Ευημερία, κρίση και το 2015

Του Κώστα Χριστοδουλίδη *

25 χρόνια μετά τη διάλυση του σοσιαλιστικού «στρατοπέδου», η κατάσταση στον κόσμο είναι σήμερα πολύ πιο άνιση και επικίνδυνη. Αφήνουμε κατά μέρους τους ληστρικούς πολέμους σε Ανατολή και Δύση, την απειλή για ξέσπασμα ενός γενικευμένου πισωγυρίσματος και επικεντρωνόμαστε στην οικονομία.

1. Οι 400 πλουσιότεροι επιχειρηματίες έχουν τα τελευταία χρόνια σύμφωνα με το αμερικανικό περιοδικό FORBES συσσωρεύσει μεγαλύτερο πλούτο από ό,τι πριν την καπιταλιστική κρίση. Τα κέρδη των τραπεζών στον κόσμο, έφτασαν για το 2014 στα 920 δις δολάρια, σημειώνοντας ετήσια αύξηση 23%. Τα μονοπώλια σήμερα έχουν μεγαλύτερη παρέμβαση τόσο στην εσωτερική όσο και στη διεθνή σκηνή. Με τα λόγια του Αλμπερτ Αϊνστάιν: «αποτέλεσμα της ανάπτυξης αυτής είναι η ολιγαρχία του ιδιωτικού κεφαλαίου, η κολοσσιαία εξουσία του οποίου δεν μπορεί να ελέγχεται αποτελεσματικά ακόμη και σε μια δημοκρατική κοινωνία».

2. Στον αντίποδα, οι εργαζόμενοι μοιράζονται το κόστος της κρίσης. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στην Ευρωπαϊκή Ενωση εκτιμούν ότι οι συνθήκες εργασίας τους έχουν χειροτερεύσει τα τελευταία πέντε χρόνια. Οι Κύπριοι εργαζόμενοι εκτιμούν σε ποσοστό 75% ότι οι εργασιακές συνθήκες τα τελευταία χρόνια έχουν χειροτερεύσει.

3. 123 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ βρίσκονται στη φτώχεια από τον συνολικό πληθυσμό των 504 εκατομμυρίων, ποσοστό περίπου 25%. Η ανεργία στην ΕΕ έφτασε στα 24 εκατομμύρια. Στην Κύπρο η φτώχεια ακούμπησε 240,000 άτομα. Μέχρι το 2010, μόνο στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Ισπανία, οι αρρύθμιστες, με πολύ περιορισμένα δικαιώματα, μορφές εργασίας, έφτασαν στο 30-40%.

4. Η αύξηση στους μισθούς παγκόσμια ήταν στο μισό της αύξησης της παραγωγικότητας παρά τη μυθολογία της κυρίαρχης ιδεολογίας. Ακόμα και κατά την περίοδο της «ευημερίας» οι εργαζόμενοι, σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, παρήγαγαν περισσότερα για τους ιδιοκτήτες και πληρώνονταν λιγότερο.

5. Μεταξύ των ετών 2008-2014 πάνω από 300,000 εταιρείες του τομέα κατασκευών στην ΕΕ έχουν κλείσει από τις οποίες οι 200,000 είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις.

Τίθεται το ερώτημα πώς ήταν δυνατό το σύστημα να διατηρούσε μια γενική «ευημερία» για τόσες δεκαετίες. Για να απαντήσουμε, χρειάζεται να αναλογιστούμε τι χρωστά ένα νοικοκυριό ή μια μη χρηματοοικονομική επιχείρηση στις τράπεζες. Στην Κύπρο το ιδιωτικό χρέος φτάνει στα 344% του πλούτου που παράγει η χώρα μας, είναι δηλαδή 3,5 φορές μεγαλύτερο. Αβίαστα, βγαίνει το συμπέρασμα ότι η «ευημερία» μας ήταν επίπλαστη. Αυτή η τάση δεν ήταν αποκλειστικό «προνόμιο» της Κύπρου. Σε σειρά αναπτυγμένων χωρών, το ιδιωτικό χρέος φτάνει μέχρι το 356% (Λουξεμβούργο) στην Ιρλανδία στο 266%, στην Ολλανδία στο 229%, στη Δανία στο 223%, στη Σουηδία 202%, στην Πορτογαλία στο 202%.

Η κοινωνική κατάσταση στον κόσμο σήμερα, δεν είναι όμως φυσικό φαινόμενο, ούτε νομοτέλεια στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους.

Στην αυγή του 2015, τι πιο ελπιδοφόρο από τα λόγια του Αϊνστάιν, που έγραφε το 1949: «Είμαι πεισμένος ότι μόνο ένας δρόμος υπάρχει για να μπει τέλος σε όλο αυτό το κακό: η δημιουργία της σοσιαλιστικής οικονομίας με το αντίστοιχο σε αυτή σύστημα παιδείας, προσανατολισμένης σε κοινωνικούς σκοπούς. Σε μια τέτοια οικονομία η κοινωνία κατέχει τα μέσα παραγωγής και τα διαχειρίζεται με βάση το σχεδιασμό.

Η σχεδιασμένη οικονομία πρoσαρμόζει την παραγωγή στις ανάγκες της κοινωνίας, κατανέμει την εργασία στους ικανούς για εργασία και εγγυάται τα μέσα προς το ζην για κάθε άνθρωπο. Αντί για την εξύμνηση της εξουσίας και της επιτυχίας, όπως γίνεται στη σημερινή μας κοινωνία, η παιδεία που συμπληρώνεται με την ανάπτυξη των εσωτερικών ικανοτήτων της προσωπικότητας, θα αποβλέπει στην ενσωμάτωση της συναίσθησης, της ευθύνης για όλους τους ανθρώπους».

Ενας κόσμος ελπίδας πρέπει να ξημερώσει.

* Μέλος της Κ.Ε. ΑΚΕΛ