Η αποτυχία της διεθνούς κοινότητας να σταματήσει την υπερθέρμανση του πλανήτη και οι επιπτώσεις
Επιμέλεια: Κωστής Πιτσιλλούδης
Ο πλανήτης μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου από την άνοδο της θερμοκρασίας και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως η αύξηση της στάθμης της θάλασσας, η τήξη των πάγων και τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Η νέα έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) του ΟΗΕ με τίτλο «Κόκκινος συναγερμός για την Ανθρωπότητα» τονίζει ότι κατά πάσα πιθανότητα η γη θα ξεπεράσει το θερμοκρασιακό όριο του 1,5°C κατά τη δεκαετία του 2030, όριο που είχε τεθεί στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα.
Υπογραμμίζει επίσης πως η υπερθέρμανση του πλανήτη επιταχύνει ήδη την άνοδο της στάθμης της θάλασσας συρρικνώνοντας τον πάγο και επιδεινώνοντας ακραία φαινόμενα, όπως τα κύματα καύσωνα, τις ξηρασίες, τις πλημμύρες και τις καταιγίδες. Οι τροπικοί κυκλώνες γίνονται ισχυρότεροι και υγρότεροι, ενώ οι πάγοι της Αρκτικής Θάλασσας λιγοστεύουν το καλοκαίρι και ο μόνιμος παγετός λιώνει. Όλες αυτές οι τάσεις θα επιδεινωθούν, αναφέρεται συγκεκριμένα στο ογκώδες κείμενο.
Οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες αλλάζουν το κλίμα της Γης με τρόπους «πρωτοφανείς» εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Τις τελευταίες δεκαετίες όμως κάποιες από τις αλλαγές αυτές είναι πλέον «αναπόδραστες και μη αναστρέψιμες», προειδοποιούν οι επιστήμονες της Επιτροπής του ΟΗΕ. Όπως τονίζει η έκθεση, δεν υπάρχει πλέον χρόνος για καθυστέρηση και χώρος για προφάσεις.
Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής, η οποία φαίνεται να είναι χειρότερη από ό,τι προέβλεπε η επιστημονική κοινότητα κατά τη δεκαετία του 1980, συμβάλλει επίσης στην απώλεια της βιοποικιλότητας, με αποτελέσματα που έχουν κάνει ήδη ανησυχητικά την εμφάνισή τους.
Έκθεση του World Wildlife Fund (WWF) δείχνει πώς η κλιματική αλλαγή έχει ήδη επηρεάσει -σε κάποιες περιπτώσεις ανεπανόρθωτα- μερικά από τα πιο σημαντικά θαλάσσια οικοσυστήματα της Μεσογείου.
Ειδικότερα, οι έξι κύριες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη Μεσόγειο, σύμφωνα με την έρευνα με τίτλο «Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στη Μεσόγειο: Ιστορίες από μια θάλασσα που υπερθερμαίνεται», είναι οι εξής:
– H «τροπικοποίηση» της θάλασσας. «Η απόλυτη έλλειψη κοινών μεσογειακών ειδών και η ευρεία εμφάνιση μη-ενδημικών ειδών καθιστά το θαλασσινό τοπίο μη αναγνωρίσιμο σε σύγκριση με άλλες μεσογειακές περιοχές», δηλώνει ο Paolo Albano, ο επικεφαλής ερευνητής στη συγκεκριμένη μελέτη.
– Οι αυξημένες μεταναστεύσεις ψαριών. Σχεδόν 1.000 νέα ξενικά είδη (126 από αυτά είδη ψαριών) έχουν εισέλθει στη Μεσόγειο προκαλώντας μειώσεις σε ενδημικά είδη -σε ποσοστό έως και 40% σε ορισμένες περιοχές. Την ίδια στιγμή, είδη ψαριών μετακινούνται από τις νότιες ακτές της Αφρικής προς τα πιο θερμά βόρεια ύδατα.
– Η αύξηση των μεδουσών. Τα πολλά χρόνια υπεραλίευσης έχουν οδηγήσει στα πρόθυρα κατάρρευσης αρκετά από τα ιχθυαποθέματα ειδών που ανταγωνίζονταν για τροφή τις μέδουσες, με αποτέλεσμα τώρα ορισμένοι ψαράδες να πιάνουν περισσότερες μέδουσες από ψάρια.
– Η απειλή για τα λιβάδια Ποσειδωνίας από τα όλο και πιο ζεστά ύδατα και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Ο «μπλε άνθρακας» αποθηκεύει το 11-42% των εκπομπών άνθρακα από τις μεσογειακές χώρες.
– Η καταστροφή των Γοργονιών (είδη κοραλλιών) που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε πολλά σύνθετα μεσογειακά οικοσυστήματα. Το 30% έχει καταστραφεί από μία και μόνο καταιγίδα.
– Τέλος, η πρόσφατη απώλεια του 80-100% του πληθυσμού πίνας (Pinna nobilis) στην Ισπανία, την Ιταλία και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου. Αυτό το δίθυρο μαλάκιο, το μεγαλύτερο ενδημικό στη Μεσόγειο και ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, μπορεί να δημιουργήσει ενδιαιτήματα για έως και 146 διαφορετικά είδη.
Όσον αφορά τη δική μας γεωγραφική περιοχή, εκτιμάται από επιστήμονες που καταθέτουν τις απόψεις και τις εκτιμήσεις τους στη «Χαραυγή» πως ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής θα είναι ακόμη μεγαλύτερος σε σύγκριση με τον μέσο παγκόσμιο όρο. Αυτό μεταφράζεται με αύξηση της θερμοκρασίας, περισσότερες θερινές ημέρες, αλλά και μείωση στις βροχοπτώσεις.
Παράλληλα, γνωστοποιούν τα αίτια που οδήγησαν στην κλιματική αλλαγή, αλλά και ποιες ενέργειες πρέπει να ληφθούν τόσο από τα κράτη όσο και από τους πολίτες για τη μετρίαση του φαινομένου αυτού.
Πώς η κλιματική αλλαγή θα αλλάξει την περιοχή μας
Η αύξηση των θερμοκρασιών προβλέπεται να είναι μεγαλύτερη σε σύγκριση με τον μέσο όρο ανά το παγκόσμιο
Θεόδωρος Ζαχαριάδης: Σε κάποιο βαθμό υποτιμήθηκαν τα φαινόμενα
«Η επιστημονική κοινότητα είναι σχεδόν απόλυτα σύμφωνη ότι η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε αποσταθεροποίηση του κλίματος στη Γη έχοντας διαφορετικές επιπτώσεις από περιοχή σε περιοχή», ανέφερε ο αναπληρωτής καθηγητής στο Ινστιτούτο Κύπρου με εξειδίκευση στην Ενεργειακή και Περιβαλλοντική Πολιτική, δρ Θεόδωρος Ζαχαριάδης.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που δεχόμαστε αυτή την περίοδο, τόνισε, είναι περισσότερες από όσο εκτιμούσαν οι επιστήμονες πριν 15-20 χρόνια, καθώς σε κάποιο βαθμό υποεκτιμήθηκαν τα φαινόμενα.
«Υπάρχει βέβαια η πιθανότητα να παρατηρούμε στην παρούσα περίοδο πολλά ακραία φαινόμενα, αλλά κατά μέσο όρο να μην είναι χειρότερα από ό,τι προέβλεπαν οι επιστήμονες, καθώς πρέπει να λάβουμε τον μέσο όρο μίας εικοσαετίας για να εξάγουμε σωστά συμπεράσματα», παρατήρησε.
Η κλιματική αλλαγή, επεσήμανε, μεταφράζεται σε αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της Γης, ανομοιόμορφη μεταξύ εποχών αλλά και περιοχών, άνοδο της στάθμης της θάλασσας, πλημύρες και ξηρασίες και γενικά ακραία καιρικά φαινόμενα.
Στην περιοχή μας θα γίνουν πιο συχνοί οι καύσωνες και λιγότερη η βροχόπτωση
Όσον αφορά τη δική μας γεωγραφική περιοχή, ο δρ Ζαχαριάδης τόνισε ότι η αύξηση των θερμοκρασιών προβλέπεται να είναι μεγαλύτερη σε σύγκριση με τον μέσο όρο ανά το παγκόσμιο και αυτό θα έχει σειρά αρνητικών επιπτώσεων, καθώς βρισκόμαστε σε περιοχή με ήδη ημίξηρο κλίμα, το οποίο θα γίνει ακόμα πιο ξηρό.
Πρόσθεσε ότι οι επιπτώσεις που αναμένονται στην περιοχή μας από την κλιματική αλλαγή θα είναι μεγάλη αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης των επεισοδίων καύσωνα και μείωση στις βροχοπτώσεις.
Ερωτηθείς τι επιπτώσεις μπορούμε να αναμένουμε από την κλιματική αλλαγή μέχρι το 2030, ο δρ Ζαχαριάδης απάντησε πως δεν μπορούμε να κάνουμε ακριβή εκτίμηση, καθώς το 2030 απέχει πολύ λίγα χρόνια από σήμερα, αλλά η γενική τάση των κλιματικών μοντέλων δείχνει σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας, ειδικά τους θερινούς μήνες, καθώς και των ημερών καύσωνα.
«Δεν είναι τόσο σίγουρη η επιστημονική κοινότητα, διότι υπάρχουν κάποιες επιπτώσεις μη γραμμικές. Δηλαδή μία περαιτέρω αύξηση σε σχέση με τις θερμοκρασίες που έχουν παρατηρηθεί στην περιοχή μας τους τελευταίους αιώνες μπορεί να επιφέρει πολύ έντονες αλλαγές που δεν μπορούν να προβλεφθούν με βάση τις υπάρχουσες μετρήσεις», ανέφερε χαρακτηριστικά και έφερε ως παράδειγμα την αναλογία με τον κορονοϊό, «που δεν ξέραμε σε ικανοποιητικό βαθμό από την αρχή πώς θεραπεύεται και οι επιστήμονες μαθαίνουν σταδιακά μέσω των ενδείξεων και των μετρήσεων πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί».
Οι κύριοι υπεύθυνοι των εκπομπών θα πρέπει να δράσουν γρήγορα
Αναφερόμενος στα μέτρα που πρέπει να ληφθούν από τα κράτη για την ανατροπή των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, ο δρ Ζαχαριάδης σημείωσε ότι είναι γνωστές οι πολιτικές που πρέπει να ακολουθήσουν, όμως είναι δύσκολο να υπάρξει μία καθολική συμπόρευση. «Τα κράτη που εκπέμπουν περισσότερα αέρια θερμοκηπίου, που αποτελούν τον κύριο υπεύθυνο για την κλιματική αλλαγή, θα πρέπει να τα περιορίσουν γρήγορα και δραστικά», διευκρίνισε.
Οι πρωτοβουλίες που λαμβάνουν ΕΕ και ΗΠΑ για μηδενισμό των εκπομπών αερίου μέχρι το 2050, αλλά και η Κίνα μέχρι το 2060, υπογράμμισε ότι κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Αυτές οι πρωτοβουλίες, πρόσθεσε, θα πρέπει να συνοδεύονται και με μία αλλαγή καταναλωτικής προσφοράς, αλλά και μία βοήθεια προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες από τη μία πλευρά δεν έχουν τα μέσα να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και από την άλλη έχουν και άλλα σοβαρά αναπτυξιακά προβλήματα, όπως η φτώχεια.
«Εδώ γεννάται και μία ειρωνεία πως τα κράτη που ιστορικά είναι λιγότερο υπεύθυνα για την κλιματική αλλαγή είναι πολύ πιθανόν να υποστούν τις χειρότερες ζημιές από την κλιματική αλλαγή. Για παράδειγμα, είναι πολύ πιο δύσκολο για ένα κράτος της Αφρικής να αντιμετωπίσει την άνοδο της στάθμης της θάλασσας σε σύγκριση με ένα ευρωπαϊκό κράτος που έχει και την τεχνογνωσία και τα χρήματα για να αντισταθεί», παρατήρησε.
Η κλιματική αλλαγή δημιουργεί ανισότητες
Η κλιματική αλλαγή, υπογράμμισε ο δρ Ζαχαριάδης, αλλά και η προσπάθεια αποτροπής της δημιουργεί τουλάχιστον τριών ειδών θέματα ανισοτήτων:
Αρχικά μεταξύ πλούσιων και φτωχών κρατών και στη συνέχεια ανά χώρα ξεχωριστά, μεταξύ των πλουσιότερων και των φτωχότερων στρωμάτων, καθώς, εάν ληφθούν μέτρα για την προστασία από την κλιματική αλλαγή, όπως η αύξηση των τιμών των συμβατικών καυσίμων, πρέπει να προσεχθεί να μην επιβαρύνει δυσανάλογα τα ασθενέστερα στρώματα. Η τρίτη ανισότητα είναι αυτή μεταξύ των γενεών, διότι με τις δράσεις μας και την αδράνειά μας σήμερα υποθηκεύουμε το μέλλον των επόμενων γενεών, οι οποίες δεν έχουν αυτή τη στιγμή λόγο.
Οι φτωχές γεωργικές χώρες, ανέφερε, μπορεί να υποστούν μεγάλο πλήγμα από την καταστροφή των σοδειών τους, ενώ η ευημερία τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη γεωργική τους παραγωγή. Ως εκ τούτου, συμπλήρωσε, και η οικονομική βοήθεια από το Βορρά προς το Νότο, κυρίως σε περιοχές της Ασίας και της Αφρικής.
«Οι πλούσιες χώρες θα πρέπει να κινηθούν σε μία στρατηγική “καρότου και μαστίγιου”. Παραδείγματος χάριν, η πίεση που βάζει η ΕΕ μέσω του διασυνοριακού φόρου άνθρακα είναι ένας τρόπος να ενθαρρύνει τις τρίτες χώρες να μειώσουν τις εκπομπές τους, δίνοντας ένα σαφές οικονομικό αντικίνητρο ώστε να δυσκολεύονται να εξάγουν τα προϊόντα τους στην Ευρώπη αν δεν πάρουν μέτρα μείωσης των εκπομπών της βιομηχανίας τους», συμπλήρωσε.
Οι εναλλακτικές λύσεις για παραγωγή ηλεκτρισμού είναι ένα μέρος της λύσης
Ερωτηθείς εάν η κλιματική αλλαγή είναι υπεύθυνη για τα ακραία καιρικά φαινόμενα που παρατηρούνται, όπως πλημμύρες και πυρκαγιές, ο δρ Ζαχαριάδης απάντησε πως είναι πιθανόν για αρκετά από αυτά τα φαινόμενα να φέρει ευθύνη, σημειώνοντας ότι θα πρέπει να εξετάζεται η κάθε περίπτωση ξεχωριστά για να εξαχθούν σωστά συμπεράσματα. «Δεν μπορούμε να πούμε ότι όλα τα φαινόμενα οφείλονται στην κλιματική αλλαγή, αλλά σίγουρα συμβάλλει σε αρκετά», εξήγησε.
Ο δρ Ζαχαριάδης έθιξε και το ζήτημα της τρύπας του όζοντος, τονίζοντας πως αντιμετωπίστηκε με επιτυχία μέσω του πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ (1987) αλλά και μέσω της ύπαρξης και διαθεσιμότητας τεχνολογικών λύσεων, οι οποίες αντικατέστησαν τις ουσίες που χρησιμοποιούνταν στα κλιματιστικά, ψυγεία κ.α. (χημικές ενώσεις που περιέχουν χλώριο και φθόριο), που ήταν οι κύριες αιτίες για την εμφάνιση της τρύπας του όζοντος.
«Το πρόβλημα ήταν πιο ξεκάθαρο σε σύγκριση με την κλιματική αλλαγή, γιατί αυτή είναι πιο σύνθετο ζήτημα. Οι εναλλακτικές λύσεις για την παραγωγή του ηλεκτρισμού, όπως η ηλιακή και η αιολική ενέργεια, είναι ένα μέρος της λύσης. Αυτή τη στιγμή όμως δεν έχουμε εύκολες λύσεις για τα καύσιμα των οχημάτων, των πλοίων και των αεροπλάνων, που συμβάλλουν επίσης πολύ στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Αναφερόμενος στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, εξέφρασε την άποψη ότι θα πρέπει να εισαχθούν βαθμιαία. «Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα έχουν αρκετά επιπλέον οφέλη, όπως για παράδειγμα η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, κυρίως στις πόλεις, αλλά και η μείωση της ηχορύπανσης», εξήγησε.
Τέλος, επεσήμανε ότι υπάρχουν και άλλα σοβαρά προβλήματα τα οποία συνδέονται με την κλιματική αλλαγή και με τις ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η απώλεια της βιοποικιλότητας και η εξάλειψη αρκετών ειδών. «Δεν είναι μόνο η κλιματική αλλαγή που μας απειλεί, αλλά και η απώλεια μεγάλου μέρους της παγκόσμιας φύσης», κατέληξε.
Η δράση καθενός από εμάς μπορεί να βοηθήσει, αλλά η συλλογική δράση των κρατών είναι που θα κάνει τη διαφορά
Μάρλεν Βάσκες: Είναι από τις σημαντικότερες προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε ως ανθρωπότητα
Η Περιβαλλοντική Τοξικολόγος στο Τμήμα Χημικής Μηχανικής του ΤΕΠΑΚ, δρ Μάρλεν Βάσκες, ανέφερε στη «Χ» πως υπάρχει συσσωρευμένη επιστημονική γνώση ότι η παγκόσμια θερμοκρασία έχει ήδη ανέβει γύρω στον 1,18°C και τα έτη 2016 και 2020 είναι τα θερμότερα από την περίοδο που έχουμε συστηματικές καταγραφές.
Τόνισε ότι καταγράφεται αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών (γύρω στο 0,33°C από το 1969, σύμφωνα με την NCEI), μείωση της μάζας των παγετώνων, των καλυμμάτων πάγου και της επιφάνειας χιονιού, αύξηση της στάθμης της θάλασσας (γύρω στα 20 εκατοστά) τον τελευταίο αιώνα, αύξηση αριθμού έντονων βροχοπτώσεων και αύξηση της οξύτητας των ωκεανών.
«Όπως καταλαβαίνουμε, η πολυπλοκότητα αυτών των αλλαγών έχει να κάνει με τη συστημική φύση τους. Όταν μιλάμε για αλλαγή του κλίματος δεν επηρεάζεται μόνο ο άνθρωπος ή ένα συγκεκριμένο οικοσύστημα αλλά όλος ο πλανήτης. Αυτό δεν χρειάζεται να μας κάνει να νιώθουμε ανίσχυροι να λάβουμε δράση έναντι της κλιματικής κρίσης, αλλά να καταλάβουμε ότι χρειάζονται δράσεις σε πολλά επίπεδα», εξήγησε.
Ερωτηθείσα ποια η διαφορά μεταξύ των όρων «κλιματική κρίση» και «κλιματική αλλαγή», η δρ Βάσκες απάντησε ότι ο όρος «κλιματική κρίση» χρησιμοποιείται πλέον για να δώσει την απαιτούμενη βαρύτητα στο ζήτημα και να περιγράψει με καλύτερο τρόπο τις επιπτώσεις από την αλλαγή του κλίματος που ζούμε σήμερα.
Στην προσπάθεια όμως να κατανοήσουμε τι συμβαίνει γύρω μας, πρόσθεσε, θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί να μην οδηγηθούμε σε υπεραπλούστευση και να θεωρούμε πως η κλιματική κρίση είναι η αιτία όλων των φαινομένων. «Ένα παράδειγμα είναι η ίδια πανδημία. Δεν έχουμε σήμερα αρκετές επιστημονικές έρευνες, αξιόπιστα τεκμήρια δηλαδή, για να πούμε ότι η πανδημία COVID-19 είναι αποτέλεσμα της κλιματικής κρίσης», ανέφερε.
Κάθε πολίτης έχει ενεργό ρόλο να διαδραματίσει
Αναφερόμενη στις δράσεις που μπορεί να αναλάβει ένας πολίτης τόνισε ότι το πρώτο που έχει να κάνει είναι να καταλάβει ότι η κλιματική κρίση είναι από τις σημαντικότερες προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε ως ανθρωπότητα και μας αφορά όλους.
Υπογράμμισε πως πρέπει να ενημερώνεται συστηματικά και να αντιληφθεί ότι οι δραστηριότητές του αφήνουν κάποιο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, άρα έχει ενεργό ρόλο στη δράση έναντι της κλιματικής κρίσης.
«Από τη μείωση, στην επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση υπάρχουν πολλές εναλλακτικές για να μην εξαντλούμε φυσικούς πόρους αχρείαστα. Η ζήτηση προϊόντων με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα μπορεί να ωθήσει τη βιομηχανία σε μεγαλύτερη προσφορά. Αν κάθε φορά που θα αγοράσουμε ένα προϊόν ή θα καταναλώσουμε ένα φυσικό πόρο σκεφτούμε όχι μόνο την οικονομική αξία του, αλλά τον κύκλο ζωής του, τότε πολύ πιθανό να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε διαφορετικά. Από κει και πέρα μπορεί ο καθένας να επηρεάσει το δικό του δίκτυο επιρροής για δράσεις έναντι στην κλιματική κρίση», παρατήρησε.
Τα πανεπιστήμια μπορούν να διαδραματίσουν σημαίνοντα ρόλο
Η δρ Βάσκες εξήγησε πως τα πανεπιστήμια θα πρέπει να δρουν ως ιδρύματα-πρότυπα που θα δημιουργούν ενεργούς πολίτες για τη δράση έναντι της κλιματικής κρίσης. Μπορούν, τόνισε, να υιοθετήσουν πολιτικές έναντι της κλιματικής κρίσης στη λειτουργία τους, φέρνοντας ως παράδειγμα την παρακολούθηση του τρόπου επίτευξης του βιώσιμου στόχου 13 του ΟΗΕ για την απαγόρευση συσκευασιών μιας χρήσης, προώθηση μέσων μαζικής μεταφοράς κ.ο.κ.
Πρόσθεσε ότι ως χώροι παραγωγής νέας γνώσης και τεχνολογιών μπορούν να συνεισφέρουν με το να δημιουργήσουν προϊόντα και υπηρεσίες με μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα ή καλύτερη περιβαλλοντική απόδοση.
Έφερε ως παράδειγμα, το Τμήμα Χημικών Μηχανικών του ΤΕΠΑΚ, που δίνει πολλή έμφαση στο πώς θα βελτιωθούν παραγωγικές διαδικασίες δίνοντας σημασία σε όλο τον κύκλο παραγωγής, δηλαδή στο πώς να μειώσουμε τις αρνητικές τους επιπτώσεις στο περιβάλλον, αλλά και πώς να ποσοτικοποιούν περιβαλλοντικούς κινδύνους για να επιλέγουν ασφαλέστερες εναλλακτικές.
«Αυτό δίνει ισχυρά εργαλεία στα άτομα που θα εργαστούν τα επόμενα χρόνια σε παραγωγικούς τομείς να επηρεάσουν σημαντικά τον τρόπο λειτουργίας των βιομηχανιών της χώρας», δήλωσε.
Εκτός αυτού, πρόσθεσε, τα πανεπιστήμια μπορούν να συνεισφέρουν στην ενίσχυση της προσαρμοστικότητας / ανθεκτικότητας μιας κοινωνίας προς την κλιματική κρίση με μηχανισμούς που βοηθούν να αναγνωρίζουμε έγκαιρα αλλαγές στο περιβάλλον και με μηχανισμούς εξυγίανσης και εξομάλυνσης από ακραία φυσικά φαινόμενα.
«Σε αυτό το πλαίσιο έχουμε πρόσφατα ολοκληρώσει το Έργο ΑΙΓΙΣ INTERREG Ελλάδα – Κύπρος 2014-2020 για την ‘‘Ανάπτυξη διασυνοριακού ολοκληρωμένου καινοτόμου ευφυούς συστήματος διαχείρισης πόρων, λήψης αποφάσεων και εκπαίδευσης στην αντιμετώπιση φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών και ανθρωπογενών και κοινωνικών κρίσεων’’ που βοηθά τις αρχές πολιτικής προστασίας στη διαχείριση των πόρων για καλύτερη προσαρμογή και αυξημένη ανθεκτικότητα προς την κλιματική κρίση», κατέληξε.
Πάνος Χατζηνικολάου: Η περιοχή μας θεωρείται μία από τις θερμότερες και περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές στον πλανήτη
«Η περιοχή μας θεωρείται μία από τις θερμότερες και κλιματικά ευαίσθητες περιοχές στον πλανήτη. Η θερμοκρασία στην περιοχή μας, που ξεκινάει από τα δυτικά από την Ελλάδα και φθάνει στα ανατολικά στο Ιράκ και βόρεια την Τουρκία, φθάνοντας μέχρι τη Σαουδική Αραβία, αυξάνεται κατά τα τελευταία 40 χρόνια περισσότερο σε σύγκριση με άλλες περιοχές, καθώς έχει διπλάσιο ρυθμό θέρμανσης», δήλωσε ο αναπληρωτής Καθηγητής του Ινστιτούτου Κύπρου, δρ Πάνος Χατζηνικολάου.
Όσον αφορά την Κύπρο, ανέφερε πως κατά τα τελευταία 38 χρόνια, από το 1983 που καταγράφονται τα στοιχεία στην Αθαλάσσα, παρατηρούμε ότι η θερμοκρασία αυξήθηκε σε 2°C, δηλαδή μία αύξηση που ξεπερνάει τον μέσο όρο παγκόσμια, που κυμαίνεται σε 1°C. Ο Ιούλιος του 2020 ήταν ο θερμότερος Ιούλιος στην Κύπρο καθώς η θερμοκρασία αυξήθηκε κατά 2,5°C, ενώ ο φετινός Ιούλιος ήταν ο δεύτερος θερμότερος από το 1983. Πρόσθεσε πως ο φετινός Μάιος εκτοξεύτηκε 4,5°C σε σύγκριση με του ’83.
Τόνισε πως λόγω της κλιματικής αλλαγής παρατηρείται επίσης μία αισθητή μείωση των βροχοπτώσεων στην περιοχή μας.
Σε κάποιες περιοχές του πλανήτη οι θερμοκρασίες θα ξεπεράσουν τα όρια της ανθρώπινης βιωσιμότητας
Αναφερόμενος στα κλιματικά μοντέλα που παραθέτει το IPCC, σημείωσε ότι «το σενάριο των πολύ χαμηλών εκπομπών προβλέπει πως μέχρι το 2040 η παγκόσμια θέρμανση θα φθάσει στον 1,5°C, σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή. Αποτελεί έναν αριθμό ορόσημο καθώς οι επιπτώσεις θα ενταθούν και θα παρατηρηθούν παραδείγματος χάριν περισσότεροι καύσωνες και επιμήκυνση των θερμών εποχών. Θα έχει ως αποτέλεσμα μία πολύ πιο δυσάρεστη ζωή σε σχέση με τη θερμοκρασία, αλλά και πιο κοστοβόρα διότι θα καταναλώνουμε περισσότερη ενέργεια για την ψύξη, ιδιαίτερα στην περιοχή μας. Εάν επαληθευτεί αυτό το σενάριο, προβλέπεται πως για την περιοχή μας θα συμβεί 3-5 χρόνια νωρίτερα και ως εκ τούτου καλούμαστε όλοι να δράσουμε για την αποτροπή του», τόνισε.
Στο σενάριο που ξεπερνούμε τους 2°C, εξήγησε, οι επιπτώσεις θα είναι δραματικές στη βιοποικιλότητα, αλλά και στην ανθρώπινη υγεία που κατ’ επέκταση θα επιφέρει αλλαγές σε όλες τις πτυχές της κοινωνίας και της οικονομίας γιατί θα αρχίσουμε να πλησιάζουμε τις αντοχές της ίδιας της ανθρώπινης βιωσιμότητας.
«Σε κάποιες περιοχές του πλανήτη, όπως η δική μας και συγκεκριμένα στον Αραβικό Κόλπο, με αυτό το σενάριο προβλέπεται ότι θα δούμε στο τέλος του αιώνα θερμοκρασίες που θα αγγίζουν τους 55°C, φθάνοντας ή και ξεπερνώντας τα όρια της ανθρώπινης βιωσιμότητας».
Οι ενέργειες που πρέπει να ληφθούν για μετρίαση της κλιματικής αλλαγής
Ερωτηθείς ποιες ενέργειες πρέπει να ληφθούν από τα κράτη για τη μετρίαση της κλιματικής αλλαγής, ο δρ Χατζηνικολάου απάντησε ότι μέχρι το 2030 πρέπει να έχουμε χειροπιαστές και σημαντικές μειώσεις των εκπομπών των θερμοκηπικών αερίων, ώστε να μην υπερβούμε το σενάριο των πολύ χαμηλών εκπομπών του 1,5°C.
«Η δράση κάθε ανθρώπου μπορεί να επηρεάσει και να βοηθήσει στην αναχαίτιση της κλιματικής αλλαγής. Παράδειγμα, η μείωση της κατανάλωσης κρέατος. Τα θερμοκηπικά αέρια δεν εκπέμπονται μόνο από την καύση ορυκτών καυσίμων για τις μεταφορές και στις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, αλλά και από το μεθάνιο που εκπέμπεται από τις γεωργικές και κτηνοτροφικές παραγωγές, όπως για παράδειγμα στις καλλιέργειες του ρυζιού, αλλά και από την εκτροφή αγελάδων», εξήγησε. Παρατήρησε πως εάν ένα άτομο σταματήσει την κατανάλωση κρέατος για ένα χρόνο, τότε η παραγωγή μεθανίου θα μειωθεί κατά έναν τόνο και αν δεν πραγματοποιήσει ένα αλερετούρ υπερατλαντικό ταξίδι, θα γλιτώσουμε έναν τόνο διοξειδίου του άνθρακα από τους 37 δις που παράγουμε ανά χρόνο.
«Φυσικά, η συλλογική δράση των κρατών, μέσα από κοινές διακρατικές συμφωνίες, όπως η Συμφωνία των Παρισίων, θεωρώ ότι είναι πιο σημαντική», υπογράμμισε. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, πρόσθεσε, κινείται και η πρωτοβουλία της Κυπριακής Δημοκρατίας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή, που έχει ξεκινήσει το 2019 και στην οποία συμμετέχουν περίπου 20 κράτη.
Αναφερόμενος στις πυρκαγιές και τις πλημμύρες που έχουν αυξηθεί κατά το τελευταίο διάστημα, ο δρ Χατζηνικολάου τόνισε ότι επιστημονικά θέλει περισσότερη προσοχή για να αποδώσουμε ένα συγκεκριμένο φαινόμενο στην κλιματική αλλαγή.
Πολιτικές για το κλίμα που παράλληλα λειτουργούν ως μέσο για την καταπολέμηση των ανισοτήτων
Η ίδια η έννοια της πράσινης ανάπτυξης δεν σημαίνει τα ίδια πράγματα για όλους. Συχνά πίσω από τις λέξεις κρύβεται η προσπάθεια μεγιστοποίησης του κέρδους για τους λίγους μέσα από την κατασπατάληση των φυσικών πόρων, την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος, την καταστροφή της βιοποικιλότητας και του τοπίου.
Τρεις γυναίκες, από διαφορετικές γωνιές του κόσμου, μιλούν για πολιτικές για το κλίμα που παράλληλα δημιουργούν θέσεις εργασίας, βιώσιμη και πιο πράσινη ζωή για όλους και λειτουργούν ως μέσο για την καταπολέμηση των ανισοτήτων
Silvia Modig Ευρωβουλευτής GUE/NGL (Vasemmistoliitto, Φινλανδία): Δεν υπάρχει κλιματική δικαιοσύνη χωρίς κοινωνική δικαιοσύνη
Το πακέτο νομοθετικών προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Προσαρμογή για το 2030» (Fit for 2030) στοχεύει στην ευθυγράμμιση των πολιτικών της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια και την παροχή ενός χάρτη πορείας για την επίτευξη καθαρής μείωσης των εκπομπών κατά 55% έως το 2030 για συμμόρφωση με τη νέα νομοθεσία για το κλίμα.
Θα απαιτήσει δραστικές αλλαγές για τους ανθρώπους και τις επιχειρήσεις: τον τρόπο μετακίνησης των ανθρώπων, προσαρμογές στα σπίτια τους, νέους περιορισμούς για τη ρύπανση από τη βιομηχανία, αλλαγές στη διαχείριση των δασών και της γης και πολλά άλλα.
Η Αριστερά υποστηρίζει ότι αυτές οι διαρθρωτικές αλλαγές είναι επειγόντως απαραίτητες. Δεν υπάρχει χώρος για ψευδεπίγραφες λύσεις που είναι επιβλαβείς για το κλίμα, τη βιοποικιλότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη.
Προκειμένου να καταλάβει ηγετική θέση σε παγκόσμιο επίπεδο, η ΕΕ πρέπει να καταβάλει προσπάθειες για την επίτευξη πιο φιλόδοξων στόχων όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών αερίων, οι οποίοι θα στηρίζονται σε μια συνεκτική εγχώρια πολιτική για το κλίμα. Η ομάδα της Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο συνεχίζει να ασκεί πίεση στην ΕΕ για εντατικοποίηση των προσπαθειών της. Αυξάνοντας τους στόχους της, η ΕΕ θα μπορέσει να πείσει άλλες χώρες να αναλάβουν περαιτέρω δράση και θα δώσει ώθηση στις διαπραγματεύσεις για το κλίμα σε παγκόσμιο επίπεδο. Παράλληλα, θα πρέπει να διεκδικήσει την ενσωμάτωση των αρχών της διαφάνειας, της ισότητας και της δίκαιης κατανομής της εξουσίας μεταξύ των αναπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών σε ένα θεσμικό σύστημα για την κλιματική αλλαγή.
Σημαντικό είναι και ποιος θα φορτωθεί το κόστος για αυτή τη σημαντική μετάβαση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης είναι παράλληλα ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης. Το βάρος πρέπει να μοιραστεί δίκαια σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Χρειαζόμαστε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις έτσι ώστε η πράσινη μετάβαση να μην τιμωρεί όσους βρίσκονται σε επισφαλή κατάσταση, εργαζομένους και νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα, αλλά αντίθετα να δημιουργεί θέσεις εργασίας, βιώσιμη και πιο πράσινη ζωή για όλους και να λειτουργεί ως μέσο για την καταπολέμηση των ανισοτήτων. Δεν υπάρχει κλιματική δικαιοσύνη χωρίς κοινωνική δικαιοσύνη.
Νατάσα Ρωμανού Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Columbia και ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Διαστημικών Μελετών Goddard της NASA: Σημείο καμπής για τις κοινωνικο-οικονομικές σχέσεις
Αυτή τη στιγμή βιώνουμε την ταχύτερη και μεγαλύτερη αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου από ποτέ άλλοτε κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης παρουσίας στη Γη. Ταυτόχρονα, βιώνουμε και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, δηλαδή τα ακραία φαινόμενα που δεν μπορούν να εξηγηθούν με άλλον τρόπο, από το γεγονός ότι το κλίμα της Γης φτάνει σε σημείο ανατροπής της ισορροπίας του, με καταστροφικές πυρκαγιές, τεράστιες πλημμύρες, πρωτοφανείς μεταβολές στα συστήματα ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας που οδηγούν σε παγετούς ή καύσωνες, ξηρασίες και ερημοποίηση, τήξη θαλάσσιου πάγου στην Αρκτική, κατάρρευση παγετώνων στην Ανταρκτική και ούτω καθεξής. Πρόκειται πλέον όχι απλά για κλιματική αλλαγή, αλλά για κλιματική κρίση.
Όλοι συμφωνούν ότι βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής για το οικονομικό σύστημα και τις κοινωνικο-οικονομικές σχέσεις που συνδέονται με αυτό.
Από τη μια πλευρά όμως, ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτή είναι μια ευκαιρία για περισσότερες επιχειρήσεις ιδιωτικών συμφερόντων, αλλά με δημοσίους πόρους και χωρίς δημόσιο έλεγχο, που υπόκεινται στους νόμους της αγοράς. Αυτή είναι η Πράσινη καπιταλιστική Νέα Συμφωνία. Η εξέλιξη του καπιταλισμού.
Από την άλλη πλευρά, η άλλη σχολή σκέψης θεωρεί ότι η αλλαγή του κλίματος είναι το αποτέλεσμα του ίδιου του οικονομικού συστήματος, του καπιταλισμού, της απληστίας για φυσικούς πόρους και της μεγιστοποίησης του κέρδους για τους λίγους, της εκμετάλλευσης της φύσης. Επομένως, για να σταματήσουμε την κλιματική αυτή κρίση πρέπει να αλλάξουμε τη θεμελιώδη προϋπόθεση του οικονομικού μας συστήματος και των κοινωνικο-οικονομικών σχέσεών του, να αντικαταστήσουμε τον καπιταλισμό. Και αυτή είναι η πράσινη επανάσταση.
Κάτω από τη μεγάλη αυτή ομπρέλα του αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής συναντώνται όλα τα ακτιβιστικά κινήματα: το περιβαλλοντικό κίνημα, το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων, τα αντι-ιμπεριαλιστικά κινήματα, το κίνημα των εργατικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων, το φεμινιστικό κίνημα.
Πρέπει να δράσουμε τώρα, οργανωμένα, συλλογικά και αλληλέγγυα, να προστατεύσουμε την κοινωνία και να αντικαταστήσουμε τον καπιταλισμό με το σύστημα που προστατεύει τα δικαιώματα των εργαζομένων, προστατεύει το περιβάλλον και την παγκόσμια ειρήνη. Τότε μόνο η κλιματική αλλαγή θα αντιμετωπιστεί στη ρίζα της, ολοκληρωτικά και βιώσιμα και τότε μόνο θα αποφύγουμε μια πρωτόγνωρη, ίσως και τελική, καταστροφή της ζωής στον πλανήτη όπως την ξέρουμε.
Ναόμι Κλάιν Συγγραφέας, ερευνητής (ΗΠΑ): Αν το σπίτι μας είναι σε κρίση και όλα μέσα σ’ αυτό βρίσκονται σε κρίση
Πρέπει να καταλάβουμε πως αν το σπίτι μας είναι σε κρίση και όλα όσα είναι μέσα σ’ αυτό το «σπίτι» βρίσκονται σε κρίση. Ταυτόχρονα το θεωρώ τελείως λάθος ως τρόπο σκέψης να ιεραρχούμε τα ζητήματα, και μάλιστα τέτοια όπως το περιβάλλον, και να ψάχνουμε να βρούμε ποια θέση θα τους δώσουμε σ’ αυτή την ιδεατή ιεραρχία. Αν το κάνουμε αυτό, έχει χαθεί το παιχνίδι. Δεν είναι λίστα σουπερμάρκετ -είναι η ζωή η ίδια! Όλων των έμβιων όντων. Καθετί γύρω μας. Από τους ωκεανούς και τα δέντρα μέχρι τα παιδιά μας. Αν λοιπόν αυτό το κατατάξουμε απλώς σε μια λίστα, τότε ειδικά όσον αφορά το περιβαλλοντικό ζήτημα έχουμε λάθος οπτική. Ακριβώς αυτός ο λανθασμένος τρόπος σκέψης είναι και ένας από τους παράγοντες που επέτειναν την περιβαλλοντική κρίση.
Ο καπιταλισμός δεν είναι παρά ο «εντεταλμένος οδηγός» της περιβαλλοντικής κρίσης. Ωστόσο, το πρόβλημα με το περιβάλλον είναι ακόμα πιο βαθύ: είναι ξεκάθαρα θέμα εξουσιαστικών δομών.
Οι πιθανότητες επιτυχίας αυξάνονται κάθε φορά που υπερασπιζόμαστε τη «Νέα Πράσινη Συμφωνία». Είναι θέμα τολμηρής δράσης από τη βάση. Μην ξεχνάμε ότι αρκούσε μια μικρή κοπέλα να μην πάει μια μέρα στο σχολείο της και να στηθεί έξω από το σουηδικό Κοινοβούλιο στη Στοκχόλμη διαμαρτυρόμενη για το κλίμα (σ.σ. η Γκρέτα Τούνμπεργκ) για να κινητοποιηθεί ο κόσμος. Ο κόσμος αυτό περιμένει: να κάνει κάποιος το βήμα. Φαντάζεστε τι θα γίνει αν ένας προοδευτικός δήμαρχος μιας έστω μικρής πόλης θελήσει να «αλλάξει» την πόλη του προς την κατεύθυνση της Νέας Πράσινης Συμφωνίας; Αμέσως όλα γίνονται πιθανά!
Με τη ΝΠΣ, όχι μόνο σώζουμε ό,τι προλαβαίνουμε να σώσουμε από το περιβάλλον, όχι μόνο αξιοποιούμε πηγές αέναης ενέργειας (ήλιος, αέρας κ.λπ.), όχι μόνο απεκδυόμαστε τα ορυκτά καύσιμα, όχι μόνο φέρνουμε ανάπτυξη (θέσεις εργασίας, νέες εργασιακές προοπτικές ειδίκευσης κ.λπ.), όχι μόνο αυξάνεται απίστευτα το επίπεδο και η ποιότητα της καθημερινής ζωής, αλλά κυρίως όλα αυτά γίνονται από και προς την κοινότητα.
Η Νέα Πράσινη Συμφωνία θέλει θάρρος. Γίνεται σκόπιμα. Με μέθοδο και πρόγραμμα. Δεν μπορεί να γίνει όπως να ’ναι.
Πηγές: epohi.gr, tvxs.gr, left.eu
Aκολουθήστε μας στο Google News
