Ευρωπαϊκή Ένωση και διαχείριση αποβλήτων

Του

Αμβρόσιου Προδρόμου*

 

Το θέμα της διαχείρισης αποβλήτων αποτελεί σήμερα παρά ποτέ άλλοτε μια τεράστια πρόκληση για την παγκόσμια κοινότητα, η οποία χαρακτηρίζεται, στην πλειονότητά της, από έντονο καταναλωτισμό. Η διαχείριση των αποβλήτων καθορίζεται ως «η συλλογή, η μεταφορά, η επεξεργασία ή η διάθεση αποβλήτων, συνήθως εκείνων που παράγονται από ανθρώπινες δραστηριότητες, σε μια προσπάθεια να μειωθεί η επίδρασή τους στην ανθρώπινη υγεία ή στην τοπική αισθητική ή άνεση». Ο επιστημονικός καθορισμός του θέματος αποτελεί την πρώτη και πιο βασική προϋπόθεση ούτως ώστε να μπορέσουμε να αντιληφθούμε το τι θα πρέπει να γίνει ως προς την ορθή διαχείριση, τόσο σε πρακτικό όσο κυρίως σε πολιτικό επίπεδο, αφού αυτό είναι το οποίο στο τέλος της ημέρας θα λάβει χώρα.

Η ΕΕ βρίσκεται, σαν μια από τις μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη, μπροστά σε ένα εξαιρετικά σημαντικό σταυροδρόμι και καλείται να πάρει αποφάσεις, δεσμευτικές για όλα τα κράτη-μέλη, για να μπορέσει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα και να παραδώσει στις νέες γενιές αυτό που έχουμε από αυτές δανεισθεί, ένα καθαρό περιβάλλον. Η πρόκληση αυτή έχει φέρει το 2018 μια σημαντική πολιτική και νομική ρύθμιση, η οποία ήταν το αποτέλεσμα πολλών και σκληρών διαπραγματεύσεων. Δυστυχώς, δεν είχαν όλα τα μέρη την ίδια άποψη, κυρίως αρχικά, αφού ήταν πολλά τα οικονομικά συμφέροντα τα οποία επηρεάζονταν. Ως εκ τούτου, η νομική ρύθμιση αποτελεί τεράστια επιτυχία για την ΕΕ.

Βάσει της νέας νομοθεσίας οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν εγκρίνει υψηλότερους στόχους ανακύκλωσης και νέα μέτρα για τη μείωση των αποβλήτων σε όλη την Ευρώπη. Οι βασικοί στόχοι αποτελούν μια πραγματική πρόκληση και θα καταδείξουν κατά πόσο τα κράτη-μέλη διαθέτουν τη τεχνογνωσία αλλά και την πολιτική ωριμότητα για να αντεπεξέλθουν. Οι στόχοι καθορίζουν ότι οι χώρες της ΕΕ θα υποχρεωθούν πλέον να ανακυκλώνουν τουλάχιστον το 55% των αστικών τους αποβλήτων μέχρι το 2025, το 60% μέχρι το 2030 και το 65% μέχρι το 2035. Άλλα μέτρα περιλαμβάνουν ανώτατο όριο 10% για τους χώρους υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ) μέχρι το 2035, υποχρεωτική χωριστή συλλογή βιολογικών αποβλήτων και αυστηρότερα συστήματα τα οποία θα αναγκάσουν τους παραγωγούς των αποβλήτων να πληρώνουν για τη συλλογή βασικών ανακυκλώσιμων υλικών.

Σημαντικό στοιχείο της νέας νομοθεσίας αποτελεί το γεγονός ότι δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την ηλεκτρονική καταγραφή των επικίνδυνων αποβλήτων, καθώς επίσης και οι κατάλληλοι μηχανισμοί οι οποίοι θα υποβοηθούν τα κράτη-μέλη να ανταλλάσσουν απόψεις και πληροφορίες, ούτως ώστε να γίνεται καλύτερη διάχυση της συσσωρευμένης γνώσης και εμπειρίας. Θεωρούμε ότι αυτό θα αποτελέσει εφαλτήριο για καλύτερη διαχείριση, ειδικά από χώρες-ουραγούς, αφού θα έχουν πρόσβαση σε περισσότερες πληροφορίες και τεχνογνωσία από χώρες οι οποίες διαθέτουν αυτά τα στοιχεία. Η ανάπτυξη της Πληροφορικής στον συγκεκριμένο τομέα αναμένεται να έχει παράλληλα οφέλη, αφού πολλές θέσεις εργασίας θα αναπτυχθούν λόγω του ότι θα πρέπει να εργοδοτηθούν εξειδικευμένα άτομα.

Η πρόκληση για την Κυπριακή Δημοκρατία είναι πλέον τεράστια, αφού πέραν από τα περιβαλλοντικά θέματα τα οποία έχουμε να αντιμετωπίσουμε, τώρα οι επιπτώσεις θα έχουν νομικό και οικονομικό χαρακτήρα, αφού η μη συμμόρφωση θα φέρει οικονομικές επιπτώσεις. Βάσει των στατιστικών στοιχείων της ΕΕ, χώρες όπως η Αυστρία, το Βέλγιο, η Δανία, η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία δεν στέλνουν σχεδόν καθόλου απόβλητα σε ΧΥΤΑ. Σε αντίθεση με τα πιο πάνω παραδείγματα, χώρες όπως είναι η Κύπρος, η Κροατία, η Ελλάδα, η Λετονία και η Μάλτα εξακολουθούν να αποθηκεύουν περισσότερο από τα τρία τέταρτα των αστικών αποβλήτων τους.

Η βελτίωση της διαχείρισης αποβλήτων θα μπορούσε να αποφέρει οφέλη για το περιβάλλον, το κλίμα, την ανθρώπινη υγεία και την οικονομία. Οι πολιτικές της Κυπριακής Δημοκρατίας θα πρέπει να επικεντρωθούν προς αυτή τη κατεύθυνση, όχι απλά επειδή μας το επιβάλλει η ΕΕ, αλλά επειδή αυτό είναι το ηθικά και περιβαλλοντικά ορθό να κάνουμε.

* Ακαδημαϊκός – Σύμβουλος Εκπαίδευσης & Επιχειρήσεων