Ένα αλλιώτικο ταξίδι στον Ψευδά

Οι «Πολύχρωμες Πτήσεις», με πιλότο τη Χριστίνα Γεωργίου στο ραδιόφωνο του «Άστρα», προσγειώνονται αυτή τη φορά στο χωριό Ψευδάς της επαρχίας Λάρνακας.

Λέξεις-Κλειδιά

• Επαρχία Λάρνακας
• Το βουνό «Αππιδάκι»
• Η «γλυκερία»
• 260 μόνιμοι κάτοικοι
• Αμπέλι
• «Μαθαίνω τη Φύση-Ψευδάς»

«Ήμασταν λίγοι κάτοικοι στο χωριό και ήμασταν πιο συμμαζεμένοι. Προπάντων την Λαμπρήν, τη Δευτέρα της Καθαρής, ο κόσμος μαζευόταν στην πλατεία του Ψευδά»

 «Ταξιδεύαμε προς τις πόλεις για να πάρουμε τα απαραίτητα υλικά για να ανάψει ο κόσμος τους φούρνους, ενώ το τηλέφωνο θυμάμαι ότι ήχησε για πρώτη φορά τη δεκαετία του ’60 στην αυλή του καφενείου, ενώ πρώτα υπήρχε ένα στα Πυργά και ήταν του Δασονομείου»

Οι «Πολύχρωμες Πτήσεις» ταξιδεύουν αλλιώτικα στον σημερινό προορισμό, παίρνοντας κυρίως το χρόνο πίσω στην κοινότητα Ψευδά, της επαρχίας Λάρνακας.

Σ’ ένα χωριό που το συναντάει κανείς μετά από δεκαπέντε λεπτά περίπου από τον κυκλικό κόμβο της Ριζοελιάς. Έχει γειτονικά χωριά τη Μοσφιλωτή, την Αγία Άννα, το Καλό Χωριό, τα Λύμπια και τα Πυργά.

Τον Ψευδά τον διασχίζει ο ποταμός Τρέμιθος και το νερό καταλήγει στον φράκτη Κιτίου. Η κοινότητα χαρακτηρίζεται ως ημιορεινή περιοχή, εφόσον είναι περιτριγυρισμένη από μικρούς λόφους και βουνά.

Το βουνό «Αππιδάκι»

Το βουνό «Αππιδάκι», που βρίσκεται στα νότια του Ψευδά, έχει μεγάλη σημασία, αφού καλλιτέχνες όλων των τεχνών έχουν την ευκαιρία να εμπνευστούν από το σχήμα του, το οποίο μοιάζει σαν ένα αχλάδι. Ανάμεσά τους ο ποιητής Ξάνθος Λυσιώτης, ο οποίος το 1984, τρία χρόνια πριν το θάνατό του, έγραψε μία ποιητική σύνθεση με το όνομα «Αππιδάκι βουνό μου». Κάποιοι από τους στίχους της συγκεκριμένης ποιητικής σύνθεσης είναι οι εξής:

«[…] Εκεί που κατηφορίζουν οι γραμμές του μετώπου σου

Κι η μαβιά κορδέλα δένεται χάδι στη σκουριά της ειδής σου.

Αππιδάκι, έγκατο τίναγμα, ζωή της φωτιάς,

μύρο απαντοχής στο μεθυστικό ποτήρι της γλυκερίας,

άπλωμα νωχελικό στη χωριάτικη ποδιά του Ψευδά…» […]

Υποστηρίζεται ότι η «γλυκερία» ήταν το γλυκό κρασί των αμπελώνων του «αππιδακιού».

Ονομασία και πληθυσμός του Ψευδά

Αναφορικά με την ονομασία του χωριού, συζητήσαμε με τον κοινοτάρχη Φρίξο Μιχαήλ. Λέγεται ότι «πριν δημιουργηθεί η κοινότητα, υπήρχε ένα μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης στο χωριό όπου διέμεναν καλόγηροι του Όρους Σινά και η περιοχή γύρω από το μοναστήρι ήταν τσιφλίκι». Οι κάτοικοι των γύρω περιοχών, όπως υποστηρίζεται, ερχόντουσαν στο ονομαζόμενο τσιφλίκι για δουλειά. Επειδή δεν υπήρχαν συγκοινωνίες για να πηγαίνει και να επιστρέφει ο κόσμος στην κατοικία του, έφτιαξαν παραπήγματα για να μένουν καθ’ όλη την εβδομάδα, εκτός Σαββατοκύριακου, που συνήθως επέστρεφαν στο σπίτι τους. «Την Κυριακή, όταν πια έπρεπε να ξαναεπιστρέψουν στις δουλειές τους, έλεγαν “πάμε στο Ψευδο-χώρι”».

Η δεύτερη εκδοχή αφορά το γλυκό τρυφερό και ρομαντικό κελάηδημα των πουλιών. «Είχε πολλά πουλιά στον Ψευδά λόγω των δέντρων που υπάρχουν και λέγεται πως ονομάστηκε από το “Οψία Ωδή”».

Σχετικά με τον αριθμό των κατοίκων, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, ο κ. Μιχαήλ ανέφερε ότι ο πληθυσμός ανέρχεται στους 1.260 μόνιμους κατοίκους. «Πολύς κόσμος έχει εξοχικά στον Ψευδά, θέλοντας να αποφύγει τις κλιματολογικές συνθήκες, κυρίως την υγρασία».

Οι εκκλησίες και τα εξωκλήσια του χωριού

Στον Ψευδά υπάρχουν δύο μεγάλες εκκλησίες οι οποίες είναι αφιερωμένες στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο. Η μία εκκλησία είναι πέραν των 100 χρόνων και η άλλη κτίστηκε πριν περίπου έξι χρόνια για τις ανάγκες της κοινότητας, επειδή δεν χωρούσε πολύ κόσμο η παλιά.

Υπάρχουν και τρία εξωκλήσια -της Αγίας Μαρίνας, ένα πάνω στο βουνό αφιερωμένη στον Άγιο Αντώνιο και τέλος ένα μικρό εκκλησάκι αφιερωμένο στον Προφήτη Ηλία. Έχοντας πανοραμική θέα, τόσο το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας όσο και του Αγίου Αντωνίου είναι επενδυμένα με εξωτερική πέτρα.

Στο απομονωμένο – ξεχασμένο καφενείο

Σ’ ένα απομονωμένο, μα συνάμα ξεχωριστό καφενεδάκι, με περίμεναν κάτοικοι του χωριού, έτοιμοι να μιλήσουν για τα παλιά χρόνια του Ψευδά. Πρώτη στη σειρά μίλησε στις «Πολύχρωμες Πτήσεις» η κα Στυλιανή, αναφέροντας τις παλιές ασχολίες των γυναικών. «Θερίζαμε, φροντίζαμε και κοπάδι, ζυμώναμε και υφαίναμε. Τα παιδιά μας τα παίρναμε μαζί μας στα περβόλια από μικρά. Τόσο μικρά σε ηλικία που τα βάζαμε να πέφτουν κρεμασμένα σε σχοινιά στις ελιές», πρόσθεσε.

Η κυρία Στυλιανή κληθείσα να απαντήσει στο πώς ήταν να ζει κανείς σε ένα χωριό με λίγους κατοίκους, απάντησε πως ο κόσμος πριν ήταν πιο αγαπημένος σε σχέση με σήμερα.

Ο κ. Νικόλας, πρόσφυγας από τον κατεχόμενο Άγιο Σέργη, πρόσθεσε χαρακτηριστικά πως ο κόσμος πριν ζούσε σε μια πιο γραφική και ρομαντική εποχή, λέγοντας πως πολλοί θέλουν να στρέψουν πίσω το χρόνο, γιατί εκεί ήταν η πραγματική ευτυχία. Χωρίς άγχος, πίεση και έννοιες.

Ο κ. Αντώνης, φορώντας ένα χαρακτηριστικό καπέλο, μας πήρε κυριολεκτικά στους παλιούς καιρούς. Ο κ. Αντώνης ανέφερε χαρακτηριστικά: «Δεν είχαμε πολλά χρήματα. Είχαμε όμως τα περβόλια μας. Χωριανοί και ξένοι έτρωγαν μαζί και διασκέδαζαν. Ήμασταν πουλιά ελεύθερα. Πέφταμε στο βουνό το καλοκαίρι και στις αυλές των σπιτιών και κανένας δεν μας ενοχλούσε».

Το πανηγύρι του χωριού ήταν αφιερωμένο στον Άϊ-Γιάννη, σύμφωνα με τους κατοίκους, μιας και είναι ο άγιος – προστάτης του Ψευδά. Πλήθος κόσμου μαζευόταν στη γιορτή και διασκέδαζε με τραγούδια και βιολιά. «Ο αδερφός μου και ο πατέρας μου ήταν βιολιστές. Σε πολλούς γάμους Τουρκοκυπρίων ο πατέρας μου έπαιζε βιολί. Τον εκτιμούσαν πολύ», μας είπε ο κύριος Αντώνης.

Σκαλίζοντας τη λέξη… αλληλοβοήθεια

Με αφορμή τη χριστουγεννιάτικη περίοδο, η παρέα έστρεψε το χρόνο ξανά πίσω, μιλώντας για το πριν και το σήμερα, ξεχωρίζοντας τη λέξη… ευτυχία και αλληλοβοήθεια.

Ο κύριος Πολύκαρπος ανέφερε ότι υπήρχαν περίπου πέντε κοπάδια στον Ψευδά και ο βοσκός γύριζε τα σπίτια και μοίραζε γάλα στις οικογένειες, όπως συνήθιζαν να κάνουν άλλωστε και σε όλα τα χωριά. Πρόσθεσε ακόμα ότι «στο σπίτι το δικό μου, πριν εξήντα χρόνια, μαζευόταν ο κόσμος με βιολιά και λαούτα· πίναμε και τρώγαμε μαζί». «Θυμάμαι παίζαμε τρεις-έντεκα, τρεις δώδεκα, την βασιλιτζιά, τον ξερόν ποταμό».

Οι ασχολίες των κατοίκων στα παλιά χρόνια

Με τον κ. Γιάννη και τον κ. Νίκο μιλήσαμε για τις ασχολίες των κατοίκων γενικότερα,  που ήταν βασισμένοι στα γεωργικά προϊόντα που παρήγαγαν οι κάτοικοι του Ψευδά. «Ο Ψευδάς είχε πολλά αμπέλια. Οι κάτοικοι έβγαζαν τη ζιβανία, τα κρασιά τους. Υπήρχαν και αρκετές ελιές και τερατσιές».

Ο κ. Πολύκαρπος είπε χαρακτηριστικά ότι «ο Ψευδάς παρήγαγε όλα τα γεννήματά του επειδή υπήρχε μπόλικο νερό. Ό,τι κόψει ο νους του ανθρώπου ο Ψευδάς το είχε».

Κυριαρχούσε περισσότερο το αμπέλι, όπως δήλωσε η παρέα στις «Πολύχρωμες Πτήσεις». Ο κ. Πολύκαρπος, μάλιστα, θυμάται πως οι παππούδες του είχαν δύο καζάνια στα οποία έφτιαχναν ζιβανία προσθέτοντας το εξής: «Η οικογένεια μου είχε γύρω στις 35 με 40 σκάλες αμπέλια. Ο παππούς μου θυμάμαι είχε ολόκληρη σκάλα σουλτανίνα».

«Μαθαίνω τη Φύση – Ψευδάς»

Μιλώντας για το σήμερα, οι «Πολύχρωμες Πτήσεις» φρόντισαν να μιλήσουν με την ομάδα «Μαθαίνω τη Φύση – Ψευδάς». Η ομάδα αποτελείται από τρία μέλη: τον Κώστα Ανδρέου, τοΝ Μιχάλη Μιχαήλ και τοΝ Χαράλαμπο Χαράλαμπους. Εκ μέρους της ομάδας ο κ. Ανδρέου ανέφερε πως αρχικός στόχος της ομάδας ήταν η ενασχόληση του κόσμου με εναλλακτικούς τρόπους, πρασινίζοντας, όπως τόνισε, την Κύπρο. Πρόσθεσε ότι η ομάδα άρχισε με την προϋπόθεση να εξερευνήσουν το βουνό που περιτριγυρίζει τον Ψευδά, το «Αππιδάκι».

«Σκεφτήκαμε -μας είπε- να βάλουμε ένα μεγαλύτερο στόχο, με τη συμβολή περισσότερων ανθρώπων. Καθορίσαμε οι τρεις μας κάποιες διαδρομές για εξερεύνηση και προχωρήσαμε σε κάποια εκδήλωση, προσκαλώντας κι άλλο κόσμο. Επισκεφτήκαμε με άλλες ομάδες και άλλα μέρη εκτός της κοινότητας, το Τρόοδος, και συγκεκριμένα το μονοπάτι της Άρτεμις και το χώρο του Σταυροβουνίου. Η όλη δράση μπορούσε να πάρει ακόμα μια τροπή με την έννοια της δεντροφύτευσης, αρχίζοντας από το «Αππιδάκι».

Με τη βοήθεια του Τμήματος Δασών, όπως ανέφερε ο κ. Ανδρέου, φύτεψαν δέντρα κοντά στο εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας. Αργότερα με τη βοήθεια και του Κοινοτικού Συμβουλίου κατάφεραν, όπως σημείωσε, να δεντροφυτέψουν περίπου εκατό πεύκα σε μέρος της κοινότητας που παλιότερα είχε καεί.

Το ταξίδι των «Πολύχρωμων Πτήσεων» στο χωριό Ψευδά έφτασε στο τέλος του. Αυτή ήταν μονάχα μία γεύση, γιατί και άλλα πολλά κρύβει το χωριό και εντούτοις δεν ήταν μονάχα αυτό το ταξίδι μας στην κοινότητα. Θα υπάρξει κι άλλο, αυτή τη φορά ελπίζω μαζί σας!