Ένας ρόλος που ήθελαν πολλοί να είχαν στο βιογραφικό τους

Ο κινηματογραφικός «Άνθρωπος με το γαρύφαλλο», Φοίβος Γκικόπουλος, περιγράφει τη μία και μοναδική φορά που έγινε ηθοποιός, ενσαρκώνοντας τον Νίκο Μπελογιάννη

Ηθοποιός δεν ήταν και δεν έγινε ποτέ! Όμως για μία και μοναδική φορά στη ζωή του συμμετείχε σε μια ταινία -και μάλιστα ως βασικός πρωταγωνιστής- σε ρόλο που πολλοί επαγγελματίες του χώρου θα ήθελαν να «φιλοξενούν» στο βιογραφικό τους. Ο λόγος για τον Φοίβο Γκικόπουλο, τον άνθρωπο που ενσάρκωσε τον Νίκο Μπελογιάννη στην ταινία του Νίκου Τζίμα «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο».

Η ταινία πρωτοπροβλήθηκε τον Νοέμβριο του 1980 και έσπασε τα ταμεία πουλώντας περισσότερα από 2 εκατ. εισιτήρια. «Την ταινία την ήθελε η εποχή», σχολίασε μιλώντας στο περιοδικό «Πρακτορείο» του ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κινηματογραφικός Νίκος Μπελογιάννης, καθώς, όπως λέει, «ήταν μια εποχή αλλαγών. Ήταν η εποχή που ανέβαινε στην πολιτική σκηνή το ΠΑΣΟΚ».

Κάτω από το δικό του, ονόματα «βαριά» του ελληνικού κινηματογράφου, όπως: Μάνος Κατράκης, Πέτρος Φυσσούν, Κώστας Καζάκος, Αλέκος Αλεξανδράκης, Άγγελος Αντωνόπουλος, Αντώνης Αντωνίου, Βαγγέλη Καζάν και Μίρκα Παπακωνσταντίνου, που υποδύθηκε τη σύντροφο του Μπελογιάννη, την Έλλη Παππά.

Χθες, 30 Μαρτίου, συμπληρώθηκαν 67 χρόνια από την ημέρα που ο Νίκος Μπελογιάννης και τρεις σύντροφοί του, οι Νίκος Καλούμενος, Δημήτρης Μπάτσης και Ηλίας Αργυριάδης, εκτελούνται δια τουφεκισμού (ημέρα Κυριακή, στις 4:10 τα ξημερώματα). Την εκτέλεση γλίτωσαν η σύντροφος του Μπελογιάννη, Έλλη Παππά, λόγω εγκυμοσύνης και ο Τάκης Λαζαρίδης λόγω του νεαρού της ηλικίας του.

Με αυτή την αφορμή το περιοδικό «Πρακτορείο» επεδίωξε μια συζήτηση αναμνήσεων με τον άνθρωπο που ο σκηνοθέτης της ταινίας και εκ των σεναριογράφων, Νίκος Τζίμας (ο άλλος ήταν ο δημοσιογράφος Πότης Παρασκευόπουλος), επέλεξε για να υποδυθεί τον Νίκο Μπελογιάννη.

Αντί του Τζιαν Μαρία Βολόντε

Πώς προέκυψε και σας πρότειναν έναν ρόλο με απαιτήσεις, τη στιγμή που δεν είχατε ιδέα από ηθοποιία; ρωτήθηκε ο Φοίβος Γκικόπουλος, ομότιμος καθηγητής σήμερα του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. «Το ρόλο του Μπελογιάννη στην ταινία θα τον έπαιζε ο Ιταλός ηθοποιός Τζιάν Μαρία Βολοντέ, με τον οποίο ο σκηνοθέτης Νίκος Τζίμας είχε υπογράψει συμβόλαιο. Έτσι, έψαχνε έναν μεταφραστή για τα Ιταλικά, κυρίως για το κομμάτι της απολογίας, που ήταν το βασικό τμήμα της ταινίας. Απευθύνθηκε στο Ιταλικό Ινστιτούτο, απ΄ όπου τον παρέπεμψαν σ΄ εμένα. Τότε δίδασκα και στο μεταφραστικό τμήμα του Ιταλικού Ινστιτούτου και ήμουνα και μεταφραστής. Βρεθήκαμε. Μου έδωσε τα κείμενα και μεταξύ αστείου και σοβαρού με λέει: «Α ρε γαμώτο, να σε είχα συναντήσει νωρίτερα. Ποιος Βολοντέ και ξέρω εγώ… Εσύ θα ήσουν ο Μπελογιάννης».

Στη συνέχεια, λέει ο Φοίβος Γκικόπουλος, «ένα βράδυ, έτσι ξαφνικά, μου τηλεφωνεί από τη Ρώμη και εν εξάλλω μου λέει: «Ο Βολοντέ έσπασε το συμβόλαιο γιατί αρρώστησε. Επιστρέφω αύριο στην Ελλάδα και αρχίζουμε τα γυρίσματα». “Δεν κατάλαβα, του λέω, ποια γυρίσματα;” “Θα πάρεις εσύ το ρόλο”, μου λέει και επιμένει… Φθάνοντας στην Ελλάδα μού τηλεφωνεί από το αεροδρόμιο και μου ζητάει να βρεθούμε για να κουβεντιάσουμε. Ήδη η μισή ταινία είχε ολοκληρωθεί. Έλειπαν μόνο οι σκηνές με τον Μπελογιάννη. Εγώ, από την άλλη, την ιστορία του Μπελογιάννη την ήξερα. Είχα διαβάσει και το σενάριο και δεν σου κρύβω ότι κάτι μ΄ έτρωγε μέσα μου, κάτι με γοήτευε… Με άλλα λόγια: “τραβάτε με κι ας κλαίω” ήταν το θέμα. Τελικά δέχτηκα! Κάπως έτσι λοιπόν άρχισαν όλα» (σ.σ. το 1980, που ενσάρκωσε τον «Άνθρωπο με το γαρύφαλλο», ο Φοίβος Γκικόπουλος ήταν 34 ετών, κοντά στην ηλικία των 37 ετών που ήταν ο Νίκος Μπελογιάννης όταν εκτελέστηκε, στις 30.3.1952).

 

Άψογη συνεργασία με συμπρωταγωνιστές

Πώς ένιωσε, συνειδητοποιώντας ποιοι ήταν οι συμπρωταγωνιστές του; «Τι να σας λέω… Το πρώτο που σκέφτηκα ήταν τι δουλειά έχω εδώ μέσα. Σκεφτόμουν συνέχεια πώς θα αντιδράσουν άραγε όλοι αυτοί οι γνωστοί ηθοποιοί».

Και πώς αντέδρασαν; «Όλοι τους ήταν άψογοι απέναντί μου. Ά-ψο-γοι! Για παράδειγμα: Εγώ, όπως σας είπα, δεν είχα διόλου πείρα ηθοποιού. Εκτός από κάτι σχολικές παραστάσεις, δεν είχα καμιά άλλη σχέση με ηθοποιία και γυρίσματα ταινιών. Είπαμε να κάνουμε ένα δοκιμαστικό. Το γυρίσαμε με τον Αντώνη Αντωνίου. Ήταν άψογος. Να είναι καλά ο άνθρωπος! Με βοήθησε πολύ. Ο Κατράκης, πάλι, ήταν συγκλονιστικός. Με ενθάρρυνε. Μου έλεγε συνέχεια: “μη σταματάς, συνέχισε”. Την ίδια ώρα ο υπεύθυνος φωτογραφίας, ο Νίκος Καβουκίδης, με τις συμβουλές του με βοήθησε πάρα πολύ. Γενικότερα αυτό που που έχω να πω είναι ότι όλοι οι συνάδελφοι -εντός εισαγωγικών- με αντιμετώπισαν με τον καλύτερο τρόπο και με βοήθησαν πολύ».

Πόσο επηρέασε τον Φ. Γκικόπουλο η ενσάρκωση του Νίκου Μπελογιάννη και ότι «κουβαλούσε» αυτό το όνομα; «Αν και ήμουν ήδη διαμορφωμένος πολιτικά και δεν ήμουν “παρθένος” σε τέτοιου είδους επιρροές, μπορώ να πω ότι το έζησα πολύ έντονα. Ειδικά το κομμάτι της απολογίας στο δικαστήριο και βεβαίως της εκτέλεσης. Η φόρτιση ήταν πολύ έντονη. Στο δικαστήριο είχα αποξενωθεί απ΄ όσα συνέβαιναν γύρω μου. Πραγματικά ζούσα τη σκηνή… Συνήθως τα γυρίσματα γίνονται δύο, τρεις ή και περισσότερες φορές, ώσπου ο σκηνοθέτης να μείνει ευχαριστημένος από το αποτέλεσμα. Εγώ, αν και δεν ήμουν επαγγελματίας, έβγαλα τη σκηνή της απολογίας με την πρώτη… Η σκηνή γυρίστηκε ακόμη μία φορά, για παν ενδεχόμενο!».

Πέρασε από το μυαλό του να παραμείνει στο χώρο του κινηματογράφου; «Όχι, αν και είχα προτάσεις από Παναγιωτόπουλο, Πανουσόπουλο κ.α.»

Σημαντικό κομμάτι της σημερινής νεολαίας φαίνεται να μην γνωρίζει καν την ύπαρξη του Νίκου Μπελογιάννη. Αν τους είχε μπροστά του, τι θα τους έλεγε;

«Όχι μόνο σε αυτούς, αλλά σε όλους τους νέους θα έλεγα να εγκύψουν στην ιστορία της Ελλάδας, στην ιστορία του τόπου, να μάθουν, να ψάξουν και να έχουν ανοιχτό μυαλό. Να μην εγκλωβίζονται στον κόσμο των ριάλιτι και σε όλη αυτή την πολιτισμική υποβάθμιση…»

---

Ενταγμένος στην Αριστερά

Για να γνωρίσουμε καλύτερα το πολιτικό προφίλ του Φοίβου Γκικόπουλου, παραθέτουμε εδώ ορισμένα επιπλέον στοιχεία. Όπως ότι από τότε που θυμάται πολιτικά ώριμο τον εαυτό του, τον θυμάται ενταγμένο στην Αριστερά. Η αφετηρία της οργανωμένης παρουσίας του εντοπίζεται κάπου στην ηλικία των 20 ετών, όταν σπούδαζε στην Πίζα της Ιταλίας. Εκεί πρωτογράφτηκε (το 1966) στο γραφείο της ΕΔΑ Ιταλίας. Μέλος του ΚΚΕ έγινε το 1968, σε ηλικία 22 ετών, όπου και παρέμεινε μέχρι το 1992. Μετά τη διάσπαση έγινε μέλος του Συνασπισμού και στην πορεία του ΣΥΡΙΖΑ, όπου και παραμένει μέχρι σήμερα, διανύοντας το 73ο έτος της ζωής του, πλαισιωμένος από τη σύζυγό του, Γιούλη Μεζέ, τα δυο παιδιά του (μία κόρη και έναν γιο) και τα τρία εγγόνια του. Με αυτό το πολιτικό προφίλ, αλλά και την περίοδο που διανύουμε να είναι έντονα πολιτική και προεκλογική, υποκύπτουμε στον πειρασμό να του θέσουμε δύο ακόμη ερωτήσεις:

-Για πρώτη φορά Αριστερά στη χώρα. Νιώθετε δικαιωμένος ως Αριστερός ή όχι;

«Αυτό που λέω εγώ είναι ότι έγινε ένα θετικό βήμα στη χώρα. Ναι, πρέπει να γίνουν πολλά ακόμη για να φτάσουμε σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο, αλλά η χώρα βρισκόταν πριν σε μία κατάσταση τραγική… Βρέθηκε η Αριστερά, με χίλια ζόρια, με λάθη και ναι, με συμβιβασμούς, αλλά προσπάθησε να κάνει κάτι, ώστε να ξεφύγει η χώρα από αυτή την κατάσταση. Ελπίζω ο κόσμος να δει και να κρίνει ψύχραιμα όλα όσα έγιναν αυτή την τετραετία».

---

 «Η πληγή μας μεγαλώνει μέρα με τη μέρα, το ίδιο κι η πίστη μας./ Θα φέρουμε την κληρονομιά σου στους ώμους μας,/ ως την πόρτα του ήλιου, Μπελογιάννη. Καλημέρα αδέρφια μου./ Καλημέρα ήλιε./ Καλημέρα κόσμε./ Ο Μπελογιάννης μάς έμαθε άλλη μια φορά/ πώς να ζούμε και πώς να πεθαίνουμε».

Γ. Ρίτσος «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο».

Στις 30 Μαρτίου 1952, στις 4.12 π.μ., ο Νίκος Μπελογιάννης, με τρεις συντρόφους του, τους Καλούμενο, Αργυριάδη και Μπάτση, στήνονται απέναντι από το εκτελεστικό απόσπασμα, στο Γουδί και εκτελούνται δια τυφεκισμού.

«Τα δικαστήριά σας είναι δικαστήρια σκοπιμότητας. Γι’ αυτό δεν ζητώ την επιείκειά σας. Αντικρίζω την καταδικαστική σας απόφαση με περηφάνια και ηρεμία. Με το κεφάλι ψηλά θα σταθώ μπροστά στο εκτελεστικό σας απόσπασμα. Αλλά είμαι σίγουρος πως θα ΄ρθει η μέρα που οι ίδιοι δικαστές που τώρα με δικάζουν θα ζητήσουν χάρη απ’ τον ελληνικό λαό. Δεν έχω άλλο τίποτε να πω», θα δηλώσει ο Μπελογιάννης κλείνοντας την απολογία του.

«Πόσο μικρή είναι τούτη η λευτεριά μπροστά στην άγρια λευτεριά/ να βγάζεις την καρδιά σου σα γαρύφαλλο απ’ τον κόρφο σου/ για να μοσκοβολάν τα σύμπαντα θυσία και ειρήνη./Καλημέρα ανθρώποί μου/ Καλημέρα ήλιε/ Καλημέρα Μπελογιάννη»

Γ. Ρίτσος «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο»

https://youtu.be/LrYlWY23DDI