Φάκελος Αττίλας 2: Εάλω η Αμμόχωστος, η Μόρφου…

«Ελληνες, η πατρίς μάς καλεί όλους εις τα όπλα. Αυτή η γη δεν παραδίδεται! Αυτή η γη είναι ελληνική! Έλληνες εμπρός! Εις την νέαν πρόκλησιν του ιταμού εισβολέως, μία είναι η απάντησις: Ο εχθρός δεν θα περάσει! Ζήτω το έθνος!».
Αυτά μετέδιδε στις 14 Αυγούστου το χουντοκρατούμενο, τότε, ΡΙΚ, την ίδια στιγμή που η τουρκική αεροπορία βομβάρδιζε ανηλεώς και τα μεχμετζίκ προέλαυναν στις περιοχές Μόρφου, Μεσαορίας, Καρπασίας και Αμμοχώστου. Εάλω οι πόλεις και οι ομορφιές τους. Ο κόσμος έφευγε για να σωθεί. Η γραμμή Αττίλα – από τη Μόρφου μέχρι την Αμμόχωστο- έμελλε να παραμείνει -ποιος το φανταζόταν- για 43 χρόνια χαρακιά βαθιά στο σώμα της Κύπρου .
Η προδοσία ήταν μεγάλη…. Να τι έγραφε περί τούτης το πόρισμα της Βουλής για το Φάκελο της Κύπρου.
«Οι διαβάσεις από την Κερύνεια προς τη Λευκωσία, ήτοι Μπογαζίου, Πανάγρων, Κλεπίνης και Βασίλειας-Λάρνακα Λαπήθου, δε ναρκοθετήθηκαν και δεν καταστράφηκαν ούτε λήφθηκαν, ως θα έπρεπε, μέτρα άμυνας για αποτροπή μεταφοράς στρατιωτικών δυνάμεων και αρμάτων μάχης από την περιοχή της απόβασης προς τη Λευκωσία, ώστε να αποτραπεί η εκδήλωση της δεύτερης φάσης. Κατά τη δεύτερη φάση δεν λήφθηκαν μέτρα άμυνας της Αμμοχώστου, με αποτέλεσμα να παραδοθεί αδικαιολόγητα στις τουρκικές δυνάμεις. Οι οπισθοχωρούσες δυνάμεις της Ε.Φ. είχαν οδηγίες να συγκεντρωθούν στην περιοχή των Αγγλισίδων και όχι της Αμμοχώστου»…
Πληγές ανοικτές και αγιάτρευτες. Πληγές που αιμορραγούν και θα αιμορραγούν όσο δεν φθάνουμε στην πολυπόθητη λύση.  

attilas

«Είχα την ευχή της μάνας μου…»

Η συγκλονιστική μαρτυρία του Παναγιώτη Εφέ για τη μάχη της Αετοφωλιάς

Της Ελένης Κωνσταντίνου

43 χρόνια μετά, ο πόνος παραμένει ο ίδιος, ίδιες και οι θύμησες, τα τραύματα στο σώμα που είναι εδώ για να επιβεβαιώνουν γεγονότα, έστω και αν κάποια δεν πονάνε πια. Είναι βέβαια και τα άλλα, αυτά που σημάδεψαν την ψυχή και παραμένουν ανεξίτηλα.

Τραγικός απολογισμός της τουρκικής εισβολής και θηριωδίας με χιλιάδες νεκρούς, αγνοούμενους, πρόσφυγες και τραυματίες. Αφανείς ήρωες που στάθηκαν μέχρι την τελευταία στιγμή ορθώνοντας ανάστημα μπροστά στον Τούρκο κατακτητή, κάποιοι πλήρωσαν με τη ζωή τους, άλλοι κατάφεραν να επιζήσουν «από τύχη ή την ευχή της μάνας» και διηγούνται δραματικές ιστορίες.

18 χρονών τότε, ο Παναγιώτης Εφέ από την Τύμπου έζησε συγκλονιστικές στιγμές στη γνωστή μάχη της Αετοφωλιάς, του ηρωικού 231 Τάγματος Πεζικού (ΤΠ), στιγμές που σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να ξεχαστούν. Μάχες σώμα με σώμα, με νεκρούς και τραυματίες, σε ένα σημαντικό ύψωμα όπου λιγοστοί εθνοφρουροί είχαν να αντιμετωπίσουν υπεράριθμους Τούρκους αλεξιπτωτιστές. Τραυματίας με ένα χέρι, παρέμεινε εκεί μέχρι την τελευταία στιγμή.

Τον κ. Εφέ είχαμε την τιμή να τον γνωρίσουμε με αφορμή την παρουσία μελών της Παγκύπριας Οργάνωσης Αποκατάστασης Παθόντων και Αναπήρων Πολέμου στη Βουλή όπου βρέθηκαν στην Επιτροπή Προσφύγων σε συνεδρία που αφορούσε στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Μια συνεδρία – κατάθεση ψυχής από ανθρώπους που πολέμησαν και τραυματίστηκαν το 1974 και σήμερα παλεύουν ακόμη για την ελάχιστη αναγνώριση καθώς και με γραφειοκρατικές διαδικασίες για τα αυτονόητα. Βέβαια αξίζει να τονιστεί ότι στην παρουσία τους στη Βουλή δεν περιορίστηκαν σε καμία περίπτωση σε προσωπικές διεκδικήσεις αλλά σε διεκδικήσεις που αφορούν σε όλους τους τραυματίες του 1974 οι οποίοι έμπρακτα απέδειξαν τον πατριωτισμό τους μένοντας στην πρώτη γραμμή και πολεμώντας τον Τούρκο κατακτητή. Θυσίασαν την αρτιμέλειά τους, είδαν το θάνατο να περνά από δίπλα τους και να παίρνει μαζί του τον διπλανό τους.

Πριν μερικούς μήνες, όταν η «Χαραυγή» δημοσίευσε ρεπορτάζ για τους «ξεχασμένους από το κράτος ήρωες», είχαμε δώσει την υπόσχεση ότι θα επανέλθουμε φιλοξενώντας τη μαρτυρία του κ. Εφέ για τα όσα βίωσε εκείνες τις μαύρες μέρες του 1974 ή καλύτερα να αγγίξουμε ένα μέρος από όλα αυτά.

Όπως μαρτυρά ο ίδιος, εκτός από την παλληκαριά του την οποία του αποδίδουν όσοι βρέθηκαν δίπλα του, χρειάστηκε και κάτι άλλο για να κρατηθεί ζωντανός.

«Η τύχη ή η ευχή της μάνας… Θεωρώ ότι είχα την ευχή της μάνας». Μια οπλοβομβίδα έσκασε δίπλα του, λίγο νωρίτερα έπεφτε νεκρός ο Αντρέας Σπανός ενώ αργότερα μια τουρκική σφαίρα βρήκε τον Φίλιππο Μιχαήλ που βρισκόταν στα δεξιά του.

O ίδιος, φανερά συγκινημένος αλλά και χαμηλών τόνων, δεν αναφέρεται με ευκολία στα όσα ο ίδιος βίωσε.

Όπως μας αναφέρει, υπηρετούσε στον πύργο του Μαγκλή, στη Λήδρας, ώσπου μια μέρα ήρθε ένα χαρτί που έγραφε ανεπιθύμητος… Ο ίδιος θεωρεί ότι αυτό έγινε λόγω των πολιτικών πεποιθήσεών του, έτσι μεταφέρθηκε στο φυλάκιο της Αετοφωλιάς όπου και τον βρήκε η 20ή Ιουλίου του 1974. Ο ίδιος είχε δύο ειδικότητες – του παρατηρητή και του αντιαεροπόρου-χειριστή οπλοπολυβόλου «Μπρεν».

Το φυλάκιο της Αετοφωλιάς ήταν στην άκρη του γκρεμού, απέναντι από το βουνό Κοτζιά Καγιά, όπου βρισκόταν τουρκικό οχυρό με 42 μόνιμα πολυβολεία.

Ύψωσαν σημαία στο Κοτζιά Καγιά

Μάλιστα, όπως αναφέρει ο Π. Εφέ στο βιβλίο της δημοσιογράφου Άννας Ανδρέου “Ραντεβού με τους Στρατηγούς”, υπάρχει μαρτυρία για τα γεγονότα της μάχης του Κοτζιά Καγιά, όπου οι Λοκατζήδες κατάφεραν να υψώσουν την ελληνική σημαία καταλαμβάνοντας το τουρκικό οχυρό. Ωστόσο, όπως αναφέρει ο Π. Εφέ, όπως δήλωσαν αργότερα οι ίδιοι, αν και περίμεναν ενισχύσεις που δεν ήρθαν ποτέ, πήραν και διαταγή, άγνωστο από πού, να εγκαταλείψουν το τουρκικό οχυρό. Τότε οι στρατιώτες της Αετοφωλιάς στάθηκαν και τα έβαλαν μαζί τους μέχρι που έγινε οπισθοχώρηση από τους Τούρκους.

Η Αετοφωλιά υπαγόταν στον Πρώτο Λόχο με διοικητή τον υπολοχαγό Χαρίλαο Κασιδάκη, ο οποίος, όπως αναφέρει ο Π. Εφέ, διακρινόταν από παλληκαριά και γενναιότητα, ενώ παρέμεινε μαζί τους μέχρι το τέλος.

Μάλιστα σε ένα συγκλονιστικό περιστατικό, ο υπολοχαγός Κασιδάκης υπήρξε σωτήρας για τον ίδιο την ώρα που νωρίτερα δύο συμπολεμιστές του έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι. Πρώτος χάθηκε ο Αντρέας Σπανός. Μετά έγινε στόχος ο Παναγιώτης Εφέ που ήταν πυροβολητής. Στα δεξιά του βρισκόταν ο Φίλιππος Μιχαήλ που πολεμούσε σε απόσταση πέντε μέτρων από τον ίδιο όταν μια τουρκική σφαίρα τον έριξε νεκρό. Η μάχη συνεχιζόταν με σφοδρότητα όταν μια χειροβομβίδα έσκασε δίπλα στον Παναγιώτη Εφέ – ο ίδιος δεν την είδε αφού ήταν στοχοπροσηλωμένος στη μάχη εναντίον των Τούρκων. Ο υπολοχαγός Κασιδάκης όμως την είδε και έριξε το κράνος του πάνω της σκεπάζοντάς την πριν αυτή εκραγεί, σώζοντας τον Παναγιώτη Εφέ από το θάνατο. Λίγα λεπτά αργότερα μια οπλοβομβίδα εξερράγη στο πλευρό του τραυματίζοντάς τον σοβαρά στο αριστερό του χέρι, ενώ βλήματά της μπήκαν και σε υπόλοιπα μέρη του σώματός του. Ωστόσο παρά τα τραύματά του ο Π. Εφέ συνέχισε να βάλλει με το «Μπρεν» κατά των Τούρκων μέχρι που η αιμορραγία τον οδήγησε στη λιποθυμία.

«Έδεσε το χέρι στο οποίο δεν είχε καθόλου κρέας…»

Στο βιβλίο του Χαράλαμπου Χαραλαμπίδη «Οι Αετοί του Πενταδακτύλου» όπου καταγράφονται αφηγήσεις των πολεμιστών του 231 Τάγματος Πεζικού, σημειώνεται και μαρτυρία του ίδιου του υπολοχαγού Κασιδάκη για το συγκεκριμένο περιστατικό και τη γενναιότητα του Π. Εφέ: «Τραυματίζεται αυτός που είναι δεξιά μου, ο αγγελιαφόρος μου. Μια οπλοβομβίδα από Μ79 του διέλυσε το αριστερό χέρι. Παρόλο που το χέρι του ήταν σχεδόν διαλυμένο, όπως είχαμε κατεβάσει τη σημαία του φυλακίου για να μην αποτελεί σημάδι για τους όλμους, την παίρνει αυτός, την τύλιξε στο λαιμό του, έδεσε το χέρι του, στο οποίο δεν είχε σχεδόν καθόλου κρέας και συνέχισε να βάζει… Αυτός ήταν ο Παναγιώτης Εφέ…».

 

Άδεια βρήκαν τη Βασιλεύουσα οι εισβολείς…

Μια ιστορία που πονά η κατάληψη της Αμμοχώστου

Του Μιχάλη Μιχαήλ

Πριν από 43 χρόνια παίχθηκε η τελευταία πράξη του δράματος για τη βασανισμένη πόλη η οποία μέχρι τον Αύγουστο του 1974 έσφυζε από ζωή.

Η πόλη σημείωνε ραγδαία ανάπτυξη σε όλους τους τομείς, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την αγροτική παραγωγή αλλά και την τουριστική βιομηχανία.

Κατά γενική παραδοχή η Αμμόχωστος έπεσε εντελώς άδικα στα χέρια των εισβολέων, αφού με βάση και δικές τους παραδοχές η πόλη αυτή δεν περιλαμβανόταν στα σχέδια για κατάληψη από τον Αττίλα.

Βρήκαν την πόλη άδεια και δεν έχασαν την ευκαιρία.

Η ιστορία της κατάληψης της Αμμοχώστου πονάει. Και πονάει πολύ αφού οι πραξικοπηματικές αρχές την παρέδωσαν ως δώρο στην Τουρκία.

Όλες οι μαρτυρίες συγκλίνουν ως προς το ότι το κακό ξεκίνησε λίγες μέρες προηγουμένως, όταν έσπασε η γραμμή της Μιας Μηλιάς.

Οι Τούρκοι προχώρησαν αρκετά γρήγορα προς την Αμμόχωστο, καταλαμβάνοντας όλα τα χωριά που έβρισκαν μπροστά τους.

Τα χωριά ήταν άδεια από το φόβο των εισβολέων, όπως άδεια ήταν και η Αμμόχωστος.

Οι κάτοικοι της πόλης έφυγαν άρον άρον λίγα 24ωρα πριν οι εισβολείς καταλάβουν την πόλη.

Μέσα σε αυτήν έμειναν κάποιες μονάδες της Εθνικής Φρουράς οι οποίες δεν είχαν κανένα συντονισμό μεταξύ τους. Ούτε διοίκηση υπήρχε, αφού κάποιοι εκ των Ελλαδιτών αξιωματικών εγκατέλειψαν τους άνδρες τους ή απέσυραν τις δυνάμεις τους από την πόλη χωρίς να ειδοποιήσουν κανένα.

Οι κάτοικοι ακολούθησαν τις αρχές, αστυνομικές και στρατιωτικές, στη φυγή. Ελάχιστοι απέμειναν για να αντισταθούν, που για τα στρατεύματα εισβολής ήταν πολύ εύκολη λεία.

Ωστόσο μια περίεργη ανακοίνωση από το ραδιόφωνο του ΡΙΚ έδωσε ελπίδες στους ήδη πρόσφυγες κατοίκους της Αμμοχώστου. Στις 16 Αυγούστου το ΡΙΚ καλούσε τους αστυνομικούς που υπηρετούσαν στην πόλη να παρουσιαστούν στη συνοικία του Αγίου Μέμνονα. Κάτοικοι που άκουσαν την ανακοίνωση αναθάρρησαν και πήραν το δρόμο της επιστροφής. Δυστυχώς όμως η πόλη ήταν ήδη υπό κατάληψη κι έτσι πολλοί έπεσαν στα χέρια του κατακτητή, ενώ άλλοι δολοφονήθηκαν από ενέδρες που έστησαν οι Τούρκοι στρατιώτες.

Καμία ευθύνη δεν αποδόθηκε μέχρι σήμερα γι’ αυτό το γεγονός. Ούτε και ρίχθηκε μέχρι τώρα φως στα γεγονότα.

Αλ. Γαλανός: Μόνο με ενότητα θα φέρουμε αποτέλεσμα

Οι Αμμοχωστιανοί υπομένουν την προσφυγιά, μαζί με τους υπόλοιπους πρόσφυγες, για τέσσερις και πλέον δεκαετίες.

Όμως δεν παραδίδουν τα όπλα.

Ο δήμαρχος της πόλης Αλέξης Γαλανός δήλωσε στη «Χαραυγή» ότι τα χρόνια κατοχής είναι πολλά και βασανιστικά. Ωστόσο αυτό δεν πρέπει να γίνει αιτία για να χαθεί η ελπίδα. Τόνισε ότι οι Αμμοχωστιανοί πρέπει να αντλήσουν κάθε ικμάδα αντοχής γιατί πρέπει να συνεχίσουν τον αγώνα τους.

Έναν αγώνα που είναι άμεσα συνυφασμένος με τον αγώνα της Κύπρου.

Υπογράμμισε ότι ο κόσμος πρέπει να αντέξει. Η Αμμόχωστος μια μέρα θα επιστρέψει αλλά πρέπει να επιστρέψει με τις σωστές προοπτικές για να ξαναγίνει η Αμμόχωστος που ξέρουμε. Κι αυτές οι προοπτικές βασίζονται στη διεθνή νομιμότητα και είναι μέσα στα πλαίσια μιας λύσης του Κυπριακού. Πρέπει να συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας για να επανενώσουμε αυτό τον τόπο.

Όλοι πονούμε το ίδιο, κατέληξε, αλλά πρέπει να προχωρήσουμε με τον σωστό τρόπο αν θέλουμε σωστή επιστροφή.

Ένας… περίπατος για τους εισβολείς η κατάληψη της Μόρφου

Οι πρόσφυγες από την περιοχή της Κερύνειας κατέκλυσαν τη Μόρφου. Φιλοξενήθηκαν στα σχολεία της πόλης και σε άλλα δημόσια κτίρια.

Στις 16 Αυγούστου, όμως, ήρθε και η σειρά της ξακουστής κωμόπολης.

Στις 16 του Αυγούστου η επιχείρηση «Αττίλας 2» ολοκληρώθηκε με την κατάληψη της Μόρφου. Έχοντας πετύχει τους στρατιωτικούς τους σκοπούς, οι Τούρκοι δέχονται κατάπαυση του πυρός στις 6 το απόγευμα της 16ης του Αυγούστου 1974.

Οι δυνάμεις εισβολής με το σπάσιμο της εκεχειρίας έριξαν το βάρος τους στην κατάληψη της Αμμοχώστου και της Μόρφου.

Τα τουρκικά στρατεύματα δεν ήρθαν σε επαφή με την Εθνική Φρουρά αλλά αντάλλαξαν πυρά εκ του μακρόθεν, κυρίως μέσω πυροβολικού.

Οι δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς έλαβαν εντολή να αποσυρθούν από τη γραμμή Κοντεμένου και να κινηθούν νότια της Μόρφου χωρίς να χτυπηθούν με τα στρατεύματα των εισβολέων. Παρά ταύτα, τα τμήματα της Ε.Φ. προσβλήθηκαν από την εχθρική αεροπορία και υπήρξαν αρκετά θύματα. Στην περιοχή εκείνη συνελήφθησαν παράλληλα και αρκετοί εθνοφρουροί, πολλοί εκ των οποίων είναι μέχρι σήμερα αγνοούμενοι.

Τα τουρκικά στρατεύματα στόχευσαν τη Μόρφου για να ενώσουν τις μέχρι τη στιγμή εκείνη καταληφθείσες περιοχές (της επαρχίας Κερύνειας) με το θύλακα των Καζιβερών και της Λεύκας.

Η κατάληψη της Μόρφου ήταν για τον τουρκικό στρατό ένας περίπατος. Οι πρόσφυγες που είχαν καταφύγει στην πόλη τράπηκαν ξανά σε φυγή για να γλιτώσουν τη σύλληψη. Μόνο που αυτή τη φορά τούς ακολούθησαν κι εκείνοι που τους φιλοξενούσαν. Μέσα στην πόλη της Μόρφου, την ώρα που έμπαιναν οι Τούρκοι, παρέμεινε ένας αριθμός κατοίκων αλλά και μη κατοίκων οι οποίοι εγκλωβίστηκαν την ώρα της κατάληψης. Ελευθερώθηκαν αργότερα ύστερα από συμφωνία με τις κατοχικές αρχές.

Στις 17 Αυγούστου διάφορες τ/κ εφημερίδες, όπως η «Χαλκίν Σεσί», η «Μποζκούρτ» και άλλες, αναφέρονταν διθυραμβικά στην κατάληψη της πόλης.

Β. Χατζηαβραάμ: Να φτάσουμε στο τέρμα ενωμένοι

Ο δήμαρχος της Μόρφου Βίκτωρας Χατζηαβραάμ τονίζει ότι τα περιθώρια για την πόλη του έχουν στενέψει μετά την αποτυχία των συνομιλιών στο Κρανς-Μοντάνα.

Σημειώνει με δήλωσή του στη «Χαραυγή» ότι η 16η Αυγούστου είναι το τελευταίο μέρος της τριλογίας του 1974, του πραξικοπήματος, της πρώτης και της δεύτερης εισβολής.

Είναι αποφράδα ημέρα γιατί έγινε η κατάληψη της πόλης και όχι μόνο.

Σημειώνει ότι τα 43 χρόνια είναι πάρα πολλά και γι’ αυτό ο διεθνής παράγοντας, ο ΟΗΕ και η Ε.Ε. πρέπει επιτέλους να ασκήσουν όλες τις πιέσεις προς την Τουρκία ώστε να εξασφαλιστεί μια βιώσιμη λύση που να διασφαλίζει όλα τα δικαιώματα των Κυπρίων.

Σημειώνει ακόμη ότι μετά το ναυάγιο του Κρανς-Μοντάνα τα περιθώρια έχουν στενέψει, οπότε και η ελπίδα της επιστροφής έχει εξασθενήσει και σχεδόν έχει χαθεί.

Ωστόσο, υπογραμμίζει, οι Μορφίτες δεν πρέπει να παραδοθούν αλλά πρέπει να πεισμώσουν και να γίνουν πιο απαιτητικοί. Να σταθούν δίπλα από τον δήμαρχο και το δημοτικό συμβούλιο της πόλης και να συνδράμουν και να τους στηρίξουν στις προσπάθειες που καταβάλλουν για λύση και επιστροφή της Μόρφου. Να μας στηρίξουν, συμπλήρωσε, ώστε να φτάσουμε στο τέρμα όλοι ενωμένοι.

Έδρα 2ου Λόχου, Αλωνάγρα 1974
Έδρα 2ου Λόχου, Αλωνάγρα 1974

361 Τ.Π. Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΔΟΣΙΑ

«Άλλα μας λέει το ΓΕΕΦ και άλλα κάνουν αυτοί οι Τουρκαλάδες»

Του Μιχάλη Μιχαήλ

Η ιστορία του 361 Τ.Π. αποτελεί ένα από τα πιο χτυπητά παραδείγματα της προδοσίας που συντελέστηκε στην Κύπρο το 1974.

Το τάγμα εγκαταλείφθηκε από τη διοίκησή του, την οποία αποτελούσαν Ελλαδίτες αξιωματικοί που έλαβαν μέρος στο πραξικόπημα.

Σημειωτέον ότι το 361 Τ.Π. ανήκε στη διοίκηση του Ταξίαρχου Μιχαήλ Γιωργίτση, ο οποίος ήταν ο επικεφαλής του πραξικοπήματος της χούντας.

Το 361 Τ.Π. έδρευε στο Συγχαρί της Κερύνειας, ο 1ος λόχος ήταν στο Δίκωμο, ο 2ος στην «Άσπρη Μούττη», ο 3ος στη Μια Μηλιά και το υπόλοιπο τάγμα στον Άγιο Σάββα και στην εισβολή έχασε 91 μέλη του. Το τελευταίο διάστημα κηδεύθηκαν αρκετά μέλη του που θεωρούνταν αγνοούμενοι και βρέθηκαν σε ομαδικό τάφο στον Κορνόκηπο.

Σημειωτέον ότι το τάγμα αυτό -και ιδιαίτερα η «Άσπρη Μούττη»- ήταν τόπος εξορίας στρατιωτών που ιδεολογικά ανήκαν στην Αριστερά και ευρύτερα στις μακαριακές δυνάμεις.

Στις 15 Ιουλίου ένα τμήμα του τάγματος με επικεφαλής τους αξιωματικούς του στάλθηκε να λάβει μέρος σε επιχειρήσεις του πραξικοπήματος και κυρίως για την κατάληψη της Αρχιεπισκοπής.

Στον πρώτο γύρο της τουρκικής εισβολής, στις 20 του Ιούλη, οι στρατιώτες του τάγματος με τα πενιχρά μέσα που είχαν στη διάθεσή τους κράτησαν για τρεις μέρες, πολεμώντας ηρωικά τα εδάφη που τάχθηκαν να υπερασπιστούν.

Ο Παναγιώτης Αδάμου, ο πρώτος των ηρώων του τάγματος

Ενδεικτικό παράδειγμα του ηρωικού τρόπου που πολέμησε το τάγμα είναι η περίπτωση του δεκανέα Παναγιώτη Αδάμου από την Τύμπου.

Την ημέρα της εισβολής ο Παναγιώτης βρισκόταν στο φυλάκιο της «Σημαίας», όπως το ονόμαζαν.

Μαζί με τον στρατιώτη Ιωάννου Χριστάκη από την Παρεκκλησιά επάνδρωναν χαράκωμα που λειτουργούσε ως πολυβολείο.

Στην περιοχή έγιναν σκληρές μάχες, αλλά λόγω της πίεσης από τους εισβολείς έπρεπε να γίνει υποχώρηση.

Οι δύο έμειναν μέσα στο χαράκωμα και κάλυπταν την υποχώρηση των συναδέλφων τους. Όταν η πίεση εντάθηκε, ο Παναγιώτης είπε στον Χριστάκη να φύγει κι έμεινε μόνος του να πολυβολεί τους επιτιθέμενους, καλύπτοντας τους συναδέλφους του και προκαλώντας σημαντικές απώλειες στους εισβολείς.

Οι Τούρκοι έμειναν καθηλωμένοι μέχρι που ανακάλυψαν ένα μονοπάτι που οδηγούσε στην πίσω μεριά του πολυβολείου.

Τον περικύκλωσαν και άρχισαν να τον πυροβολούν χωρίς επιτυχία. Ο Παναγιώτης δεν παραδόθηκε και συνέχισε να μάχεται με αυταπάρνηση και ηρωισμό. Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμα και όταν οι Τούρκοι κατέβασαν τη σημαία από το φυλάκιο, ο Παναγιώτης εξακολουθούσε να πολεμά.

Το πολυβόλο του σίγησε όταν τον εξουδετέρωσαν με μία χειροβομβίδα.

Όπως μας δήλωσαν συστρατιώτες του, ο Παναγιώτης Αδάμου θεωρείται ο πρώτος των ηρώων του τάγματός τους.

Η προδοσία στον 2ο γύρο

Το 361 Τ.Π. έδωσε άγριες μάχες και είχε πολλά θύματα στην «Άσπρη Μούττη» και στον Κουτσοβέντη. Αξίζει και πάλι να σημειωθεί ότι παρά την εκεχειρία που συμφωνήθηκε, το τάγμα δεν έπαψε λεπτό να μάχεται.

Στις 12 Αυγούστου το 361 Τ.Π. κλήθηκε για άγνωστους  λόγους ν’  αντικαταστήσει το 241 Τ.Π. στην περιοχή Κλεπίνης – Παχυάμμου.

Η αντικατάσταση έγινε τα μεσάνυχτα χωρίς να γίνει καμία προετοιμασία για αντιμετώπιση πιθανής επίθεσης από τους εισβολείς.

Όταν έφτασαν εκεί το 241 Τ.Π. είχε ήδη φύγει.

Εύλογα μέχρι σήμερα τα ερωτήματα. Γιατί κλήθηκε ένα καταταλαιπωρημένο τάγμα να αντικαταστήσει ένα άλλο τάγμα, μία ημέρα πριν τον δεύτερο γύρο της εισβολής;

Κανένας δεν τους είπε ότι ενδέχεται να αρχίσουν ξανά οι επιχειρήσεις, ούτε τους είπαν να σκάψουν ορύγματα και να οργανώσουν το χώρο.

Τα ξημερώματα της 14ης Αυγούστου ξεκίνησαν και πάλι άγριες μάχες. Κατάφεραν μέχρι το μεσημέρι να κρατήσουν τους Τούρκους καθηλωμένους, μέχρι την ώρα που ήρθε το μήνυμα ότι έσπασε η γραμμή της Μιας Μηλιάς – Κουτσοβέντη.

Οι Τούρκοι περικύκλωσαν το τάγμα και από εκείνη τη στιγμή άρχισε η άτακτη υποχώρηση.

Η περιοχή ήταν γεμάτη Τούρκους στρατιώτες και οι άνδρες του 361 Τ.Π. χωρισμένοι σε μικρές ομάδες προσπαθούσαν μόνοι τους να φτάσουν στις ελεγχόμενες από το κράτος περιοχές, αφού η διοίκηση τους είχε εγκαταλείψει.

Ο κάθε επιζών στρατιώτης έχει να καταθέσει τη δική του συγκλονιστική ιστορία για τις περιπέτειες που έζησε. Και μιλάνε όλοι με απέραντη θλίψη για τους φίλους και  συστρατιώτες που έχασαν εκείνες τις μέρες.

Όπως φαίνεται και από τις  εκταφές, σχεδόν όλοι οι συνάδελφοί τους που συνελήφθησαν εκτελέστηκαν εν ψυχρώ από τις δυνάμεις εισβολής.

Η προδοσία:

«Άλλα μας λέει το ΓΕΕΦ και άλλα κάνουν αυτοί οι Τουρκαλάδες»

Η άτακτη οπισθοχώρηση στιγματίστηκε από την άνανδρη και προδοτική στάση του Διοικητή του τάγματος αντισυνταγματάρχη Χάνζου Δημήτριου και των Ελλαδιτών αξιωματικών του τάγματος.

Οι τότε Διοικητές είχαν διαβεβαιώσει ότι οι Τούρκοι αφού κατέλαβαν την Κερύνεια θα ένωναν τον τουρκικό θύλακα Αγύρτας, Κιόνελι, Δικώμου, κατεχόμενης Λευκωσίας και ΧαμίτΜάντρες, ολοκληρώνοντας έτσι τα αρχικά τους σχέδια.

Ο τότε στρατιώτης Ανδρέας Χ’’Γιάννης, επικαλούμενος τις  μαρτυρίες και άλλων συναδέλφων του, δηλώνει με οργή ότι στις 22 Ιουλίου 1974 το απόγευμα, κοντά στο Συγχαρί, άκουσαν τον Διοικητή να βρίζει και να φωνάζει λέγοντας: «Άλλα μας λέει το ΓΕΕΦ και άλλα κάνουν αυτοί οι Τουρκαλάδες».

Και διερωτάται: «Από πού πήραν αυτή την πληροφορία και γνώριζαν πού ακριβώς θα σταματούσαν τα τούρκικα στρατεύματα οι Διοικητές και ανώτεροι αξιωματικοί; Εάν μπορούσαν να ερωτηθούν οι στρατιώτες του 361 Τ.Π., νεκροί και ζωντανοί, να αποδώσουν με μία μόνο λέξη, τι τους προκάλεσε περισσότερο τα αισθήματα από την όλη προδοσία, η απάντηση θα ήταν συγκλονιστικά απλή: η εγκατάλειψη…».

Η εγκατάλειψη από τους  αξιωματικούς

Όταν το πρωί της 14ης Αυγούστου το τάγμα δέχθηκε τα καταιγιστικά πυρά των δυνάμεων εισβολής, ο Ελλαδίτης Διοικητής και κάποιοι εξ Ελλάδος αξιωματικοί εγκατέλειψαν τους στρατιώτες στο έλεος των Τούρκων.

Προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι ο χώρος διοίκησης δέχθηκε σφοδρά πυρά και ο διοικητής μαζί με το επιτελείο του αναγκάστηκαν να  εγκαταλείψουν τον χώρο, παίρνοντας μαζί τους και τα οχήματα μεταφοράς.

Οι στρατιώτες του Τάγματος δηλώνουν ευθαρσώς ότι το μέρος εκείνο δεν δέχθηκε ούτε μια σφαίρα και ούτε καν προσβλήθηκε από εχθρικά πυρά, αφού μόνο μέσω τούρκικων αεροπλάνων μπορούσε να κτυπηθεί.

Ο Διοικητής Δημήτριος Χάντζος επιχείρησε με δύο επιστολές του να ανασκευάσει τα όσα κατά καιρούς καταγράψαμε για το τάγμα του.

Μας προκάλεσε ωστόσο εντύπωση το ότι, ενώ παινεύεται για τον ηρωισμό που επέδειξαν οι στρατιώτες του, σε σημεία της επιστολής του ειρωνεύεται τους άνδρες του, ενώ προσπαθεί να απαξιώσει και τις μαρτυρίες που δόθηκαν από τους ίδιους τους στρατιώτες.

Όσα αναφέραμε για τη δράση του 361 Τ.Π. δεν αποτυπώνουν την πλήρη εικόνα των όσων έγιναν.

Περιοριστήκαμε σε μια γενική αναφορά για να φέρουμε σε γνώση των αναγνωστών μας άγνωστες πτυχές της τουρκικής εισβολής.

Και θεωρούμε ότι χρειάζεται να γίνει μια ευρύτερης κλίμακας έρευνα και να καταγραφεί η δράση αυτού του ηρωικού τάγματος, έχοντας πάντοτε υπόψη ότι δεν είναι το μοναδικό που έγραψε σελίδες ηρωισμού το 1974.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy