Εξήντα ένα χρόνια από τη θυσία του Κ. Μάτση

«Να γιατί δε νοιάζουμαι αν τη γη τη ζουν Τούρκοι για Έλληνες, Εβραίοι για… Εκείνο πούχει αξία είναι να τη ζουν αυτοί που την ποτίζουν με τον ιδρώτα τους και να περπατούν ελεύθεροι πάνω της, διαφεντευτές της, κυρίαρχοί της. Ν’ αναπνέουν περήφανοι τον αέρα της που νάναι αέρας δροσιάς, ομορφιάς, λεβεντοσύνης. Όχι πνίχτης».

Αυτό το απόσπασμα από το τελευταίο σύγγραμμα του Κυριάκου Μάτση ανέφεραν όλοι ανεξαιρέτως οι ομιλητές στην εκδήλωση του σωματείου Δίκωμο ‘74, που τίμησε στις 18 Νοεμβρίου τη θυσία του ήρωα.

Ήταν μια σεμνή εκδήλωση στην οποία τιμήθηκε και η οικογένεια του Κυριάκου και της Ιουλίας Διάκου, στο σπίτι της οποίας φιλοξενήθηκε και σκοτώθηκε ο φιλόσοφος ήρωας της ΕΟΚΑ.

Ο Κ. Μάτσης ταυτίστηκε με το Δίκωμο

Αν και γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Παλαιχώρι, ο Κυριάκος Μάτσης ταυτίστηκε με το Δίκωμο και οι Δικωμίτες τον θεωρούν δικό τους άνθρωπο, ανέφερε ο πρόεδρος του σωματείου Ανδρέας Παπαγιάννης.

Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο φιλόλογος, ερευνητής Γιώργος Μαυροκορδάτος, ο οποίος ήταν ο κύριος ομιλητής στην εκδήλωση, «ο Κυριάκος Μάτσης, ο αλτρουιστής νέος από το Παλαιχώρι, πότισε με το τίμιο αίμα του και άγιασε τη γη του Δικώμου. Με το μεγαλείο της θυσίας του έπαυσε πια να ανήκει μόνο στα στενά όρια του Παλαιχωρίου και του Δικώμου, της Κύπρου και της Ελλάδας. Ανήκει σε όλους τους φιλελεύθερους λαούς, στα υπόδουλα έθνη που αγωνίζονται για την αποτίναξη του ξένου ζυγού, στον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά και στα σύνολα που σκέφτονται με βάση το σωστό, το δίκαιο, το ηθικό».

Απέτρεψε αδικαιολόγητες δολοφονίες

Λέγονται διάφορα για τους λόγους της προδοσίας του, αλλά δεν υπάρχει οποιοδήποτε απτό στοιχείο που να πιστοποιεί τα όσα λέγονται.

Κι όπως συμβαίνει σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, όσοι γνωρίζουν σιωπούν.

Και σιωπούν στο όνομα μιας κακώς νοούμενης αντίληψης προστασίας της οργάνωσης στην οποία ανήκε.

Υπάρχει μαρτυρία ότι μεταβαίνοντας στο Δίκωμο συνάντησε ένα βοσκό έξω από το χωριό.

Ο βοσκός δεν τον είχε αναγνωρίσει, αλλά ο ίδιος φρόντισε να του πει πως αν έρθουν κάποιοι και τον ρωτήσουν αν τον είδε να περνά από την περιοχή, να πει πως δεν τον είδε. Ο Κυριάκος είχε μπει στο στόχαστρο κάποιων κακεντρεχών συναγωνιστών του. Παραμένουν ωστόσο άγνωστοι, αφού κανένας δεν θέλει να τους ονοματίσει.

Λέγεται ακόμα πως μπήκε στο στόχαστρο όταν αρνήθηκε να προβεί σε δολοφονίες κάποιων που χαρακτηρίστηκαν ως προδότες χωρίς καμιά απτή απόδειξη προδοσίας.

Λέγεται ακόμη πως αυτοί ήταν αριστεροί. Και ας μην ξεχνάμε πως αυτά λαμβάνουν χώρα το 1958, όταν ο αρχηγός της ΕΟΚΑ εξαπέλυσε τη δολοφονική εκστρατεία του εναντίον της Αριστεράς.

Ωστόσο αυτά φαίνεται να πιστοποιούνται ως ένα βαθμό και από τις αφηγήσεις Δικωμιτών. Ο Ανδρέας Παπαγιάννης ανέφερε στην ομιλία του ότι ο Μάτσης απέτρεψε πολιτικές δολοφονίες στην περιοχή. Και ασφαλώς οι πολιτικές δολοφονίες εκείνης της περιόδου σχετίζονταν άμεσα με τους Αριστερούς. Και είναι γνωστό ότι η Αριστερά στο Δίκωμο είχε μεγάλη επιρροή και υποστηρικτές. Αλλά και ο Γ. Μαυροκορδάτος στην ομιλία του έθιξε αυτή την πτυχή.

«Απεχθανόταν τις ίντριγκες και τις μηχανορραφίες που υπάρχουν ακόμα και μέσα σε απελευθερωτικά κινήματα. Όταν ο Κυριάκος Διάκος τον ενημέρωσε σε κάποιο στάδιο ότι κάποιοι είχαν στήσει ενέδρα για να δολοφονήσουν έναν συγχωριανό, ανέβηκε στον γεωργικό ελκυστήρα του Διάκου και μαζί πήγαν στο σημείο όπου είχε στηθεί η ενέδρα και την απέτρεψε».

Η Αριστερά τιμά τους πραγματικούς αγωνιστές

Αυτή τη στάση ζωής του Κυριάκου Μάτση η Αριστερά την εκτίμησε ιδιαίτερα. Υπενθυμίζουμε ξανά ότι η τελευταία σκηνή της ζωής του ήρωα παίχτηκε την περίοδο του δολοφονικού οργίου που διέταξε ο Γρίβας εναντίον των οπαδών του ΑΚΕΛ και της Αριστεράς.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στον χαιρετισμό του ο επαρχιακός Γραμματέας του ΑΚΕΛ Λευκωσίας – Κερύνειας, Χρίστος Χριστοφίδης, σημείωσε ότι η θυσία του Κυριάκου πρόσθεσε ποιότητα στη συλλογική μας συνείδηση ως λαού.

Οι διαφωνίες του ΑΚΕΛ και της Αριστεράς για τη μορφή του ένοπλου αγώνα, είπε, δεν υπήρξαν ποτέ εμπόδιο για την αναγνώριση των ηρώων, που με αυταπάρνηση και θυσία έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία ακολουθώντας το δρόμο τον οποίο εκτίμησαν ως τον πιο σωστό.

Οι ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές, υπογράμμισε ο Χρ. Χριστοφίδης, δεν μπορούν να είναι και δεν είναι εμπόδιο στην αναγνώριση του μεγαλείου μιας θυσίας, όπως αυτής του Κ. Μάτση.

Πρόσθεσε ότι ο Κ. Μάτσης «δεν έβαψε ποτέ τα χέρια του με αδελφικό αίμα και μας κληροδότησε με μερικά εξαιρετικά κείμενα πλατιάς σκέψης, βαθέως στοχασμού και οραματισμού».

Μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα που κόσμησε τον τόπο μας με αποκορύφωμα την παρακαταθήκη της θυσίας του», κατέληξε ο Επαρχιακός Γραμματέας του ΑΚΕΛ.

«Ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα»

Δύο σημαντικά δεδομένα σημαδεύουν το σύντομο πέρασμα του Κυριάκου Μάτση από τη ζωή.

Η φράση «ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα» που είπε στον στρατάρχη Χάρντινγκ, όταν του πρότεινε μεγάλο χρηματικό ποσό για να καταδώσει πού βρίσκεται ο αρχηγός της ΕΟΚΑ. Και πολλοί εστιάζουν σε αυτή την απάντηση για να δείξουν τον χαρακτήρα του Κυριάκου.

Ένα χαρακτήρα που δεν επέδειξαν άλλοι συναγωνιστές του, με αποτέλεσμα να υπάρξουν όλες εκείνες οι προδοσίες και το αλληλοφάγωμα που σημάδεψαν την οργάνωση και τον αγώνα της, ο οποίος βρισκόταν σε εξέλιξη.

Ωστόσο, όπως σημειώναμε σε παλαιότερο σημείωμά μας, το μεγαλείο της φιλοσοφικής σκέψης του Κ. Μάτση αναδύεται από τους στίχους που παραθέτουμε στην αρχή του κειμένου.

Και εξηγούσαμε πως πρόκειται για μεγαλείο ήθους και σκέψης, ο δεύτερος μεγαλύτερος ήρωας της ΕΟΚΑ, ενώ πολεμούσε ένοπλα για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, όταν διαπίστωσε πως ο στόχος της ένωσης ήταν ανέφικτος στράφηκε προς μια άλλη μορφή λύσης. Και αναδείκνυε πως ανεξάρτητα αν η Κύπρος ιστορικά εντασσόταν στον ελληνικό χώρο, αυτή θα έπρεπε να συνεχίσει να υπάρχει εν ειρήνη και να ανήκει σε αυτούς που την ποτίζουν με τον ιδρώτα τους, ανεξάρτητα από την εθνικότητά τους.

Ο Γιαννάκης Μάτσης για το τελευταίο κείμενο του Κυριάκου

Στο χαιρετισμό του ο αδελφός του ήρωα, Γιαννάκης Μάτσης, χαρακτήρισε ως συγκλονιστικό αυτό το τελευταίο κείμενο του Κυριάκου.

Ο Γιαννάκης Μάτσης γνωστοποίησε στο ακροατήριο ότι η συγκεκριμένη αναφορά του Κυριάκου είναι η κατάληξη ενός μεγαλύτερου κειμένου και αποκάλυψε μάλιστα ότι αυτό βρέθηκε στη λεωφόρο Ελλάδος στην Κερύνεια και είναι γραμμένο μερικές μέρες πριν από το θάνατό του. Επεσήμανε επίσης ότι το κείμενο εκείνο, έκτασης πέντε σελίδων, περιέχει πολύ σημαντικές αναφορές που ξεδιπλώνουν τις σκέψεις του ήρωα για τον τόπο και την πορεία του. Εξέφρασε μάλιστα την ελπίδα ότι πολύ σύντομα θα μπορέσει να το δημοσιοποιήσει ολόκληρο.

Αποκάλυψε ακόμα ότι μετά τη διάνοιξη των οδοφραγμάτων πήγε στην οδό Ελλάδος και επισκέφθηκε το σπίτι όπου ήταν το κρησφύγετο του ήρωα. Όπως ανέφερε, το κρησφύγετο ήταν πολύ μικρό και μόλις χωρούσε μέσα ένα άτομο. Είπε ακόμη ότι οι σημερινοί κάτοικοι του σπιτιού δεν γνωρίζουν μέχρι στιγμής ότι στο σπίτι που διαμένουν υπάρχει κρησφύγετο της ΕΟΚΑ.

Μέσα σε αυτό, όπως είπε, πρέπει να βρίσκονται ακόμα εκεί η γραφομηχανή του, τα ρούχα του, τα βιβλία του, τα παπούτσια του και τα τσιγάρα του, τα οποία ελπίζει να βρει την ευκαιρία να τα πάρει.

Κλείνοντας την παρέμβασή του στην εκδήλωση, ο Γ. Μάτσης είπε χαρακτηριστικά ότι ο Κυριάκος «δεν ήταν του καιρού μας και της εποχής μας. Ήταν πανανθρώπινης διάνοιας άνθρωπος» και ότι το συγκεκριμένο κείμενο είναι το τελευταίο του χειρόγραφο «κι έχει μια φιλοσοφημένη τοποθέτηση της σύγκρισης της ύλης γη με το πνεύμα γη».

Ο Κυριάκος πατούσε στη γη

Σημαντικές πτυχές της σκέψης και του χαρακτήρα του Κυριάκου Μάτση ξεδίπλωσε ο κύριος ομιλητής, ο φιλόλογος, ερευνητής Γιώργος Μαυροκορδάτος.

Επεσήμανε το μεγαλείο που επέδειξε ο ήρωας, όντας ενταγμένος στο στρατόπεδο των λεγόμενων «εθνικοφρόνων» και σφοδρός πολέμιος των κομουνιστών κατά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα, αφού δεν δίστασε να σώσει από βέβαιο θάνατο, εκτέλεση, τον Κύπριο κομουνιστή Γιαννάκη Δρουσιώτη από την Πάφο, καταθέτοντας υπέρ του στο Στρατοδικείο, με πραγματικό κίνδυνο για τη δική του ζωή.

Ο Γ. Μαυροκορδάτος υπογράμμισε ότι «ο Μάτσης είναι απόλυτα ρεαλιστής, δεν ουρανοβατεί, αλλά είναι και διορατικός (…) Πιστεύει ότι ο αγώνας της ΕΟΚΑ δεν απέβλεπε σε στρατιωτική ήττα της Μεγάλης Βρετανίας, πράγμα ανέφικτο, αλλά στη διεθνή ανακίνηση του Κυπριακού σε μια εποχή που η αυτοδιάθεση των λαών ήταν προδιαγεγραμμένη πορεία στην Αφρική και Ασία. Και ότι ο απελευθερωτικός αγώνας μπορούσε να τερματιστεί με τη δεσμευτική αναγνώριση του δικαιώματος εξάσκησης της αυτοδιάθεσης εντός τακτής προθεσμίας. Ανησυχεί ιδιαίτερα για την περίπτωση εμπλοκής της Τουρκίας στο Κυπριακό…» Και κατέληξε, λέγοντας ότι ο Μάτσης πίστευε απόλυτα στο δίκιο και μισούσε το άδικο.

Πίστευε «στον λαό της γης του, γvoιάζεται γι’ αυτόv. Θα πετύχω, συλλογίζεται, γιατί έχω το δίκιο μαζί μου, γιατί πονώ τον λαό, τον βλέπω αμόρφωτο και θέλω να τον ξυπνήσω, τον βλέπω αδικημένο και θέλω να τον δικαιώσω…»

Επιμέλεια: Μιχάλης Μιχαήλ