Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία: Με ορίζοντα το 2050

GUE/NGL: Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να γίνει «πράσινος»

Του Κωστή Πιτσιλλούδη

Στα τέλη του 2019 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, έναν οδικό χάρτη για να καταστεί η οικονομία της Ε.Ε. βιώσιμη, έχοντας πρωταρχικό στόχο να καταστεί η Ευρώπη κλιματικά ουδέτερη μέχρι το 2050.

Στη Συμφωνία προβλέπεται η επέκταση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων σε δραστηριότητες που μέχρι σήμερα δεν συμπεριλαμβάνονταν, όπως οι εκπομπές από τα κτίρια που ευθύνονται για το 40% της ενέργειας που καταναλώνεται. Αυτό όμως πιθανότατα θα σημάνει νέους φόρους, που μάλιστα θα επιβληθούν στους πιο φτωχούς που κατοικούν σε απαρχαιωμένα σπίτια, χωρίς μόνωση. Επίσης, η επέκτασή της στις θαλάσσιες και ναυτικές μετακινήσεις και μεταφορές θα σημάνει πιθανότατα αυξήσεις στα ναύλα και τα εισιτήρια. Την ίδια ώρα δεν ανακοινώνονται δημόσιες επενδύσεις σε μέσα μαζικής μεταφοράς ή στα τρένα. Καμία επίσης πρωτοβουλία δεν συμπεριλαμβάνεται για τη μείωση του στόλου των ΙΧ αυτοκινήτων, δεδομένου ότι οι πόλεις δεν χρειάζονται καθαρότερα αυτοκίνητα αλλά λιγότερα. Αντίθετα, η Πράσινη Συμφωνία ξεχειλίζει νέων πρωτοβουλιών που εμπλέκουν ενεργά τον χρηματοπιστωτικό τομέα, όπως η ανάπτυξη αγοράς «πράσινων ομολόγων» κι αναφορών στην ανάγκη διαφύλαξης των περιοχών Natura.

Σύμφωνα με την πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, «η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι η νέα αναπτυξιακή στρατηγική μας, για μια ανάπτυξη που θα επιστρέφει περισσότερα από όσα ζητά. Δείχνει πώς να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής και εργασίας, παραγωγής και κατανάλωσης, ώστε να ζούμε πιο υγιεινά και να καταστήσουμε τις επιχειρήσεις μας καινοτόμες. Μπορούμε όλοι να συμμετάσχουμε στη μετάβαση και μπορούμε όλοι να επωφεληθούμε από τις ευκαιρίες. Θα κάνουμε την πρώτη κίνηση και θα κινηθούμε γρήγορα, ώστε να βοηθήσουμε την οικονομία μας να κατακτήσει ηγετική θέση σε παγκόσμιο επίπεδο. Είμαστε αποφασισμένοι να επιτύχουμε για χάρη του πλανήτη και της ζωής πάνω σε αυτόν, για χάρη της φυσικής κληρονομιάς της Ευρώπης, της βιοποικιλότητας, των δασών και των θαλασσών μας. Δείχνοντας στον υπόλοιπο κόσμο πώς μπορεί να είναι κανείς βιώσιμος και ανταγωνιστικός, μπορούμε να πείσουμε και άλλες χώρες να μας ακολουθήσουν».

Περιβαλλοντική και κλιματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης

 Ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Φρανς Τίμερμανς, δήλωσε πως «βρισκόμαστε σε κατάσταση κλιματικής και περιβαλλοντικής έκτακτης ανάγκης. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποτελεί μια ευκαιρία να βελτιώσουμε την υγεία και την ευημερία των πολιτών μετασχηματίζοντας το οικονομικό μας μοντέλο. Το σχέδιό μας καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο θα μειώσουμε τις εκπομπές, θα αποκαταστήσουμε την υγεία του φυσικού μας περιβάλλοντος, θα προστατεύσουμε την άγρια ζωή, θα δημιουργήσουμε νέες οικονομικές ευκαιρίες και θα βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής των πολιτών μας. Καλούμαστε όλοι να παίξουμε έναν σημαντικό ρόλο καθώς σε αυτόν τον μετασχηματισμό θα συμμετάσχουν όλες οι βιομηχανίες και όλες οι χώρες. Επιπλέον, έχουμε ευθύνη να διασφαλίσουμε ότι αυτή η μετάβαση θα είναι δίκαιη και ότι κανείς δεν θα μείνει στο περιθώριο κατά την υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας».

Άξονας η αγορά

«Η Πράσινη Συμφωνία θέτει μια σειρά από πολύ φιλόδοξους στόχους για την μείωση των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο θερμοκηπίου, αλλά για ακόμη μια φορά η Κομισιόν είναι προσηλωμένη στην οικοδόμησή της με άξονα την αγορά, κινούμενη γύρω από τη σφαίρα της λογικής η οποία έχει αποτύχει», δήλωσε στην «Κυριακάτικη Χαραυγή» η επικεφαλής του Γραφείου Περιβάλλοντος του ΑΚΕΛ, Χριστίνα Νικολάου.

«Η Ευρωπαϊκή Ενωτική Αριστερά/Βόρεια Πράσινη Αριστερά (GUE/NGL)

είχε καταθέσει το δικό της ψήφισμα στο οποίο συμπεριλαμβάνονται αρκετές πτυχές του ζητήματος με τις οποίες συμφωνούμε. Μεταξύ άλλων, τονίζει ότι οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες αποτελούν τις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα και ότι η Ε.Ε. πρέπει να τις αντιμετωπίσει από κοινού και αποτελεσματικά. Επιπρόσθετα υπογραμμίζει ότι απαιτούνται  θεμελιώδεις αλλαγές πολιτικής, έγκαιρη διεθνής συνεργασία, έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί  η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και να παραμείνει κάτω από 1,5°C», ανέφερε χαρακτηριστικά η Χριστίνα Νικολάου. Η πρόταση της GUE/NGL, συνέχισε, συνοψίζεται στη ριζική, συστηματική και παγκόσμια αλλαγή των τρόπων παραγωγής, κατανάλωσης και διανομής και πιστεύει ότι η αλληλεγγύη πρέπει να έχει κεντρική θέση στο Ευρωπαϊκό Πράσινο Σύμφωνο αντί Συμφωνίας αλλά δυστυχώς δεν έχει εγκριθεί από το Ευρωκοινοβούλιο.

H GUE/NGL προειδοποιεί ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να γίνει «πράσινος». Θεωρεί ότι το κυρίαρχο κοινωνικοοικονομικό σύστημα είναι εγγενώς μη βιώσιμο και ότι η καπιταλιστική συσσώρευση έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα φυσικά όρια του πλανήτη, διαταράσσοντας τις ισορροπίες από τις οποίες εξαρτάται η ζωή.

H GUE/NGL αποδοκιμάζει την εκμετάλλευση των περιβαλλοντικών ανησυχιών των ανθρώπων για τη συνέχιση της καπιταλιστικής συσσώρευσης, τη διεύρυνσή της με νέους τομείς συσσώρευσης και τη δημιουργία νέων μορφών ιδιοποίησης της φύσης (το λεγόμενο «φυσικό κεφάλαιο»), που αποτελούν σε μεγάλο βαθμό την ουσία της νέας πράσινης συμφωνίας, με σκοπό την εμπορευματοποίηση γνήσιων περιβαλλοντικών ανησυχιών χωρίς πραγματική επίλυση των προβλημάτων που προκαλούν αυτές τις ανησυχίες. Η Ευρωπαϊκή Ενωτική Αριστερά δηλώνει ότι η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την καταπολέμηση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων και την ειρήνη.

Τα 9 βασικά σημεία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας

• Κλιματικά Ουδέτερη Ευρώπη: Αυτό αποτελεί το κύριο σημείο της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς η ΕΕ θα επιδιώξει να επιτύχει μηδενισμό των ρύπων έως το 2050. Ο στόχος αυτός θα κατοχυρωθεί μέσω του νέου νόμου για το κλίμα (Climate Law) που θα υποβληθεί τον Μάρτιο του 2020, σύμφωνα με τον δημοσιευμένο οδικό χάρτη υλοποίησης των βασικών ενεργειών της Πράσινης Συμφωνίας.
• Καθαρή, προσιτή και ασφαλής ενέργεια: Η περαιτέρω μείωση της χρήσης άνθρακα στο ενεργειακό σύστημα είναι κρίσιμη για την επίτευξη των στόχων που έχουν οριστεί για το κλίμα για το 2030 και το 2050. Προκειμένου να συμβεί αυτό, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι η ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας θα είναι πλήρως διασυνδεδεμένη και ψηφιοποιημένη. Στην επίτευξη του στόχου θα συμβάλλουν και τα κράτη-μέλη με τα αναθεωρημένα σχέδια για την Ενέργεια και Κλίμα, τα οποία θα πρέπει να υποβληθούν έως το τέλος του 2019.
• Κυκλική οικονομία: Τον Μάρτιο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υιοθετήσει μια στρατηγική για τη βιομηχανία για να αντιμετωπιστεί η πρόκληση του μετασχηματισμού της. Μαζί με τη στρατηγική για τη βιομηχανία, ένα νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία θα συμβάλει επίσης στον εκσυγχρονισμό της οικονομίας της ΕΕ. Το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία θα περιλαμβάνει –μεταξύ άλλων– και μια πολιτική «αειφόρων προϊόντων» η οποία θα υποστηρίζει τον σχεδιασμό αυτών βάσει μίας κοινής μεθοδολογίας.
• Ανακαίνιση κτιρίων: Ο βασικός στόχος του άξονα αυτού είναι να διπλασιαστεί ή και να τριπλασιαστεί ο ρυθμός ανακαίνισης των κτιρίων, ο οποίος σήμερα κυμαίνεται περίπου στο 1% ετησίως. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει επίσης τη συνεργασία με τα εμπλεκόμενα μέρη μέσω μίας νέας πρωτοβουλίας που θα αφορά την ανακαίνιση κτιρίων και η οποία θα ανακοινωθεί το 2020. Η πρωτοβουλία αυτή θα περιλαμβάνει μια ανοικτή πλατφόρμα διαλόγου ώστε να αναγνωριστούν και να επιλυθούν τα εμπόδια και οι φραγμοί στην ανακαίνιση των κτιρίων.
• Βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα: Οι επιδοτήσεις για τα ορυκτά καύσιμα θα πρέπει να λήξουν, σύμφωνα με τη νέα στρατηγική. Η ΕΕ πρέπει να επιταχύνει την παραγωγή και την ανάπτυξη βιώσιμων εναλλακτικών καυσίμων (βιοκαύσιμα και υδρογόνο) και να προωθήσει τη χρήση αυτών κυρίως στις μεταφορές. Προβλέπεται επίσης πως μέχρι το 2025, περίπου 1 εκατομμύριο δημόσιοι σταθμοί επαναφόρτισης και ανεφοδιασμού ηλεκτρικών οχημάτων θα χρειαστούν για τα 13 εκατομμύρια ηλεκτρικά οχήματα που αναμένονται στους ευρωπαϊκούς δρόμους.
• Διατροφή: Τα προϊόντα που παράγονται στην Ευρώπη θα πρέπει να αποτελέσουν παγκόσμιο πρότυπο βιωσιμότητας. Υπάρχουν πολλές νέες ευκαιρίες για όλους τους φορείς που εμπλέκονται στην αλυσίδα αξίας των τροφίμων. Οι νέες τεχνολογίες και οι επιστημονικές ανακαλύψεις, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη ευαισθητοποίηση του κοινού και η ζήτηση για βιώσιμα τρόφιμα, θα ωφελήσουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει την άνοιξη του 2020 τη νέα στρατηγική «από τον παραγωγό στον καταναλωτή» (Farm to Fork), η οποία θα συνδράμει και στην επίτευξη των στόχων της κυκλικής οικονομίας.
• Διατήρηση και αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας: Η στρατηγική θα παρουσιαστεί τον Μάρτιο 2020 και θα περιλαμβάνει τις δεσμεύσεις της ΕΕ για την αντιμετώπιση των κυριότερων αιτιών της απώλειας βιοποικιλότητας στην Ευρώπη, όπως αυτά έχουν μέχρι στιγμής καταγραφεί.
• Μηδενική ρύπανση: Η ισχύουσα νομοθεσία για την ποιότητα του αέρα θα ενισχυθεί με νέες διατάξεις και σχέδια παρακολούθησης της ποιότητας του αέρα, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος «περιβάλλον μηδενικής μόλυνσης» μέχρι το 2050.
• Έρευνα και καινοτομία: Οι νέες τεχνολογίες και οι βιώσιμες λύσεις έχουν ζωτική σημασία για την επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας. Με τον προτεινόμενο προϋπολογισμό ύψους 100 δισ. ευρώ για τα επόμενα επτά χρόνια (2021-2027), το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας Horizon Europe θα συμβάλει επίσης θετικά στην επίτευξη των στόχων της νέας στρατηγικής. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό, το 35% της χρηματοδότησης της ΕΕ στον τομέα της έρευνας θα διατεθεί για τεχνολογίες φιλικές προς το κλίμα και το περιβάλλον.