Έμφυλη Βία: Βία στη βάση του φύλου και των ανισοτήτων του κυρίαρχου συστήματος

Η 25η Νοεμβρίου σηματοδοτεί τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυ­ναικών.

Η βία κατά των γυναικών είναι η πιο διαδεδομένη και αποσιωπημένη μορφή βίας σε όλο το πλανήτη. Ο όρος περιλαμβάνει κάθε πρά­ξη βίας που στηρίζεται στο φύλο, σωματική, ψυ­χολογική, σεξουαλική και οικονομική και έχει ως αποτέλεσμα τη σωματική, σεξουαλική ή ψυχολο­γική βλάβη για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομέ­νων των απειλών τέτοιων πράξεων, τον εξανα­γκασμό ή την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας. Η έμφυλη βία έχει πολλές μορφές: ψυχολογική και σωματική κακοποίηση, σεξουαλική παρε­νόχληση, βιασμός, σωματεμπορία, εκδικητική πορνογραφία, παρενοχλητική παρακολούθηση, γυναικοκτονία.

Φαινόμενο σύμφυτο με την πατριαρχία και το καπιταλιστικό σύστημα

Η έμφυλη βία είναι φαινόμενο σύμφυτο με την πατριαρχία και αναπαράγεται από το καπι­ταλιστικό σύστημα, αφού τα αίτιά της συνδέονται άμεσα με την ανισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών σε όλους τους τομείς της ζωής. Οι κοι­νωνικοί ρόλοι που αποδίδονται σε γυναίκες και άντρες διαιωνίζουν τα έμφυλα στερεότυπα, κα­θιστώντας τις γυναίκες υποδεέστερες σε σύγκρι­ση με τους άντρες. Οι περιορισμένοι πόροι που δαπανώνται από το κράτος για την προστασία και τη στήριξη των θυμάτων της έμφυλης βίας αφήνουν τα θύματα ευάλωτα μπροστά στους θύ­τες. Όλα αυτά δημιουργούν ένα περιβάλλον στο οποίο η βία κατά των γυναικών γίνεται συχνά ανεκτή και αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στην επίτευξη της πραγματικής ισότητας και ισοτιμίας των φύλων.

Η κρίση και ο εγκλεισμός που επέφερε η πανδημία COVID- 19 οδήγησε σε ραγδαία αύ­ξηση στα ποσοστά της έμφυλης και ενδοοικογε­νειακής βίας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει πως τα περιστατικά έμφυλης και εν­δοοικογενειακής βίας αυξήθηκαν κατά 60%. Η κατάσταση είναι περίπου η ίδια και στην Κύπρο, όπου σύμφωνα με την Αστυνομία οι καταγγελί­ες τέτοιων περιστατικών για το 2020 σημείωσαν αύξηση 57%.

Οι αριθμοί είναι καθηλωτικοί, τόσο σε τοπικό όσο και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Το 2020 στην Κύπρο έχουν καταγραφεί 5.446 περι­στατικά ενδοοικογενειακής βίας. 2.600 γυναίκες στην ΕΕ χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο από ενδοοικογενειακή βία. 1 στις 2 δολοφονίες γυ­ναικών παγκοσμίως γίνεται από τους συζύγους/συντρόφους. 1 στις 3 γυναίκες και κορίτσια πα­γκοσμίως βιώνουν σωματική ή σεξουαλική βία κάποια στιγμή στη ζωή τους.

Νομοθετική Πρωτοβουλία κατά της Έμφυλης Βίας στο Ευρωκοινοβούλιο

Τον προηγούμενο Σεπτέμβριο το Ευρωκοι­νοβούλιο υπερψήφισε μια νομοθετική πρωτο­βουλία που απαιτεί στοχευμένη νομοθεσία και πολιτικές για την αντιμετώπιση όλων των μορ­φών βίας και διακρίσεων λόγω φύλου, εις βά­ρος γυναικών και κοριτσιών, αλλά και κατά των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ+. Η πρόταση εγκρίθηκε με 427 ψήφους υπέρ, 119 κατά και 140 αποχές. Μέσω του ψηφίσματος καλείται η Ευρωπαϊκή Επι­τροπή να περιλάβει τη βία λόγω φύλου ως νέο τομέα εγκληματικότητας, παράλληλα με άλλα εγκλήματα που πρέπει να καταπολεμηθούν σε κοινή βάση, όπως η εμπορία προσώπων, το εμπόριο ναρκωτικών και όπλων, το διαδικτυακό έγκλημα και η τρομοκρατία.

Υπογραμμίστηκε μάλιστα η ανάγκη για θέσπι­ση μίας οδηγίας της ΕΕ, η οποία να θέτει στο επί­κεντρο τα θύματα, χρησιμοποιώντας τα πρότυπα της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης και άλλα διεθνή πρότυπα, και θα πρέπει να περιλαμβάνει κυρίως:

– Μέτρα πρόληψης, συμπεριλαμβανομένου του εκπαιδευτικού προγραμματισμού που να πε­ριλαμβάνει την οπτική του φύλου.

– Υπηρεσίες στήριξης, μέτρα προστασίας και αποκατάστασης των θυμάτων.

– Μέτρα για τον τερματισμό όλων των μορ­φών βίας με βάση το φύλο, συμπεριλαμβανομέ­νης της βίας κατά των ατόμων LGBTIQ+.

– Ελάχιστα πρότυπα για επιβολή του νόμου.

– Διατάξεις που να διασφαλίζουν ότι τα περι­στατικά βίας λόγω φύλου λαμβάνονται υπόψη κατά τον καθορισμό των δικαιωμάτων επιμέλει­ας των παιδιών.

– Συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών και ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, πληροφοριών και εμπειρογνωμοσύνης.

Οι ευρωβουλευτές κατάγγειλαν επίσης τη γυ­ναικοκτονία ως την πιο ακραία μορφή έμφυλης βίας και τονίζουν ότι η άρνηση της ασφαλούς και νόμιμης φροντίδας για τις αμβλώσεις είναι επίσης μια μορφή βίας στη βάση του φύλου. Επισημαίνουν τις πολλές αρνητικές προσωπι­κές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της έμφυλης βίας και επαναλαμβάνουν ότι η κατά­σταση έχει επιδεινωθεί εξαιτίας της πανδημίας. Αναφέρθηκαν επίσης στην έλλειψη εμπιστοσύ­νης των θυμάτων στις αρχές επιβολής του νόμου και στο δικαστικό σύστημα, ως σημαντικό παρά­γοντα που συμβάλλει στην ανεπαρκή αναφορά περιστατικών.

Η συνεισηγήτρια του ψηφίσματος, ευρωβου­λευτής της Αριστεράς, Μαλίν Μπιόρκ (Malin Björk, Τhe Left), δήλωσε: «Το Κοινοβούλιο απαι­τεί να δει κάποια τολμηρή δράση για την κατα­πολέμηση της βίας λόγω φύλου –όχι μόνο με τη μορφή νομοθεσίας σε επίπεδο ΕΕ, αλλά και μέσω περισσότερων επενδύσεων σε καταφύγια γυναι­κών, στην ουσιαστική εφαρμογή της νομοθεσίας και στη φεμινιστική εκπαίδευση. Η έκθεση ανα­γνωρίζει επίσης ότι τα σεξουαλικά και αναπα­ραγωγικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα των αμβλώσεων, είναι ζωτικής σημασίας και ότι όχι μόνο οι γυναίκες αλλά και τα άτομα LGBTI μπο­ρούν να γίνουν θύματα βίας λόγω φύλου, καθώς αυτό το είδος βίας βασίζεται σε ανισότητες μεταξύ των φύλων και στα πατριαρχικά στερεότυπα»

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης στην Κύπρο

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης απο­τελεί το πρώτο δεσμευτικό νομικό κείμενο με σκοπό την πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης βίας. Η Σύμβαση υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2011, τέθηκε σε ισχύ το 2014 και το 2017 υπογράφηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο εν λόγω κείμενο συμπεριλαμβάνεται τόσο η πρόληψη της έμφυ­λης και ενδοοικογενειακής βίας όσο και η προ­στασία των θυμάτων και η τιμωρία των θυτών.

Δυστυχώς, η Σύμβαση στην Κύπρο δεν έτυ­χε της κατάλληλης διαχείρισης από τους κυ­βερνώντες. Απουσίαζε η ουσιαστική συζήτηση με τους αρμόδιους φορείς και υπηρεσίες αλλά και σχετικές οργανώσεις. Χαρακτηριστικό είναι πως οργανώσεις όπως η “Accept – ΛΟΑΤΙ” δεν είχαν κληθεί σε διαβούλευση ούτε και σε συ­νεδρία της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμά­των και Ίσων Ευκαιριών της Βουλής.

Η κυβέρνηση ΔΗΣΥ – Αναστασιάδη με μια διαδικασία εξπρές πέρασε από τη Βουλή την περασμένη άνοιξη μια κουτσουρεμένη και οι­κονομικά παροπλισμένη νομοθεσία, μέσω της οποίας εισήγαγε στον Εθνικό Νόμο κάποιες από τις πρόνοιες της Σύμβασης της Κωνσταντινού­πολης. Σημειώνεται πως η πλήρης εφαρμογή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης απαι­τούσε προϋπολογισμό 8 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ με τις εξαιρέσεις που έθεσε η κυβέρνηση, στην εφαρμογή της Σύμβασης δόθηκε προϋπο­λογισμός μόλις 800 χιλιάδων ευρώ.

Το ΑΚΕΛ ζήτησε την πλήρη εφαρμογή της Σύμβασης χωρίς εξαιρέσεις και αστερίσκους, αλλά οι τροπολογίες του απορρίφθηκαν από την Ολομέλεια. Μια εκ των τροπολογιών που εισηγήθηκε το ΑΚΕΛ στο νομοσχέδιο που κα­τέθεσε η κυβέρνηση προνοούσε ευθύνη του κράτους για αποζημίωση των θυμάτων που έχουν υποστεί σοβαρή σωματική κάκωση και βλάβη στην υγεία τους, το οποίο στη συνέχεια θα διεκδικούσε οποιοδήποτε ποσό από τον ίδιο τον θύτη. Είναι αποκρουστικό να υπάρχει απαίτηση από τα θύματα έμφυλης βίας να πα­ρουσιάζονται σε δικαστικές διαδικασίες για να ζητήσουν αποζημιώσεις από τον ίδιο τους τον κακοποιητή.

Οι αλλοδαπές γυναίκες που είναι παντρεμέ­νες με Κύπριους και είναι θύματα έμφυλης βίας βρίσκονται ακόμη πιο εκτεθειμένες. Οι καταγγελίες για τα συγκεκριμένα θύματα εί­ναι ακόμη πιο δύσκολες, εφόσον σε περίπτω­ση που πάρουν διαζύγιο από τον θύτη, με την ολοκλήρωση της δικαστικής διαδικασίας θα απελαύνονται πίσω στις χώρες τους. Το ΑΚΕΛ πρότεινε να παραχωρείται το δικαίωμα σε αυ­τόνομη άδεια παραμονής σε αυτές τις γυναίκες, εάν το επιθυμούν.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy