Ερντογάν και Τουρκοκύπριοι: Από την συνεργασία στον Πόλεμο Κουλτούρας

του Νιαζί Κιζίλγιουρεκ

 

Οι πορείες του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) και των Τουρκοκυπρίων συναντήθηκαν σε ένα σταυροδρόμι το οποίο μπορεί να θεωρηθεί ως ιστορικό σημείο καμπής. Όταν το AKP, εκδήλωσε έναν χοντροκομμένο πραγματισμό και άλλαξε την πορεία του προς την κατεύθυνση της υποψηφιότητας της Τουρκίας στην ΕΕ, για να μπορέσει να ανταπεξέλθει απέναντι στην καθεστηκυία τάξη του Κεμαλισμού, θα έπρεπε αναγκαστικά να ξεπεράσει το εμπόδιο του Κυπριακού Προβλήματος. Το Κυπριακό ιδιαίτερα μετά την Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στο Ελσίνκι (1999), ήταν σαν μία νάρκη στρωμένη στον δρόμο της Τουρκίας για την ΕΕ. Και όποιος ήθελε να προχωρήσει στο δρόμο της ΕΕ, έπρεπε να βρει μία μέθοδο αποφυγής αυτής της νάρκης. Χωρίς όμως, να προχωρήσει η Τουρκία στο δρόμο της ΕΕ, ήταν αδύνατο να αποδυναμώσει την κοσμική στρατιωτική και πολιτική γραφειοκρατία που δεν αναγνώριζε το δικαίωμα ζωής του Ισλαμιστικού κινήματος.

Καθώς το AKP ετοίμαζε ακόμη το ιδρυτικό του πρόγραμμα, ήξερε ότι ένας από τους όρους για να μπορέσει να λάβει την ημερομηνία έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων από την ΕΕ, ήταν το να συμβάλει στην επίλυση του Κυπριακού. Για αυτόν το λόγο, σε μία περίοδο που ο Ραούφ Ντενκτάς και οι στρατιωτικοί φώναζαν δυνατά για λύση δύο κρατών και συνομοσπονδία, το AKP στο πρόγραμμά του ενσωμάτωσε διακριτικά τη θέση περί «Ομοσπονδίας Βελγικού μοντέλου».  Από το τέλος του 2002 όταν κατατέθηκε στο τραπέζι η πρώτη εκδοχή του Σχεδίου Ανάν, μέχρι το 2005 όταν έγινε αποδεκτή η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με την ΕΕ, αναγκάστηκε να ξεπεράσει πολλά εμπόδια.

Έτσι, σε ένα τέτοιο περιβάλλον, το AKP έστρεψε την προσοχή του στην τουρκοκυπριακή κοινότητα και αγκάλιασε τις τουρκοκυπριακές δυνάμεις της λύσης. Ήταν μία περίοδος κατά την οποία το καθεστώς στην βόρεια Κύπρο περνούσε δύσκολες μέρες. Οι τράπεζες είχαν πτωχεύσει, η οικονομία είχε βυθιστεί. Από την άλλη, η Κύπρος πλησίαζε βήμα-βήμα την ένταξη στην ΕΕ. Οι Τουρκοκύπριοι που είχαν απωλέσει τις ελπίδες τους από το καθεστώς, χύθηκαν στους δρόμους. Οι Ισλαμιστές ηγέτες του AKP που έβλεπαν τους Τουρκοκύπριους και ιδιαίτερα τους αριστερούς που είχαν ηγετικό ρόλο στη επίλυση ως «άπιστους», δημιούργησαν μαζί τους, ένα είδος κοινού μετώπου και σχημάτισαν μία προσωρινή συνεργασία.

Καθώς το AKP λογάριαζε να γκρεμίσει την καθεστηκυία τάξη των Κεμαλιστών προχωρώντας στον δρόμο της ΕΕ, οι Τουρκοκύπριοι ήλπιζαν για λύση και ένταξη στην ΕΕ. Με αυτό τον σκοπό είπαν «ναι» στο Σχέδιο Ανάν, αλλά το «όχι» της Ελληνοκυπριακής κοινότητας ανέτρεψε τα πάντα. Εν τούτοις, το «ναι» των Τουρκοκυπρίων ωφέλησε το AKP. Με αφορμή την «συμβολή του στην επίλυση του Κυπριακού Προβλήματος», έλαβε την ημερομηνία για έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ και μάλιστα «με τις ευλογίες» της Κυπριακής Δημοκρατίας. To AKP οφείλει το γεγονός ότι ξεπέρασε τα μεγάλα εμπόδια στο δρόμο του και ότι αποδυνάμωσε τις κεμαλικές ελίτ μόνο μέσα σε μερικά χρόνια, αποκλειστικά σε αυτήν την εξέλιξη.

Ωστόσο, αφού το AKP παγίωσε την εξουσία του, έκλεισε στο συρτάρι την ταυτότητα του ρεφορμιστή και του εναγκαλιστή, και ξεκίνησε ένα είδος αυταρχικού Πολέμου Κουλτούρας που επιβάλλει μία μονολιθική ταυτότητα πολίτη. Στο όνομα της «ανατροφής θρησκευόμενων γενεών», επιβάλλονταν συγκεκριμένα ηθικά και θρησκευτικά πρότυπα και όσοι έμεναν έξω από αυτά περιφρονούνταν.

Οι αυξανόμενα αυταρχικές τάσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Πόλεμος Κουλτούρας που στοχεύει να επιβάλει στην κοινωνία θρησκευτικές αξίες, αντικατοπτρίστηκε και στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα. Η αντίληψη για τους Τουρκοκυπρίους ως «άπιστους» επανήλθε και οι προσπάθειες «Ισλαμοποίησης» του βορρά της Κύπρου εντατικοποιήθηκαν. Οι Τουρκοκύπριοι που κατά καιρούς δέχονται λεκτικές επιθέσεις και υποτίμηση από τα στελέχη και τους υποστηρικτές του AKP, στις μέρες μας αγκαλιάζουν με θέρμη την κοσμική τουρκοκυπριακή ταυτότητα και όσο περνάει από το χέρι τους στέκονται ενάντια στον τρόπο ζωής που θέλει το AKP να επιβάλει. Το AKP που κυριαρχεί πάνω στους Τουρκοκυπρίους στον οικονομικό και σε άλλους υλικούς τομείς, αντιμετωπίζει δυσκολίες να διεισδύσει στο τομέα της κοινωνικής κουλτούρας.

Το AKP που όσο πάει παρουσιάζει σε μεγαλύτερο βαθμό μία σύζευξη με τον εθνικισμό, δεν ακολουθεί πλέον την παλιά γραμμή στο θέμα της επίλυσης του Κυπριακού Προβλήματος. Τώρα κάνει λόγο για «δύο ξεχωριστά κράτη» ή για «συνομοσπονδία». Κάποιοι αξιωματικοί, υπουργοί και σύμβουλοι του δε, αναφέρονται σε «προσάρτηση».

Ένα μεγάλο κομμάτι των Τουρκοκυπρίων στέκονται ενάντια στο AKP και σε αυτό το σημείο. Οι Τουρκοκύπριοι που ξέρουν ότι η πιο βιώσιμη λύση είναι να δημιουργηθεί ένα ομοσπονδιακό κράτος στο νησί και βλέπουν σε αυτό την σωτηρία της κοινότητας, δίνουν ένα δύσκολο αγώνα. Το AKP που κάποτε χρησιμοποίησε την βούληση των Τουρκοκυπρίων για ειρήνη και χάρις σ’ αυτό ενδυνάμωσε την εξουσία του, τώρα βρίσκεται σε κατάσταση πολέμου ενάντια στην ταυτότητα των Τουρκοκυπρίων, τις αξίες τους και τους θεσμούς τους.