ΦΑΚΕΛΟΣ ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ: Ενα ταμπού που ουδείς προσεγγίζει

Η «Χ» ανοίγει το φάκελο «ευθανασία». Πρέπει ή όχι να έχουν οι ασθενείς το δικαίωμα της επιλογής; Τι απαντούν γιατροί και ψυχολόγοι, ποιο το νομικό καθεστώς διεθνώς

Κείμενα: Ανδρέας Ριρής

Το θέμα της ευθανασίας αποτελεί ακόμα ταμπού για την κυπριακή κοινωνία, σε σημείο που ουδείς τολμά να ανοίξει τη συζήτηση αυτή στον δημόσιο διάλογο.

Ο όρος ευθανασία επινοήθηκε από τον Αγγλο φιλόσοφο Φράνσις Μπέικον (Francis Bacon), ο οποίος έγραψε ότι «το έργο της Ιατρικής είναι η αποκατάσταση της υγείας και η καταπράυνση των πόνων, όχι μόνο όταν η καταπράυνση αυτή μπορεί να οδηγήσει στη θεραπεία, αλλά και όταν μπορεί να εξασφαλίσει έναν εύκολο και γαλήνιο θάνατο».

Χωρίζεται δε στις εξής κατηγορίες:

  • Εθελούσια: αφορά τις περιπτώσεις στις οποίες ο ασθενής δίνει τη συγκατάθεσή του
  • Μη εθελούσια: περιπτώσεις στις οποίες ο ασθενής αδυνατεί να δώσει την έγκρισή του
  • Ακούσια: περιπτώσεις στις οποίες ο ασθενής διαφωνεί

Αυτές οι τρεις κατηγορίες μπορούν να χωριστούν περαιτέρω σε ενεργητική και παθητική ευθανασία, όπου η ενεργητική περιλαμβάνει τη χορήγηση θανάσιμης δόσης φαρμάκων (συνήθως μέσω ένεσης) και η παθητική τη διακοπή χορήγησης ιατρικής υποστήριξης ή φαρμακευτικής περίθαλψης, οι οποίες κρατούν τον ασθενή στη ζωή.

Assisted Dying Bill
Διαδηλώσεις υπέρ και κατά της ευθανασίας στο Ηνωμένο Βασίλειο

Διεθνής διχασμός

Γενικότερα ομιλώντας και αφήνοντας εκτός συζήτησης τις θρησκείες, οι οποίες είναι οι μόνες που απορρίπτουν κάθε συζήτηση για το ζήτημα, η ευθανασία διχάζει σε όλα τα πεδία: ιατρικό, ψυχολογικό, φιλοσοφικό, κοινωνιολογικό και νομικό. Γεγονός πέρα για πέρα λογικό, αφού αυτή αφορά ανθρώπους οι οποίοι βρίσκονται σε οριακές καταστάσεις.

Διεθνώς, οι ακαδημαϊκές και επιστημονικές κοινότητες δεν έχουν ακόμα καταλήξει σε μια κοινή συνισταμένη για το θέμα της ευθανασίας και δεν έχουν δώσει ξεκάθαρες απαντήσεις στο αν, πότε, γιατί και πώς πρέπει να εφαρμόζεται. Πρόκειται για μια διαρκή και συχνά ατέρμονη συζήτηση με υποστηρικτές και πολέμιους, η οποία μάλλον θα συνεχιστεί για αρκετά ακόμα χρόνια.

Ενα ακόμα επιχείρημα κατά της ευθανασίας έγκειται σε ανησυχίες και φόβους που εκφράζονται για τα όρια της χρήσης και της επίκλησής της. Το ερώτημα που προκύπτει δηλαδή είναι πού θα μπαίνει φραγμός σε περίπτωση νομιμοποίησης της ευθανασίας. Κάποιοι πολέμιοι της ευθανασίας επικαλούνται μάλιστα το πρόγραμμα εξόντωσης παιδιών με νοητικές αναπηρίες που είχαν εφαρμόσει οι ναζί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, ο Αυστραλός φιλόσοφος της Ηθικής, Peter Singer, ξεκαθαρίζει ότι ο παραλληλισμός αυτός είναι παραπλανητικός και πως σε κάποιες περιπτώσεις είναι πιο «βάρβαρο» το να αρνείσαι σε κάποιον το δικαίωμα να «φύγει» γαλήνια.

Από την πλευρά τους, τα διάφορα θρησκευτικά δόγματα χαρακτηρίζουν τη ζωή ως «δώρο Θεού», άρα αυτός ο άγνωστος Θεός είναι και ο μόνος που δικαιούται να την πάρει. Αντιθέτως, όσοι υποστηρίζουν την ευθανασία στηρίζονται στο γεγονός ότι αφού η ζωή μας ανήκει, καθείς δικαιούται να τη χειριστεί όπως επιθυμεί, αν θεωρεί ότι δεν πληρούνται οι στοιχειώδεις όροι διαβίωσης. Χαρακτηρίζουν δε πλήγμα στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, το να εξαναγκάζεις έναν άνθρωπο απλά να επιβιώνει χωρίς να μπορεί να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε δραστηριότητα, υποφέροντας από φρικτούς πόνους και ενδεχομένως από έντονη ψυχολογική φόρτιση.

Στην ατζέντα της Επιτροπής Βιοηθικής

Στην Κύπρο, ουδεμία κυβέρνηση τοποθετήθηκε μέχρι στιγμής πάνω στο ζήτημα, το οποίο βρίσκεται -όπως και αυτό των εκτρώσεων- στην ατζέντα της Επιτροπής Βιοηθικής και αναμένεται να συζητηθεί σε μια από τις συνεδρίες της στις αρχές του 2017, σύμφωνα με όσα μας είπε ο πρόεδρός της, Δρ Κωνσταντίνος Φελλάς, ο οποίος απέφυγε ωστόσο να τοποθετηθεί επί του ζητήματος, ούτως ώστε να μην προκαταλάβει τη συζήτηση του Διοικητικού Συμβουλίου.

Το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν περιέχει καμία αναφορά στο θέμα της ευθανασίας. Σύμφωνα με το ποινικό δίκαιο της Κυπριακής Δημοκρατίας (άρθρο 203), η ευθανασία εμπίπτει στην κατηγορία της ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως. Η εφαρμογή της είναι από νομικής πλευράς ποινικά αξιόποινη πράξη, άρα συνιστά έγκλημα και τιμωρείται.

Οι αφορμές

Το ζήτημα επανήλθε στο ειδησεογραφικό προσκήνιο πριν από δύο περίπου μήνες, όταν ο Ελλαδίτης δημοσιογράφος Αλέξανδρος Βέλιος, ο οποίος έπασχε από καρκίνο, επέλεξε να βάλει τέρμα στη ζωή του με μη υποβοηθούμενη αυτοκτονία, γνωρίζοντας ότι η κατάσταση της ασθένειάς του ήταν μη αναστρέψιμη.

Την ίδια περίπου περίοδο, στα μέσα του περασμένου Σεπτέμβρη δηλαδή, έγινε γνωστό από τις αρχές του Βελγίου ότι έγινε ευθανασία σε ένα παιδί 12 ετών, το οποίο έπασχε από εξαιρετικά επώδυνη και ανίατη νόσο η οποία μάλιστα βρισκόταν στο τελικό στάδιο. Σημειώνεται πως το Βέλγιο είναι η πρώτη αλλά και μόνη χώρα στον κόσμο η οποία επιτρέπει την ευθανασία σε άτομα που πάσχουν από ανάλογες νόσους, ανεξαρτήτως ηλικίας, αρκεί ωστόσο να έχουν την ικανότητα αντίληψης. Από την πλευρά της, η Ολλανδία, η οποία ήταν η πρώτη που νομιμοποίησε την ευθανασία, έθεσε το ηλικιακό όριο στα 12 χρόνια.

Παρ’ όλο που η ευθανασία έχει νομιμοποιηθεί εδώ και χρόνια τόσο στην Ολλανδία (2002) και το Βέλγιο (2002), όσο και στο Λουξεμβούργο (2009) και τη Σουηδία (2010), τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ δεν έχουν δημιουργήσει αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο ή ανάλογες νομοθεσίες.

Προστίθεται πως αρκετές χώρες εκτός ΕΕ, όπως ο Καναδάς, η Ινδία, η Κολομβία και η Αλβανία έχουν νομιμοποιήσει ή αποποινικοποιήσει την ευθανασία. Υπάρχουν επίσης χώρες όπως η Δανία, η Ιρλανδία και το Μεξικό, όπου επιτρέπεται η διακοπή χορήγησης φαρμακευτικής αγωγής σε μόνιμα άρρωστους ασθενείς ή ανθρώπους που βρίσκονται σε κώμα ή κατάσταση «φυτού» με απόφαση των ιδίων ή του στενότερου προσώπου τους. Επιπλέον, στην εκστρατεία του προτού εκλεγεί Πρόεδρος της Γαλλίας το 2013 ως υποψήφιος του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ο Φρανσουά Ολάντ περιελάμβανε τη νομιμοποίηση της ευθανασίας.

Διάσταση απόψεων στην ιατρική κοινότητα

EUTHANASIA

Οι Δρ Οικονόμου και Κανάρη θεωρούν ότι το ζήτημα ευθανασία πρέπει να ρυθμιστεί νομικά υπό προϋποθέσεις • Ο Δρ Αδάμου προσεγγίζει πιο επιφυλακτικά το θέμα

Η «Χ» συνομίλησε για αυτό το θέμα-ταμπού με τον πρόεδρο της Επιτροπής Δεοντολογίας του Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου Δρ Βάσο Οικονόμου, τον ογκολόγο και βουλευτή Δρ Αδάμο Αδάμου και την ψυχολόγο του Παγκύπριου Συνδέσμου Καρκινοπαθών και Φίλων στην Πάφο Δρ Ντομινίκ Κανάρη.

Σε παλαιότερη ομιλία του για το θέμα της ευθανασίας, ο Δρ Οικονόμου είχε πει πως είναι φανερό ότι υπάρχει η επιτακτική ανάγκη για μια πιο σωστή προσέγγιση και προβληματισμό. «Αυτό σημαίνει ότι θαρραλέα πρέπει να ξεφύγουμε από τυχόν υπαρξιακά αδιέξοδα, να υπερβούμε ταμπού και προκαταλήψεις και να αναζητήσουμε σωστές, πρακτικές και φυσικά εφαρμόσιμες λύσεις στα πελώρια προβλήματα που συνθέτουν την εφαρμογή της ευθανασίας», είπε.

Σύμφωνα με τον Δρα Οικονόμου, η πεισματική προσήλωση σε δογματικές θέσεις και απόψεις οδηγεί σε λανθασμένες εκτιμήσεις και σίγουρα λάθη. «Η άρνηση να αντικρίσουμε την αλήθεια και να κοιτάξουμε στα μάτια την πραγματικότητα δεν πρόκειται ποτέ να νικήσουν και να σταματήσουν την πρόοδο και την εξέλιξη. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να προκαλέσουν αχρείαστη και ζημιογόνο καθυστέρηση», τονίζει.

«Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση που η Εκκλησία συγκρούστηκε με την Επιστήμη. Ουδέποτε δικαιώθηκε σε κατά μέτωπο σύγκρουσή της με την Επιστήμη. Αντίθετα ωφελήθηκε και ενισχύθηκε, όταν συνεργάστηκε και αποδέχθηκε τα επιστημονικά τεκμηριωμένα συμπεράσματα και μελέτες της. Οτιδήποτε αντιστρατεύεται τη φύση, βρίσκεται σε αντιπαράθεση με τους φυσικούς και βιολογικούς κανόνες, έχει ημερομηνία λήξης», επισημαίνει ο Δρ Οικονόμου.

«Για την ικανοποίηση μιας ανάγκης καθημερινής και της κρατούσης ηθικής και λογικής, την ικανοποίηση της εξέλιξης και της προόδου, πρέπει κάποτε να βρεθεί αποδεκτός τρόπος της περιορισμένης και ελεγχόμενης εφαρμογής της ευθανασίας», προσθέτει. «Παράλληλα πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες διευθετήσεις για να αποκλειστεί και η παραμικρή πιθανότητα κατάχρησης ή αλόγιστης, ή παράνομης χρήσης», διευκρινίζει ο πρόεδρος της Επιτροπής Δεοντολογίας του ΠΙΣ.

«Πρέπει να γίνει όσο πιο σαφές γίνεται σε ποιες περιπτώσεις είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται ο θνήσκων τι ζητά, και στην περίπτωση που δεν είναι σε θέση να αποφασίζει πρέπει να τεθούν αυστηρά κριτήρια που να αποκλείουν την πιθανότητα να ζητείται η εφαρμογή της ευθανασίας από συγγενικά πρόσωπα για άλλους λόγους. Πρέπει να διασφαλιστεί ότι η εφαρμογή της δεν θα είναι σε καμιά περίπτωση εύκολη υπόθεση», συνεχίζει ο Δρ Οικονόμου.

Γιατί να έχει λόγο η Εκκλησία;

Ξεκαθαρίζει μάλιστα ότι η εφαρμογή ευθανασίας δεν θα πρέπει είναι αποτέλεσμα απόφασης ομάδας γιατρών και πολύ περισσότερο ενός γιατρού. «Πρέπει να συσταθούν ειδικές προς τούτο επιτροπές που να έχουν συνεχή αυτοέλεγχο και εξωτερικό έλεγχο. Η σύσταση των επιτροπών αυτών πρέπει να είναι ανάλογη με την κρατούσα ηθική και το επίπεδο της κάθε χώρας. Το επίπεδο το επιστημονικό, το πολιτικό, το πολιτιστικό, το οικονομικό, το κοινωνικό, ακόμα και το θρησκευτικό», επισημαίνει και ξεκαθαρίζει ότι εκεί που δεν θα πληρούνται οι προϋποθέσεις δεν πρέπει να γίνει αποδεκτή η εφαρμογή της.

«Οι επιτροπές αυτές πρέπει να αποτελούνται από επιστήμονες γιατρούς, ψυχολόγους, κοινωνιολόγους, νομικούς και εκπροσώπους της Εκκλησίας. Εκτός από τα πιο πάνω πρέπει πάνω απ’ όλα να είναι όλοι τους ακέραιοι χαρακτήρες και υποδειγματικοί πολίτες ανοικτοί και έτοιμοι για κάθε έλεγχο και κριτική», αναφέρει ο Δρ Οικονόμου. «Οι επιτροπές αυτές πρέπει να επιλαμβάνονται μετά από την εκπλήρωση των ειδικών προϋποθέσεων και την ικανοποίηση των γενικών και προκαθορισμένων κριτηρίων, της κάθε περίπτωσης ξεχωριστά και μετά από επίμονο και εξαντλητικό έλεγχο για αποκλεισμό κάθε περίπτωσης λάθους, να προχωρούν σε έκδοση άδειας εφαρμογής της ευθανασίας», σημειώνει.

Ερωτώμενος γιατί πρέπει στο ενδεχόμενο ετοιμασίας ενός νομικού και θεσμικού πλαισίου για την ευθανασία να συμμετέχει η Εκκλησία, ο Δρ Οικονόμου απάντησε γλαφυρά: «Η Κύπρος είναι ένα θεοκρατικό κράτος. Είτε μας αρέσει είτε όχι, η Εκκλησία έχει λόγο στην πολιτική, στην Παιδεία, παντού, ελέγχει τα πάντα. Δύσκολα περνά οποιοσδήποτε νόμος στην Κύπρο χωρίς τη συγκατάθεση της Εκκλησίας, αφού είναι το μεγαλύτερο οικονομικό τραστ». Αποδίδει λοιπόν τη συμμετοχή εκπροσώπων της θρησκείας σε ενδεχόμενη ετοιμασία νομικού και θεσμικού πλαισίου σε λόγους τακτικής.

«Αν η ευθανασία γίνει αποδεκτή από φιλοσοφικής και ανθρωπιστικής άποψης, τότε πρέπει να σπεύσουμε βραδέως να βρούμε τους τρόπους να κατοχυρωθεί και νομικά», καταλήγει ο πρόεδρος της Επιτροπής Δεοντολογίας του ΠΙΣ.

Δρ Αδάμου: «Αμφιβάλλω αν θα βρεθεί έστω και ένας να υποβάλει αίτημα στην Κύπρο»

EUTHANASIA 3

Οντας ογκολόγος, ο Δρ Αδάμου αντιμετώπισε πάρα πολλά περιστατικά καρκινοπαθών οι οποίοι έφτασαν στο τελικό στάδιο. «Το 50% των περιστατικών φτάνουν, δυστυχώς, σε τελικό στάδιο», μας είπε προσθέτοντας ότι στην Κύπρο 1.700 άτομα χάνουν τη ζωή τους από καρκίνο, σε σύνολο 4.000 νέων ασθενών κάθε χρόνο. Ποσοστό θνησιμότητας που ξεπερνά δηλαδή το 40%.

Τα στατιστικά είναι πιο θετικά σε ό,τι αφορά τα περιστατικά λευχαιμίας και καρκίνου σε παιδιά, όπου περίπου το 80% των ασθενών θεραπεύονται.

Εξέφρασε κατανόηση για τους ασθενείς που φτάνουν σε τελικά στάδια μη αναστρέψιμων ασθενειών και σκέφτονται το ενδεχόμενο της ευθανασίας. «Δηλαδή αν έχεις έναν τετραπληγικό, ο οποίος γνωρίζει ότι θα περάσει την υπόλοιπη του ζωή σε ένα κρεβάτι, έχοντας δυνατότητα να κουνά μόνο το κεφάλι του και χωρίς να μπορεί να εξυπηρετήσει τις βασικές του ανάγκες, μπορείς να καταλάβεις την απελπισία του», μας λέει χαρακτηριστικά.

Σημείωσε ωστόσο ότι ως γιατρός δεν θα μπορούσε να προχωρήσει σε τέτοια ενέργεια, τονίζοντας πως δεν συνάδει με το λειτούργημα και τον όρκο στον Ιπποκράτη. Απέδωσε την επιθυμία ασθενών για ευθανασία στα συμπτώματα που αντιμετωπίζουν, είτε αυτά εκδηλώνονται στη μορφή αφόρητων πόνων είτε δύσπνοιας κ.λπ. Υπογράμμισε, όμως, ότι η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή με αναλγητικά, μπορεί πολλές φορές να βελτιώσει την κατάσταση και να οδηγήσει ασθενείς που εξέφρασαν στιγμιαία επιθυμία για ευθανασία σε δεύτερες σκέψεις.

Ο Δρ Αδάμου υπογράμμισε πως στην 40ετή εμπειρία του στην Κύπρο, δεν είχε κανέναν ασθενή που να αιτήθηκε ευθανασία και εξέφρασε έντονες αμφιβολίες για το αν θα υπήρξε έστω και ένας που να προχωρούσε σε αυτή την πράξη, αν υπήρχε το αντίστοιχο νομικό πλαίσιο. Συνάντησε πάντως κάποια περιστατικά στο εξωτερικό, εκ των οποίων δύο κατέληξαν σε αυτοκτονίες.

Χωρίς να αμφισβητεί το ενδεχόμενο της «ανακούφισης» που μπορεί να φέρει ένας γαλήνιος θάνατος ενός ασθενή που βρίσκεται σε μη αναστρέψιμη κατάσταση, ο Δρ Αδάμου επανέλαβε ότι ως γιατρός δεν μπορεί να δεχτεί την ευθανασία. «Ενδεχομένως αυτό να οφείλεται στις καταβολές μας ή στο ότι είναι ταμπού για την κοινωνία μας ή και στη μεγάλη επιρροή που έχει στον τόπο η θρησκεία, χωρίς να δηλώνω προσωπικά θρήσκος. Τα διαχρονικά μας βιώματα, όμως, είναι αναπόφευκτο να μας επηρεάζουν», επεσήμανε.

Υπέδειξε επίσης ότι ενδέχεται κάποιες ασθένειες που θεωρούνται σήμερα μη ιάσιμες ή μη αναστρέψιμες, στο μέλλον -με την πρόοδο της τεχνολογίας και της επιστήμης της Ιατρικής- να γίνουν θεραπεύσιμες. «Γιατί λοιπόν να στερήσω αυτή τη δυνατότητα στον οποιονδήποτε ασθενή και ειδικά σε ένα παιδί;» διερωτήθηκε.

Διασυνέδεσε, τέλος, την κατάργηση της θανατικής ποινής με την ευθανασία, ρωτώντας αν μετά από τόσους αγώνες για την κατάργηση της εσχάτης των ποινών, μπορούμε να ανοίξουμε συζήτηση για τη νομιμοποίηση ή την αποποινικοποίηση της ευθανασίας.

Ουδείς καρκινοπαθής από την Κύπρο κατέφυγε σε ευθανασία

EUTHANASIA 4

Η Ντομινίκ Κανάρη, με καταγωγή από το Βέλγιο, είναι τα τελευταία 22 χρόνια η ψυχολόγος του Παγκύπριου Συνδέσμου Καρκινοπαθών και Φίλων (ΠΑΣΥΚΑΦ) στην Πάφο και είχε δυστυχώς τη δική της προσωπική εμπειρία. Ο πατέρας της υποβλήθηκε σε ευθανασία πριν από μερικά χρόνια στο Βέλγιο, αφού είχε εκφράσει την επιθυμία του προφορικά στους οικείους του. «Από την αρχή μας έλεγε πως δεν θέλει να μείνει στη ζωή και να είναι σε κώμα ή να βρεθεί καθηλωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι», μας λέει η Δρ Κανάρη.

Οντως οι γιατροί είχαν πει στον πατέρα της πως μπορεί να επιβιώσει για ακόμα δύο χρόνια, αλλά η ποιότητα ζωής του θα ήταν αρκετά μειωμένη. Ετσι, με τη συγκατάθεση της οικογένειας, ο πατέρας της Δρ Κανάρη επέλεξε την «έξοδο» μέσω ευθανασίας. «Είναι μία ανώδυνη μέθοδος, καθώς οι γιατροί αυξάνουν τη χορήγηση των ισχυρών παυσίπονων, εν προκειμένω της μορφίνης, με συνέπεια ο ασθενής να κλείνει τα μάτια», μας εξηγεί.

Η Ολλανδία ήταν η πρώτη χώρα που νομιμοποίησε την ευθανασία στην ΕΕ, προτού ακολουθήσουν τα άλλα δύο μέρη της Benelux. Η Δρ Κανάρη διευκρίνισε ότι εθελούσια «έξοδος» μπορεί να γίνει και στην Ελβετία, με διαφορετικό ωστόσο τρόπο. «Στην Ελβετία ο ασθενής μπορεί να καταφύγει σε υποβοηθούμενη αυτοκτονία, να πιει δηλαδή μόνος του μια θανατηφόρα δόση φαρμάκων, χωρίς να του χορηγήσουν γιατροί ένεση ή κάτι άλλο», μας εξηγεί.

Ποια η διαδικασία όμως για να φτάσουν τα πράγματα μέχρι εκεί; Η απελπισία ανάμεσα σε ανθρώπους, οι οποίοι πάσχουν από ανίατες ασθένειες δεν είναι σπάνιο φαινόμενο. Εκφράσεις όπως «δεν είναι ζωή αυτή» ή «τι να την κάνω τέτοια ζωή;» ακούγονται συχνά στα ραντεβού της Δρος Κανάρη, η οποία στα 22 χρόνια που βρίσκεται στον ΠΑΣΥΚΑΦ, είχε τρία αιτήματα για ευθανασία, τα οποία προήλθαν μόνο από αλλοδαπούς ασθενείς.

«Στο τέλος ουδείς προχώρησε και μόνο μία ασθενής έφτασε μέχρι το τελικό στάδιο των αιτήσεων», διευκρινίζει η ψυχολόγος του ΠΑΣΥΚΑΦ στην Πάφο. Για να προχωρήσει ένας ασθενής σε διαδικασία ευθανασίας ή υποβοηθούμενης αυτοκτονίας πρέπει πρώτα να δώσει γραπτή συγκατάθεση, ενώ έχει ακόμα ικανότητα αντίληψης και -τουλάχιστον στην Ελβετία- οφείλει να περάσει από κάποιες συνεντεύξεις για να φανεί πως είναι βέβαιος για αυτό που πάει να κάνει.

«Οι ασθενείς που βρίσκονται σε μη αναστρέψιμο στάδιο βιώνουν μία κατάσταση επίπονη, τόσο σωματικά, όσο και ψυχολογικά», μας λέει η Δρ Κανάρη. Και συχνά το ψυχολογικό κομμάτι είναι πιο επώδυνο, αφού πολλές φορές ο ασθενής νιώθει τύψεις ή/και ενοχές για τη δυσφορία που μπορεί να προκαλεί στους οικείους και στο περιβάλλον του. «Η πρώτη σκέψη των ασθενών που βρίσκονται σε μη αναστρέψιμη κατάσταση είναι οι άνθρωποι γύρω τους, οι οποίοι είναι λογικό να βοηθούν όσο μπορούν και το κάνουν με όλη τους την καλή διάθεση. Ωστόσο ο ασθενής πολλές φορές νιώθει πως γίνεται βάρος και θεωρεί ότι το τέλος του θα ανακουφίσει και τον ίδιο και τους γύρω του», επισημαίνει.

Ουδείς Κύπριος ασθενής ζήτησε μέχρι στιγμής να καταφύγει σε ευθανασία, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΠΑΣΥΚΑΦ. Η Δρ Κανάρη αποδίδει αυτό το στατιστικό τόσο στο έντονο θρησκευτικό στοιχείο ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή κοινότητα, όσο και στον γενικότερο συντηρητισμό της κοινωνίας. Εκείνο που συμβαίνει ωστόσο αρκετές φορές είναι οι ασθενείς που ξέρουν ότι η κατάστασή τους είναι μη αναστρέψιμη να ζητούν διακοπή των θεραπειών τους. «Οι χημειοθεραπείες είναι τοξικές, σε χαμηλότερα βέβαια επίπεδα από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια, και κάποτε αρκετά επίπονες», σημειώνει. Σε περίπτωση που κάποιος ασθενής ζητήσει διακοπή των θεραπειών του, οι γιατροί περιορίζονται στη χορήγηση παυσίπονων.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, η Δρ Κανάρη υπογραμμίζει ότι οι σύνδεσμοι καρκινοπαθών προσφέρουν επαρκή υποστήριξη και κατάλληλο επίπεδο φροντίδας, ούτως ώστε ακόμα και οι ασθενείς που βρίσκονται σε μη αναστρέψιμο στάδιο να «φεύγουν» ήσυχα.

Πάντως, πρέπει να σημειωθεί ότι 75% – 80% των περιστατικών καρκίνου στην Κύπρο τελικά θεραπεύεται, σύφμωνα με τη Δρ Κανάρη, η οποία θεωρεί ωστόσο αναγκαία τη θέσπιση νομικού πλαισίου για την ευθανασία. «Πολλοί άνθρωποι φτάνουν σε κατάσταση απελπισίας, είτε επειδή πάσχουν από μια ανίατη ασθένεια είτε επειδή υποφέρουν από σοβαρές αναπηρίες. Αν επιλέξουν να “φύγουν”, η πολιτεία οφείλει να τους προσφέρει αυτή τη δυνατότητα, ούτως ώστε να αποφεύγονται ανεπιθύμητες αυτοκτονίες, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν περισσότερες συνέπειες», καταλήγει.

Η χορήγηση ιατρικής κάνναβης

Medical-Marijuana-Cannabis-Oil

Αδράξαμε την ευκαιρία της συνομιλίας μας με τον Δρ Αδάμου και τη Δρ Κανάρη για να τους ρωτήσουμε σχετικά με τη χορήγηση κάνναβης (συγκεκριμένα κανναβέλαιου) σε καρκινοπαθείς.

Ο Δρ Αδάμου εξέφρασε τη θερμή του υποστήριξη στη χορήγηση ιατρικής κάνναβης. «Οταν ένας καρκινοπαθής τελικού σταδίου παίρνει μορφίνη, θα σκεφτούμε να δώσουμε κάνναβη;» απόρησε. Επικαλέστηκε μάλιστα το παράδειγμα των ΗΠΑ, όπου πληθαίνουν οι πολιτείες που νομιμοποιούν ακόμα και το κάπνισμα μαριχουάνας για σκοπούς ψυχαγωγίας.

Το πρόβλημα στη χορήγηση κάνναβης, τουλάχιστον στην Κύπρο, εστιάζεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχουν εταιρείες που να παράγουν νόμιμα κανναβέλαιο, με συνέπεια να αδυνατούν οι Φαρμακευτικές Υπηρεσίες να εξασφαλίσουν το προϊόν. Σύμφωνα με τον Δρ Αδάμου, μόνο στο Ισραήλ παράγεται νόμιμα κανναβέλαιο, ενώ υποστήριξε ότι τα σκευάσματα που εισάγονται στην Κύπρο είναι παράνομα.

Ερωτώμενος για την επίδραση της κάνναβης στους καρκινοπαθείς και άλλους ασθενείς με ανίατες και επώδυνες νόσους, διευκρίνισε πως σε παρουσίαση στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας αναφέρθηκε ότι υπάρχει μικρό ποσοστό 5% – 10% που μπορεί να προσφέρει και ανταπόκριση σε διάφορα είδη καρκίνου. Ωστόσο, τόνισε, ότι πρέπει να γίνει κλινική έρευνα για να αποδειχτεί πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η κάνναβη μπορεί ενδεχομένως να θεραπεύσει κάποιες μορφές καρκίνου.

Η Δρ Κανάρη εξήγησε ότι το κανναβέλαιο χορηγείται ιατρικά ως καταπραϋντικό και για καταπολέμηση αναγούλων και εμετών, διευκρινίζοντας πως μέχρι στιγμής δεν υπάρχει επιστημονική μελέτη που να αποδεικνύει ότι η κάνναβη μπορεί να θεραπεύσει τον καρκίνο.

Πρόσθεσε μάλιστα ότι η χορήγηση κανναβέλαιου πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή και λαμβάνοντας υπόψιν το ιστορικό της οικογένειας του εκάστοτε ασθενούς, καθώς υπάρχει κίνδυνος σχιζοφρένειας. «Πολλές φορές ασθενείς αρνούνται τη χημειοθεραπεία και καταφεύγουν σε εναλλακτικές μορφές αμφιβόλου αποτελεσματικότητας, με συνέπεια να έχουμε θανάτους ακόμα και ανθρώπων που οι περιπτώσεις τους ήταν θεραπεύσιμες», υπογραμμίζει.

Υποθέσεις – ορόσημο των τελευταίων ετών

Τα τελευταία χρόνια είδαν το φως της δημοσιότητας αρκετές περιπτώσεις ασθενών με μόνιμες παθήσεις και ασθένειες, οι οποίες έφτασαν σε μη αναστρέψιμο στάδιο, με συνέπεια να κατατεθούν αιτήματα ευθανασίας.

Η 14χρονη Βαλεντίνα με την Πρόεδρο Μπατσελέτ
Η 14χρονη Βαλεντίνα με την Πρόεδρο Μπατσελέτ

Συγκλονιστικότερη ίσως υπήρξε η περίπτωση της 14χρονης Χιλιανής Βαλεντίνα Μουρέιρα, η οποία έπασχε από κυστική ίνωση και ζήτησε δημόσια μέσω των κοινωνικών δικτύων από την Πρόεδρο της χώρας, Μιτσέλ Μπατσελέτ, να της δώσει άδεια για ευθανασία. Η Χιλιανή Πρόεδρος αρνήθηκε το αίτημα της 14χρονης, με συνέπεια αυτή να καταλήξει στο νοσοκομείο στις 14 Μαΐου του 2015.

Η κυστική ίνωση είναι μια ανίατη, ιδιαίτερα απειλητική για τη ζωή, γενετική, κληρονομική, μη μεταδοτική ασθένεια και θεωρείται το πιο διαδεδομένο κληρονομικό νόσημα στη λευκή φυλή. Ενα ελαττωματικό γονίδιο προκαλεί το σώμα να παράγει μια αφύσικα παχιά, κολλώδη βλέννα που φράζει τους πνεύμονες, προκαλώντας επικίνδυνες και συνεχείς μολύνσεις στο αναπνευστικό σύστημα. Παρ’ όλο που η Μουρέιρα ήταν 14 ετών, ζύγιζε μόλις 34 κιλά, ενώ ο μεγαλύτερος αδελφός της είχε πεθάνει από την ίδια νόσο σε ηλικία 6 ετών.

Η Μπρίτανι «έφυγε» συγκινώντας το παγκόσμιο

Brittany Maynard

Ακόμα μια υπόθεση που συγκίνησε διεθνώς ήταν αυτή της 29χρονης Μπρίτανι Μέιναρντ, η οποία έπασχε από καρκίνο στον εγκέφαλο και επέλεξε να βάλει τέρμα στη ζωή της την 1η Νοεμβρίου του 2014 στην πολιτεία Ορεγκον των ΗΠΑ. Το Ορεγκον είναι μία από τις πέντε πολιτείες των ΗΠΑ που επιτρέπουν την ευθανασία.

Η Μέιναρντ είχε διαγνωστεί με την πλέον επιθετική μορφή καρκίνου του εγκεφάλου και τον Απρίλιο του ίδιου έτους οι γιατροί τής έδιναν έξι μήνες ζωής. «Σήμερα είναι η ημέρα που επέλεξα να πεθάνω με αξιοπρέπεια εξαιτίας της καταληκτικής νόσου μου, αυτού του φρικτού καρκίνου του εγκεφάλου που μου έχει στερήσει τόσα πολλά… αλλά θα μου στερούσε πολύ περισσότερα», έγραψε η ίδια στο λογαριασμό της στο facebook λίγες μέρες πριν «φύγει».

«Οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι εκείνοι που στέκονται για να εκτιμήσουν τη ζωή και είναι ευγνώμονες. Αν αλλάξουμε τις απόψεις μας, αλλάζουμε τον κόσμο μας! Αγάπη και ειρήνη σε όλους σας», κατέληγε στο αποχαιρετιστήριο μήνυμά της.

Μαζί γεννήθηκαν, μαζί θανατώθηκαν

MARC - EDDY VERBESSEM

Ιδιαίτερη περίπτωση ήταν και αυτή των δίδυμων αδελφών Μαρκ και Εντι Φερμπέσσεμ, οι οποίοι γεννήθηκαν κωφάλαλοι το 1967 και το 2012 έμαθαν ότι θα τυφλωθούν.

Στη σκέψη ότι δεν θα μπορούσαν ούτε να βλέπουν ούτε να μιλούν ούτε να ακούνε, οι δύο δίδυμοι ζήτησαν από τον γιατρό Ντέιβιντ Ντουφούρ να βάλει τέλος στη ζωή τους στις 14 Δεκεμβρίου.

Το περιστατικό είναι ιδιάζον, καθώς τα δύο αδέλφια δεν έπασχαν από αφόρητους πόνους ή άλλες μόνιμες ασθένειες. Ωστόσο ο Δρ Ντουφούρ ξεκαθάρισε ότι το αίτημά τους υπεβλήθη εν πλήρη συνειδήσει.

Η περίπτωση Αλέξανδρου Βέλιου

ALEXANDROS VELIOS

Ο Αλέξανδρος Βέλιος «έφυγε» στις 4 Σεπτεμβρίου, σε ηλικία 63 ετών, καταφεύγοντας στη λύση της μη υποβοηθούμενης ευθανασίας. Είχε δηλώσει δημόσια πως θα έκανε και ο ίδιος ευθανασία, προτού τον συνθλίψει κυριολεκτικά ο καρκίνος. Οπως είπε πολλές φορές σε δημόσιες εμφανίσεις του, σκόπευε να κάνει ευθανασία στη Ζυρίχη, ωστόσο παρέμεινε στην Ελλάδα, όπου άφησε την εξής επιστολή προτού καταλήξει:

«Η τελευταία μου νοσηλεία στο νοσοκομείο πιστοποίησε τη ραγδαία επιδείνωση της υγείας μου. Είναι, πλέον, θέμα λίγων εβδομάδων.
Αναστοχαζόμενος την εμπειρία των πρόσφατων μηνών και μπροστά στο φάσμα της περαιτέρω σωματικής και πνευματικής φθοράς μου, αποφάσισα απόψε να δώσω μόνος μου, ενώπιος ενωπίω με τον εαυτό μου, το τέλος που μου ταιριάζει. Να φύγω εν ειρήνη και εν συνειδήσει.
Εζησα με αξιοπρέπεια. Με αξιοπρέπεια επέλεξα να πεθάνω. Αποχαιρετώ με αγάπη όλους εκείνους που δεν πρόλαβαν να με αποχαιρετίσουν και ζητώ κατανόηση από τους δικούς μου ανθρώπους, στους οποίους δεν έδωσα την ευκαιρία να μου κλείσουν τα μάτια. Εζησα δημιουργικά και, εν πολλοίς, ασυμβίβαστα.
Φεύγω πλήρης. Αλέξανδρος Βέλιος Κυριακή, 4 – 9 – 16».

Ο θάνατος του Ελλαδίτη συναδέλφου άνοιξε σωρεία συζητήσεων στη χώρα, ενώ προκάλεσε και την παρέμβαση της δικαιοσύνης, προκειμένου να διενεργηθούν τοξικολογικές και ιστολογικές εξετάσεις για να διαπιστωθεί αν του είχε χορηγηθεί ειδική ένεση που προκάλεσε ή επέσπευσε το θάνατό του.

Η περίπτωση στο Βέλγιο
Η υπόθεση στο Βέλγιο αφορούσε ανήλικο άτομο, το οποίο μετά από δικό του αίτημα, αφού έπασχε από ανίατη νόσο υποβλήθηκε σε εθελούσια ευθανασία. Ηταν η πρώτη φορά μετά από δύο χρόνια που ψηφίστηκε από τη Βουλή της χώρας η σχετική νομοθετική πρόβλεψη, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Het Nieuwsblad» στις 17 Σεπτεμβρίου του 2016.

Η ηλικία και το φύλο του ατόμου δεν έγιναν γνωστά, ωστόσο αναφέρθηκε πως έπασχε από εξαιρετικά επώδυνη και ανίατη νόσο, η οποία μάλιστα βρισκόταν στο τελικό στάδιο.

Σημειώνεται πως το Βέλγιο είναι η πρώτη, αλλά και μόνη χώρα στον κόσμο η οποία επιτρέπει την ευθανασία σε άτομα που πάσχουν από ανάλογες νόσους, ανεξαρτήτως ηλικίας, αρκεί ωστόσο να έχουν την ικανότητα αντίληψης.

Ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Ευθανασίας, ο καθηγητής Βιμ Ντίστελμανς, επιβεβαίωσε την περίπτωση στην Het Nieuwsblad, υπογραμμίζοντας πως αυτή η πιθανότητα παραμένει μια εξαίρεση και επιφυλάσσεται για σπάνιες περιπτώσεις.

«Ευτυχώς πολύ λίγα παιδιά μπαίνουν σε αυτή τη σκέψη, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να τους αρνηθούμε το δικαίωμα σε έναν αξιοπρεπή θάνατο», δήλωσε στην εφημερίδα.

Η βελγική νομοθεσία δεν θέτει όριο ηλικίας, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στην Ολλανδία, όπου το ηλικιακό όριο έχει οριστεί στα 12 έτη.

Προβλέπει ότι ο ανήλικος πρέπει να «βρίσκεται σε μια ιατρική κατάσταση χωρίς διέξοδο που οδηγεί στο θάνατο σύντομα», να αντιμετωπίζει «έναν αδιάκοπο και αφόρητο φυσικό πόνο που δεν μπορεί να καταπραϋνθεί και που οφείλεται σε μια σοβαρή και ανίατη τυχαία ή παθολογική ασθένεια».

Το παιδί ή ο έφηβος πρέπει να πάρει την πρωτοβουλία της αίτησης, την οποία μελετά μια ιατρική ομάδα και ένας ανεξάρτητος ψυχίατρος ή ψυχολόγος. Οι γονείς θα πρέπει επίσης να δώσουν τη συγκατάθεσή τους.

Ο νόμος για την ευθανασία το 2014 είχε προκαλέσει έντονη αντιπαράθεση στο Βέλγιο, μια χώρα με καθολική παράδοση. Εγκρίθηκε παρά την αντίθεση ορισμένων παιδιάτρων και της ιεραρχίας της Καθολικής Εκκλησίας.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy