Εζεκίας Παπαϊωάννου: 33 χρόνια απουσίας 

Μιχάλης Μιχαήλ 

 

Ήταν Κυριακή του Πάσχα 10 Απριλίου (1988) όταν η είδηση του θανάτου του Εζεκία Παπαϊωάννου πάγωσε ολόκληρη την Κύπρο. Αριστερούς και δεξιούς. 

Μαζί με τον Εζ. Παπαϊωάννου τελείωνε και μια ιστορική εποχή για την κυπριακή Αριστερά και ξεκινούσε μια νέα εποχή. 

Το πέρασμα του από τη ζωή συνδέθηκε με την ιστορία του ΑΚΕΛ του οποίου ηγήθηκε για τέσσερις δεκαετίες. 

 

Ο «Πάπης» ενσάρκωνε το πρότυπο του ιδεολόγου κομουνιστή όχι σε θεωρητικό επίπεδο αλλά στην πράξη. Ήταν ο νεαρός εργάτης των μεταλλείων, ο διεθνιστής που έδωσε το παρόν του ως παρτιζάνος ενάντια στο φασισμό του Φράγκο της Ισπανίας. Ήταν ο αντιφασίστας που υπηρέτησε στην αεράμυνα όντας στο Λονδίνο κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήταν ο πατριώτης που κλείστηκε στα κρατητήρια των Βρετανών, ήταν ο αντιϊμπεριαλιστής. Μια προσωπικότητα που ξεπέρασε τα δεδομένα της Κύπρου και θεωρείται ως μια σημαίνουσα προσωπικότητα του διεθνούς Αριστερού και Κομουνιστικού Κινήματος. 

 

Από τα σπλάχνα της φτωχολογιάς 

Ο Παπαϊωάννου δεν ήταν από τζάκι. Ούτε καταγόταν από «επώνυμη» οικογένεια. Από παιδί, όντας γόνος φτωχής οικογένειας βίωσε τη φτώχεια όπως και το σύνολο σχεδόν των κυπρίων στις αρχές του 20ου αιώνα. 

Η θέληση για μόρφωση έγινε πραγματικότητα χάρις στη βοήθεια του αδελφού του αλλά και της δικής του εργασίας που του επέτρεψε να φοιτήσει στην Αμερικανική Ακαδημία Λάρνακας και μάλιστα να αποφοιτήσει ως αριστούχος. 

Ξεκίνησε ως εργαζόμενος στα μεταλλεία της Φουκάσας για να φτάσει μέχρι τον Πειραιά κι από εκεί στο Λονδίνο. 

Εκεί συνδέθηκε με το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα. Ως μέλος του Κ.Κ. Μεγάλης Βρετανίας ανέπτυξε πολύπλευρη δράση, τόσο στο πεδίο του ταξικού αγώνα όσο και με την εμπλοκή του στην Επιτροπή Κυπριακών Υποθέσεων.  

Λόγω της δράσης του φυλακίστηκε για τρεις μήνες στις αγγλικές φυλακές. 

Έμπρακτα διεθνιστής 

Εμπνεόμενος από τα ιδανικά του μαρξισμού λενινισμού έτρεφε έντονα αντιφασιστικά αισθήματα 

Ο Παπαϊωάννου βρέθηκε με άλλους κύπριους στις Διεθνείς Ταξιαρχίες που πήγαν στην Ισπανία για να πολεμήσουν το φασισμό του Φράγκο. 

Στο μέτωπο της Ισπανίας οι κύπριοι εθελοντές έδωσαν μάχες. Κάποιοι σκοτώθηκαν, άλλοι τραυματίστηκαν. 

Ανάμεσα σε αυτούς που τραυματίστηκαν στη μάχη της Κόρντοβας ήταν και ο Πάπης που λόγω του τραυματισμού του αναγκάστηκε να επιστρέψει στο Λονδίνο. Είχε κτυπηθεί από θραύσματα οβίδας στο αριστερό γόνατο το οποίο θραύσμα έμεινε μέσα στο γόνατο του μέχρι το θάνατο του. 

Στο Λονδίνο τον βρήκε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Λόγω του τραύματος του κρίθηκε ακατάλληλος για να στρατευθεί. Επέλεξε τότε να υπηρετήσει στην αεράμυνα του Λονδίνου. 

Η ένταξη του στο ΑΚΕΛ 

Με το τέλος του πολέμου επιστρέφει στην Κύπρο και συνδέεται με το ΑΚΕΛ. 

Δραστήριος και οπλισμένος ιδεολογικά αναλαμβάνει το 1946 τη διεύθυνση της εφημερίδα του κόμματος «Δημοκράτη». Ένα χρόνο αργότερα εκλέγεται Κεντρικός Οργανωτικός Γραμματέας του κόμματος. 

Το 1949 πραγματοποιήθηκε το 6ο Συνέδριο του κόμματος το οποίο χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό, αφού έβγαλε το κόμμα από την κρίση ηγεσίας που μαστιζόταν.  

Σε αυτό το συνέδριο εκλέγεται στο πόστο του ΓΓ της ΚΕ του ΑΚΕΛ. Η νέα ηγεσία δεν δίστασε να προβεί σε εκκαθαρίσεις όσων θεωρήθηκε ότι αποδίδονταν σε φραξιονισμό. 

Παράλληλα άρχισε να αναδεικνύεται και ο αρχηγικός ρόλος του ΑΚΕΛ που εδραιώθηκε, ιδιαίτερα μετά τους μεγάλους απεργιακούς αγώνες του 1948 ως η μεγαλύτερη και πιο συμπαγής πολιτική ομάδα στην Κύπρο. 

Το ΑΚΕΛ κέρδισε την εμπιστοσύνη του κυπριακού λαού και αποτελούσε την αδιαμφισβήτητη πρωτοπορία του αγώνα σε όλους τους τομείς. 

Κάτι το οποίο θορύβησε τόσο τους βρετανούς αποικιοκράτες όσο και την κυπριακή Δεξιά που φοβόταν την επιρροή του ΑΚΕΛ και κατέφευγε στη συνεργασία με τους αποικιοκράτες για να περιορίσουν τη δύναμη του κόμματος. 

Η πολιτική ωριμότητα απέτρεψε τον εμφύλιο 

Η Δεξιά δεν είχε φραγμούς στην προσπάθεια της να αναχαιτίσει τη δύναμη του ΑΚΕΛ. 

Στην προσπάθεια της να υποσκελίσει την πρωτοποριακή θέση του ΑΚΕΛ στον αντιαποικιακό αγώνα, η Δεξιά αποφασίζει ανάμεσα σ’ άλλα και τη διοργάνωση ένοπλου κινήματος για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. 

Είχαν ήδη θορυβηθεί από την αντιαποικιακή δράση του ΑΚΕΛ και την εκστρατεία του για συλλογή υπογραφών εναντίον της Βρετανίας και σε αντιπερισπασμό προχώρησαν στη διοργάνωση της συλλογής υπογραφών για την ένωση του 1950. 

Εφάρμοσαν επίσης μια σειρά αποκλεισμών του ΑΚΕΛ στο εσωτερικό αλλά και στις αντιπροσωπείες οι οποίες στέλλονταν στο εξωτερικό. 

 

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναλαμβάνει δράση η ΕΟΚΑ η οποία είχε αποκλείσει τη συμμετοχή του ΑΚΕΛ. 

Με στρατιωτικό αρχηγό τον Γ. Γρίβα, τον ηγέτη της δοσίλογης οργάνωσης Χ και με πολιτικό αρχηγό τον επίσης αντικομουνιστή αρχ. Μακάριο Γ’ η ΕΟΚΑ ξεκίνησε το ένοπλο εγχείρημα. 

Ο Γρίβας από την πρώτη στιγμή έθεσε στο στόχαστρο του και το ΑΚΕΛ πιανόμενος από διάφορες αφορμές. 

Οκτώ μήνες μετά την έναρξη δράσης της ΕΟΚΑ οι Βρετανοί ξεσπούν ενάντια στο ΑΚΕΛ κηρύσσοντάς το παράνομο, συλλαμβάνοντας και φυλακίζοντας 135 στελέχη του ανάμεσα στα οποία ήταν και ο Παπαϊωάννου. Σύντομα όμως κατάφερε, όπως κι άλλα στελέχη, να αποδράσει από τα κρατητήρια. 

 

Ακολούθησε η περίοδος της επίθεσης του Γρίβα και των μασκοφόρων του εναντίον του ΑΚΕΛ. Εκφοβισμοί μελών της Αριστεράς, απειλές, ξυλοδαρμοί μελών και υποστηρικτών του ΑΚΕΛ ήταν στην ημερήσια διάταξη. 

Αποκορύφωμα υπήρξε το δολοφονικό όργιο που κορυφώθηκε το 1958. 

 

Εκείνη την περίοδο χρειαζόταν μεγάλο σθένος και αντοχή για να είναι κάποιος μέλος και στέλεχος του ΑΚΕΛ. Που από τη μια αντιμετώπιζε την γριβική επίθεση και από την άλλη υπόκειτο σε αφόρητες πιέσεις για ανταπόδοση των κτυπημάτων. 

Και πιστώνεται στον Εζ. Παπαϊωάννου και στην υπόλοιπη ηγεσία το ότι δεν παρασύρθηκαν και να απαντήσουν με το ίδιο νόμισμα στις επιθέσεις. 

Κι έτσι αποφεύχθηκε ο εμφύλιος πόλεμος που επιδίωκε να δημιουργήσει ο Γρίβας, όπως γράφει και στα απομνημονεύματα του. 

 

Η περίοδος της ανεξαρτησίας 

Ο Πάπης ήταν στο πηδάλιο του κόμματος όταν έγιναν οι αγώνες για τη νομιμοποίηση του ΑΚΕΛ αμέσως μετά την κήρυξη της ανεξαρτησίας. 

Παράλληλα το κόμμα συμπεριφέρθηκε υπεύθυνα, όταν ενώ ήταν σαφώς εναντίον των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου και αντιστρατεύτηκε της υποψηφιότητας Μακαρίου, στη συνέχεια επιδίωξε τη συνεργασία για την ολοκλήρωση της ανεξαρτησίας του κυπριακού λαού. 

 

Υπό την ηγεσία του Εζ. Παπαϊωάννου η καθοδήγηση του κόμματος έδρασε συναινετικά τα χρόνια που ακολούθησαν. Παρόλο που το κόμμα στήριζε τη θέση ότι η τελική λύση του κυπριακού θα ήταν η ολοκλήρωση της Ανεξαρτησίας και η αυτοδιάθεση του κυπριακού λαού με τελικό στόχο την ένωση, παράλληλα φρόντιζε στο μέτρο του δυνατού να διατηρεί τις σχέσεις του με τους τ/κύπριους συμπατριώτες μας οι οποίοι αντιδρούσαν στην πολιτική της ένωσης. Δεν στρέφονταν όμως εναντίον του ΑΚΕΛ. 

 

Χούντα και πραξικόπημα 

Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου ήταν και ο πρώτος στόχος των αντιδραστικών δυνάμεων και στη συνέχεια των φιλοχουντικών στην Κύπρο, όπως και της ίδια της χούντας των Αθηνών. 

Συκοφαντήθηκε, λοιδορήθηκε, κατηγορήθηκε με τις χειρότερες κατηγορίες.  

Όμως αυτό δεν τον πτοούσε. 

Τολμούσε και μιλούσε ανοικτά ενάντια στη χούντα και στην ΕΟΚΑ Β αψηφώντας τις απειλές και τα δημοσιεύματα του γριβικού τύπου για την ανάγκη κήρυξης του ΑΚΕΛ εκτός νόμου. 

Ούτε τον πτοούσε ότι τα έντυπα του γριβισμού έγραφαν συνεχώς κείμενα επιστημονικής φαντασίας για συνωμοσίες που εξυφαίνονταν από το ΑΚΕΛ σε συνεργασία με τη Σοβιετική Ένωση για να κομουνιστικοποιήσουν την Κύπρο. 

 

Αιώνια ευγνωμοσύνη 

Λίγο πριν από το θάνατο του ένιωσε την ανάγκη να παραδώσει την ηγεσία σε νεότερο σύντροφο του. 

Παραιτήθηκε από τη θέση του γ.γ. της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ και στο πόστο αυτό εκλέγηκε το άλλο ιστορικό πρόσωπο της Αριστεράς, ο Δημήτρης Χριστόφιας. 

 

Όλοι αυτοί οι αγώνες, που με πολλή συντομία έχουμε παραθέσει, έθεσαν τον Εζεκία Παπαϊωάννου ψηλά στη συνείδηση των Κυπρίων κι όχι μόνο. 

Και δεν είναι τυχαίο που μέχρι σήμερα πολλοί, ακόμα και νεότεροι αναφέρονται στον Παπαϊωάννου με σεβασμό. 

Με τους αγώνες του πέρασε στη συλλογική μνήμη. 

Ωστόσο η σεμνότητα του δεν του επέτρεπε να οδηγηθεί στην έπαρση και την αλαζονεία. Κι έλεγε ότι η οποιαδήποτε τιμή προς το πρόσωπο του, στην Κύπρο είτε στο εξωτερικό, αντανακλούσε στο κόμμα της Εργατικής τάξης, το ΑΚΕΛ. Στην ιδεολογία και στον κόσμο του. 

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy