Ένα έργο €1,5 εκ. για ένα μόνο ψάρι: Το λεοντόψαρο!

Δηλητηριώδες αλλά και… μεζές για όσους ξέρουν να το χειριστούν

Της Νίκης Κουλέρμου

Το λεοντόψαρο ανήκει στις σκορπίνες και η επιστημονική του ονομασία είναι Pterois Miles. Έχει μήκος μέχρι 35 εκ. και προτιμά να τριγυρνά στις θάλασσες τη νύχτα. Είναι ένα πολύ όμορφο ψάρι με έντονους κόκκινους, κίτρινους, λευκούς και μαύρους χρωματισμούς. Είναι όμως και πολύ επικίνδυνο και ταυτόχρονα βρώσιμο…

Όλο του το σώμα καλύπτεται με μυτερά δηλητηριώδη αγκάθια, τα οποία το βοηθούν να αιχμαλωτίζει το θήραμά του. Η επαφή του με τον άνθρωπο μπορεί να είναι ιδιαίτερα επώδυνη σε περιπτώσεις που το θύμα υποφέρει από αλλεργίες, έχει επιβαρυμένη υγεία, ή είναι παιδί ή ηλικιωμένος. Ακόμα και αν δεν επιφέρει το θάνατο όμως, το τσίμπημα του λεοντόψαρου μπορεί να προκαλέσει έντονο πόνο, ναυτία, πυρετό, μούδιασμα, δυσκολία στην αναπνοή, διάρροια, ακόμα και προσωρινή παράλυση.

Το λεοντόψαρο είναι ισχυρός θηρευτής και μπορεί να προκαλέσει μεγάλες μειώσεις στα άλλα είδη της Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένων και των αλιευμάτων, επιφέροντας σημαντικές οικολογικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις. Ενα έργο που πήρε πρόσφατα χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα LIFE, το RELIONMED-LIFE, έχει σκοπό να προστατεύσει τα θαλάσσια νερά της Κύπρου και της Μεσογείου από το λεοντόψαρο, μέσα από ένα σύστημα έγκαιρης αντίδρασης και στοχευμένης απομάκρυνσης για να αποτρέψει τις οικολογικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις αυτής της εισβολής.

Για το έργο αυτό και τους σκοπούς του απευθυνθήκαμε στην ομάδα που το ανέλαβε και εκ μέρους της μίλησε στη «Χαραυγή» ο κ. Λούης Χατζηιωάννου, διευθυντής έρευνας του ΜΚΟ «Ενάλια Φύσις Περιβαλλοντικό Κέντρο Ερευνών» που συμμετέχει στο έργο.

Τι είναι το RELIONMED;

Σύμφωνα με τον κ. Λούη Χατζηιωάννου, «το ερευνητικό έργο RELIONMED, συγχρηματοδοτούμενο από το πρόγραμμα LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ξεκίνησε με σκοπό να αποτρέψει την εισβολή του λεοντόψαρου στη Μεσόγειο μέσω της έγκαιρης απόκρισης και της στοχευμένης απομάκρυνσης. Το έργο αυτό ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2017, έχει διάρκεια 4 χρόνια και προϋπολογισμό €1.676.077, εκ των οποίων το 60% δίνεται από το πρόγραμμα Life.

Το πρόγραμμα συντονίζει ο Δρ Σπύρος Σφενδουράκης από το Πανεπιστήμιο Κύπρου και συμμετέχουν, εκτός από το Παν. Κύπρου, το Πανεπιστήμιο του Plymouth, το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών (ΤΑΘΕ), ο Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός (ΜΚΟ) Ενάλια Φύσις Περιβαλλοντικό Κέντρο Ερευνών και η εταιρεία MER (Marine and Environmental Research), που έχει και τον επιστημονικό συντονισμό.

Το εισβλητικό (χωροκατακτητικό) λεοντόψαρο, μετά τον αποικισμό του σε πολλά μέρη του Ατλαντικού στα ανατολικά παράλια της Αμερικής και στην Καραϊβική, έχει εισβάλει τώρα και στη Μεσόγειο. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα νερά της Κύπρου το 2012 και από τότε έχει εξαπλωθεί ραγδαία σε όλο το νησί και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου, όπως τις ακτές του Ισραήλ, του Λιβάνου, της Ελλάδας, της Τουρκίας και έχει φτάσει μέχρι και την Τυνησία.

Υπολογίζεται ότι η παρουσία του χωροκατακτητικού λεοντόψαρου θα ασκήσει πρόσθετη πίεση στα οικοσυστήματα που έχουν ήδη διαταραχθεί από την υπερβολική εκμετάλλευση των θαλάσσιων πόρων, τη ρύπανση και τον τουρισμό. Μέσω του προγράμματος RELIONMED προσπαθούμε να ερευνήσουμε και να εκτιμήσουμε τους κινδύνους, να αναπτύξουμε μηχανισμούς για την άμεση αντιμετώπιση του λεοντόψαρου και να εστιάσουμε αυτές τις προσπάθειες σε οικοτόπους προτεραιότητας (π.χ. Περιοχές «Φύση 2000»).

Επίσης είμαστε στη διαδικασία δημιουργίας συστήματος παρακολούθησης και ανάπτυξης ομάδων απομάκρυνσης, ενώ παράλληλα μέσω του προγράμματος αυτού έχουμε σαν στόχο να ενημερώσουμε το κοινό αλλά κυρίως τους ψαράδες και τους δύτες για την ασφαλή απομάκρυνση λεοντόψαρων με ειδικό εξοπλισμό καθώς και την καθιέρωση του είδους στην τοπική κουζίνα και αγορά. Όλα αυτά θα έχουν απώτερο σκοπό τη μείωση του πληθυσμού του λεοντόψαρου, την επαγρύπνηση του κοινού, καθώς και την ανάπτυξη οδηγιών για μεταφορά της τεχνογνωσίας σε άλλες μεσογειακές χώρες. Γνωρίζουμε όμως ότι είναι σχεδόν αδύνατο να σταματήσουμε την εισβολή σε αυτό το σημείο, άρα στην ουσία ο σκοπός του έργου δεν είναι πλέον να εξαλείψει αλλά να ελέγξει τους πληθυσμούς, κυρίως σε θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές. Το είδος αυτό, καθώς είναι ξένο για το νησί μας, μπορεί να προκαλέσει διάφορες ζημιές τόσο στο τοπικό περιβάλλον όσο και στην οικονομία.

Τρέφεται με μια μεγάλη ποικιλία ψαριών και θαλάσσιων οργανισμών, γεγονός που μπορεί να έχει ως αντίκτυπο τη μείωση πληθυσμών σημαντικών αλιεύσιμων ειδών και την υποβάθμιση σημαντικών οικοτόπων. Επίσης, υπάρχει και άμεσος κίνδυνος στον άνθρωπο, αφού τα αγκάθια του είναι δηλητηριώδη. Είναι οπλισμένο με δηλητηριώδη ραχιαία και θωρακικά πτερύγια και δεν έχει γνωστούς εχθρούς/θηρευτές στη Μεσόγειο.

Το τσίμπημά του είναι επώδυνο, αλλά όχι θανάσιμο, και μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη χορηγία ζεστού (αλλά όχι καυτού) νερού στο σημείο τσιμπήματος. Εκτός από τον πόνο, τα τσιμπήματα μπορούν να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις. Άρα, θα ήταν καλό να γίνεται και επίσκεψη σε γιατρό».

Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα

Σε ό,τι αφορά στα μέχρι τώρα αποτελέσματα, ο κ. Χατζηιωάννου αναφέρει ότι «μέχρι τώρα εξετάσαμε ήδη το στομαχικό περιεχόμενο των ψαριών και έχουμε αναγνωρίσει το αγαπημένο τους θήραμα στη Μεσόγειο. Εξετάσαμε επίσης τους ωτόλιθούς τους -μικροσκοπικές ορυκτές συγκεντρώσεις στα αυτιά τους, που αποκαλύπτουν την ηλικία τους και άλλα δεδομένα- και ξέρουμε τώρα ότι φτάνουν πολύ νωρίς σε αναπαραγωγικό μέγεθος/ηλικία. Παράλληλα, προσπαθούμε να εντάξουμε το λεοντόψαρο στα μενού εστιατορίων, αφού αφαιρώντας -με πολύ εύκολο τρόπο- τα δηλητηριώδη αγκάθια, τα ψάρια αυτά μπορούν να μαγειρευτούν με ποικίλους τρόπους και θεωρούνται και πολύ εύγεστα. Επίσης τα αγκάθια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία κοσμημάτων.

Σκοπός είναι να καταστήσουμε την Κύπρο ως “την πρώτη γραμμή άμυνας” ενάντια στην εισβολή του λεοντόψαρου».

Πώς μπορεί κάποιος να βοηθήσει;

Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, στην προσπάθεια της επιστημονικής ομάδας μπορεί να βοηθήσει και το κοινό. Πώς; Το κοινό μπορεί να βοηθήσει με διάφορους τρόπους, λέει ο κ. Χατζηιωάννου. «Μπορεί να μας ενημερώνει αν τυχόν δει λεοντόψαρο, σημειώνοντας το βάθος, την περιοχή και το μέγεθος. Αυτά τα στοιχεία βοηθούν στην έρευνά μας για το είδος και την εξάπλωσή του στην Κύπρο. Επίσης, εξίσου σημαντικό είναι να καθιερώσουμε το λεοντόψαρο σαν τοπικό μεζέ!

Με αυτό τον τρόπο θα δοθεί ένα κίνητρο στους ψαράδες και τους ψαροντουφεκάδες να το κυνηγήσουν, το οποίο θεωρητικά θα βοηθήσει με τη σειρά του να αναπτυχθούν πληθυσμοί άλλων αυτόχθονων ειδών, τα οποία επηρεάζονται από την παρουσία του λεοντόψαρου». Για όσους ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα μπορούν να ανατρέξουν εδώ http://relionmed.eu/ και να ακολουθήσετε τη σελίδα του προγράμματος στο Facebook https://www.facebook.com/relionmed/

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy