι συγγραφείς/δραματουργοί:

Mαρία ΦιλίππουΗ προσωρινή ευτυχία ενός χαριτωμένου φόνου, βασισμένη στο ομώνυμο διήγημα της Μαρίας Α. Ιωάννου στην συλλογή Καζάνι (εκδόσεις Νεφέλη, 2015),

Μαρία Κυριάκου: Αναγέλαστα: λογιών λογιών γεναίτζιες,  που προέκυψε από την  ποιητική συλλογή της Στέλλας Βοσκαρίδου Οικονόµου Αναγέλαστα: των γεναικών τζαι των σκαλαπουντάρων (Τεχνοδρόμιον, 2013), Παραπλεύρως Παραγωγές

Μαρία Χρυσάνθου Ένας Γέρος, μια θάλασσα Θέατρο Αντίλογος, σκηνοθεσία Αλεξία Παπαλαζάρου

Μαρία Bαρνακκίδου, RAM

Κώστας Μαννούρης, Ύπερος , σκηνοθεσία Αιμίλιος Χαραλαμπίδης

 

Η Δραματουργία της συνεργασίας:  Θεσμοί ως καταλύτες στη θεατρική τέχνη

της Ελλάδας Ευαγγέλου

Το θέατρο είναι, μαζί με τις άλλες παραστατικές, συλλογική τέχνη. Δεν μπορείς να κάνεις παραστάσεις ή θεάματα μόνος/η σου. Καλά μπορείς, αλλά σπάνια υπάρχουν καλλιτέχνες τόσο άρτιοι και ολοκληρωμένοι που είναι μόνοι τους νησιά.

Ένας Ντα Βίντσι γεννήθηκε. Μάλλον και 2-3 άλλοι/ες που πέθαναν στις στέππες ή από υποσιτισμό στο Νεπάλ, ή από πλημμύρες στο Μισισσιπί και δεν είχαν ποτέ πατρώνους να τους/τις στηρίξουν, αλλά για χάριν της συζήτησης, όπως και να το κάνουμε, είναι λίγοι/ες.

Στις παραστάσεις που εξετάζουμε εδω, βλέπουμε εύρυθμες και αρμονιικές συνεργασίες και δημιουργικές ομάδες,  σχέσεις που εξελίσσονται μεταξύ σκηνοθετών και συγγραφέων, σκηνογράφων, μουσικών, ηθοποιών και άλλων, για ένα τελικό αποτέλεσμα που αποτελεί το παράγωγο της δημιουργικότητας περισσοτέρων από ενός ατόμων. Βλέπουμε και ένα άλλο, ελάχιστα αναγνωρισμένο συντελεστή: το θεσμό, που σπάνια αποτελεί μέρος αυτής της συζήτησης, αφού η θεατρική κοινότητα τον ταυτίζει (εν πολλοίς) με κρατικές δομές και χρηματοδοτήσεις.

Σε αυτή την περίπτωση όμως, εμφανίζονται ως παράγοντες εξέλιξης ενός έργου, ένα πρόγραμμα φιλοξενίας και διαφορετικοί μηχανισμοί mentoring. Περιγράφοντας το πως λειτούργησαν για την εξέλιξη των κειμένων και παραστάσεων, οι Μαρία Χρυσάνθου, Μαρία Βαρνακκίδου και Μαρία Φιλίππου, αναφέρουν τα εξής:

  • Το ρόλο του μέντορα, στην περίπτωση της Αλεξίας Παπαλαζάρου στα πλαίσια του προγράμματος Play ως Δραματολόγος/μέντορας για τη Μαρία Χρυσάνθου, και του ανεπίσημου μέντορα, στο πρόσωπο του Γιώργου Σίσαμου, από τη Μαρία Φιλίππου. Στην πρώτη περίπτωση, η σχέση των δύο έδωσε στο έργο την ευκαιρία να υπερβει τα όρια της η συγγραφέας, μεταποιώντας τον πεζό λογοτεχνικό λόγο, σε θεατρικό. Ένα βήμα εξαιρετικά σημαντικό για πολλούς συγγραφείς, αφού  η θεατρική γραφή, ακόμα και δομικά δεν είναι κατι που διδασκόμαστε ή έχουμε επαφή στην εκπαίδευση ή στη ζωή μας. Παρακαλώ σημειώστε ότι στο δημόσιο σχολείο, το αρχαίο ελληνικό δράμα το διδασκόμαστε κυρίως ως λογοτεχνία.

Στην περίπτωση της Φιλίππου, αυτό που περιγράφει ήταν μια διαδικασία βασισμένη στην κοινωνική και φιλοσοφική πλευρά του κειμένου, συνοδευόμενη από ένα θεατρικό-σκηνοθετικό live editing.

  • Η φιλοξενία του theYard.Residency.18 αποτέλεσε καταλυτικό παράγοντα για τις Μαρία Φιλίππου και Μαρία Βαρνακκίδου, αφού η παροχή στέγης και τεχνικού εξοπλισμού τους επέτρεψε να ειναι δημιουργικές. Το πρόγραμμα φιλοξενίας, το μοναδικό στο νησί σε σχέση με το θέατρο, έδωσε ‘άδεια’ στις δύο δημιουργούς να πειραματιστούν, να φέρουν μέσα τις ομάδες τους και να στήσουν καινούργιες δουλείες, που η απουσία δικού τους ή άλλου φιλόξενου χώρου τους στερεί.
  • Στα πλαίσια της φιλοξενίας του theYard.Residency.18, οι Βαρνακκίδου και Φιλίππου μοιράστηκαν μέρος της δημιουργικής διαδικασίας με τους μέντορες του προγράμματος: χορογράφος και σκηνοθέτης αντίστοιχα, συμμετείχαν στη διαδικασία των δύο παραστάσεων, με τρόπο οργανικό στη διαδικασία με τα υπόλοιπα μέρη της δημιουργικής ομάδας. Μια πρακτική που σημειώνει εύγλωττα, πως οι θεσμοί μπορούν να βοηθήσουν τον καλλιτέχνη χωρίς να τον πνίξουν από υπερβάλλοντα ζήλο, σκέττη ανασφάλεια ή σωρεία καλών προθέσεων.

Αναφορά πρέπει να γίνει στο ότι ο Ύπερος, του Κ. Μαννούρη παρουσιάστηκε στα πλαίσια της Μπιενάλε Λάρνακας.

Στους δημιουργούς απευθύνθηκε, λοιπόν, η εξής ερώτηση: Ποιοί συντελεστές συνέδραμαν στη διαδικασία, και πως; (π.χ. ηθοποιοί, ο/η συγγραφέας, designers)

Κατ’αρχήν η συλλογή ποιημάτων, οπότε ναι η συγγραφέας. Μετά η δική μου πρόσληψη της συλλογής και οι συνειρμοί που έκανα διαβάζοντας τα ποιήματα. Έδωσα τα ποιήματα στην σκηνογράφο Έλενα Κοτασβήλι, μαζί με ένα βίντεο από τις Ευτυχισμένες Μέρες. Αυτή μου πρότεινε τη σκηνική εγκατάσταση, τις προτομές, οπότε έτσι άρχισε να δημιουργείται πιο καθαρά η εικόνα της παράστασης. Μετά ήρθαν οι ηθοποιοί και έδωσαν η κάθε μια τη δική τους ερμηνεία γεννώντας το υλικό που συνέδεε τα ποιήματα. Ο χαρακτήρας της κάθε μιας έδωσε μορφή και ήχο στους χαρακτήρες των ποιημάτων. Παρακολουθώντας τους αυτοσχεδιασμούς, ο Πάνος Μπάρτζης, δημιούργησε ένα ηχητικό τοπίο το οποίο ενδυνάμωσε τη σχέση εικόνας και λόγου και μας έμπασε πιο βαθιά στην ατμόσφαιρα της παράστασης. Και τέλος φυσικά ο Αλεξάντερ Γιότοβιτς που πραγματικά δημιούργησε μια μαγική ατμόσφαιρα με τους φωτισμούς του, με τα κεφάλια σχεδόν να αιωρούνται κάποιες στιγμές στον χώρο. Η δραματουργία στην περίπτωση αυτή ήταν άμεσα συνδεδεμένη με όλα τα επιμέρους στοιχεία της παράστασης γιατί δεν είχαμε στα χέρια μας ένα δομημένο θεατρικό κείμενο με αρχή-μέση-τέλος, αλλά μια ποιητική συλλογή. Οπότε όλα συνέβαλαν στη δημιουργία του κειμένου της παράστασης, γιατί τα αφήσαμε να λειτουργήσουν επηρεάζοντας το ένα το άλλο.

Μαρία Κυριάκου

 

Τεράστιο ρόλο στην όλη διαδικασία διαδραμάτισε η σκηνοθέτιδα Αλεξία Παπαλαζάρου. Χάρη στις πολύτιμες συμβουλές της το έργο μου εξελίχτηκε από περισσότερο πεζό σε θεατρικό. (…) Για μένα η Αλεξία ήταν η δασκάλα που κατάφερε να με καθοδηγήσει χωρίς να με κατευθύνει ώστε το έργο να παραμείνει δικό μου, παρά τις αλλαγές που με βοήθησε να καταλάβω πως έπρεπε να γίνουν. (…) Απόλαυσα κάθε λεπτό της διαδικασίας γιατί για μένα ήταν ένα πραγματικό εργαστήρι που με έμαθε πολά και μου άνοιξε καινούργιους δρόμους.   Αλλά και οι υπόλοιποι συντελεστές, οι ηθοποιοί ανέδειξαν τους χαραχτήρες και ο σκηνογράφος και ο μουσικός δημιούργησαν την ατμόσφαιρα που υπηρετούσε και εξυπηρετούσε το έργο.

Μαρία Χρυσάνθου

 

Πρώτος και καλύτερος ο σκηνοθέτης Αιμίλιος Χαραλαμπίδης και ο τρόπος που προσέγγισε και επικοινώνησε ένα θεατρικά δύστροπο κείμενο, καταφέρνοντας να προκαλέσει την ταύτιση και τη συγκίνηση του θεατή. Μεγάλη ασφαλώς ήταν και η συνδρομή των ηθοποιών που κλήθηκαν να υπηρετήσουν το σκηνοθετικό όραμα, του Δημήτρη Αντωνίου που είχε και το ερμηνευτικό βάρος του μονολόγου, αλλά και της Λένιας Σορόκου που ερμήνευσε με υποδειγματική ακρίβεια την αυτονομημένη μητρική φιγούρα όπως τη συνέλαβε ο σκηνοθέτης. Η παρουσία της μητέρας είναι μεν ισχυρή στο κείμενο, είναι ωστόσο αμιγώς αναφορική και άρα έμμεση, η δραματουργική της αυτονόμηση, που αποτέλεσε δομικό στοιχείο της παράστασης, ήταν μια δικαιωμένη εκ του αποτελέσματος σκηνοθετική τομή. Η μουσικός Αργυρώ Χριστοδούλου, επίσης, δημιούργησε ένα ηχητικό τοπίο που ήταν θεμελιακό για την ατμόσφαιρα της παράστασης, αφού έδρασε ενισχυτικά στην ψυχική και συναισθηματική δράση.

Κώστας Μαννούρης

 

Σκηνοθεσία, Δραματουργία, Kείμενο: Μαρία Βαρνακκίδου, Περφόρμερ: Μαρία Αλεξάνδρου, Σκηνογραφία/ Ενδυματολογία: Κωνσταντίνα Ανδρέου, Τεχνική υποστήριξη και συμμετοχή στην παράσταση: Κύρος Παπαβασιλείου, Κινησιολογία: υπό την συμβουλευτική καθοδήγηση της Έλενας Αντωνίου (καθορισμένη από το πρόγραμμα theYard.Residency.18).

Να σημειώσω ότι στην δημιουργική διαδικασία συμμετείχαν όλοι οι συντελεστές της παράστασης, με προτάσεις, παρατηρήσεις, διαφωνίες και ενθαρρύνσεις.

Μαρία Βαρνακκίδου

 

Η συγγραφέας ήταν αρκετά εμπλεκόμενη στη διαδικασία, παρακολούθησε αρκετές πρόβες και συζητήσαμε πολύ το πώς και γιατί της παράστασης. Η παρουσία της, εντούτοις, ήταν διακριτική με την έννοια ότι είχα το ελεύθερο να αλλάξω, να κόψω ή να προσθέσω κατά πώς πίστευα πως ήταν καλύτερο για την παράσταση. (…)  

Στο πλαίσιο του yard.Residency18 είχα ως μέντορά μου τον Κώστα Συλβέστρο που (…) με βοήθησε ιδιαίτερα στην αναζήτηση των αντικρισμάτων, όπως λέμε, των σκέψεων δηλαδή που προκαλούν τα λόγια και τις πράξεις της ηρωίδας. Ήταν δηλαδή κατά κάποιον τρόπο ένας σκηνοθέτης, που μου επέτρεπε όμως να σκηνοθετώ το δικό μου όραμα πάνω στο κείμενο. Στις προβολές δουλέψαμε με την εικαστικό Μαρία Ανδρέου.  

Καταλυτικότερο ρόλο στην τελική μορφή της παράστασης έπαιξε ο Γιώργος Σίσαμος (…) γύρω από το τι είναι τελικά το κύριο θέμα του έργου και πώς το προσεγγίζουμε χωρίς να το δαχτυλοδείξουμε (…). Ο Γιώργος ήταν αυτός που αφαιρούσε κάθε φλυαρία μου σκηνοθετική, και που μου υπενθύμιζε ότι η τηλεόραση, ως το άλτερ έγκο της ηρωίδας δεν θα πρέπει να είναι το άλφα και το ωμέγα, αλλά μια πρόφαση, ένα όχημα, αφού το θέμα του έργου στην πραγματικότητα είναι η έλλειψη επικοινωνίας, η απουσία του άλλου, η απουσία λόγου ύπαρξης. Έφτιαξε επίσης τη μουσική της παράστασης και γενικότερα την επιμελήθηκε καλλιτεχνικά.

Σπουδαίο ρόλο στην πραγματοποίηση της μεταφοράς του κειμένου αυτού στη σκηνή έπαιξε το Φεστιβάλ YardResidency18 που μας πρόσφερε χώρο και τεχνική και ηθική υποστήριξη. 

Μαρία Φιλίππου

Από την παράσταση Ένας Γέρος, μια θάλασσα

 

 

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy