First Step: Εντάσσοντας πρόσφυγες και μετανάστες στην κοινωνία υποδοχής

Επαγγελματική κατάρτιση ως βασικό στοιχείο της διαδικασίας ένταξης

Του Δημήτρη Παλμύρη

Παρά το γεγονός πως το προσφυγικό ή το μεταναστευτικό ζήτημα βρίσκονται συνεχώς στην πολιτική ατζέντα, το θέμα της κοινωνικής ενσωμάτωσης των ανθρώπων αυτών παραμένει παραδόξως στο περιθώριο της όλης συζήτησης. Ακόμη περισσότερο δεν φαίνεται να υπάρχει μια συνολική και αποφασιστική κρατική πολιτική επί του ζητήματος.

Στο κενό αυτό έρχεται να λειτουργήσει το «First Step». Ένα πρωτοποριακό για την Κύπρο πρόγραμμα ενίσχυσης της κοινωνικής ένταξης για πρόσφυγες και μετανάστες. Στοχεύει σε αυτό που το ίδιο το πρόγραμμα χαρακτηρίζει ως το «πιο κρίσιμο ζήτημα που σχετίζεται με την πρόσβαση στην κυπριακή αγορά εργασίας» αναγνωρίζοντας την κοινωνική σημασία της εργασίας.

Το πρόγραμμα εφαρμόζει από φέτος η κυπριακή πολιτεία, με τη συγχρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης. Σύμφωνα με ανακοίνωση που εξέδωσε το πρόγραμμα, περιλαμβάνει τη συμμετοχή, την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση τριακοσίων (300) Υπηκόων Τρίτων Χωρών (ΥΤΧ), κυρίως προσφύγων και αιτητών ασύλου, αλλά και μεταναστών.

Αναπτύσσοντας δεξιότητες

Η έλλειψη γλωσσικών δεξιοτήτων, έλλειψη γνώσης του εργατικού δικαίου και πολιτισμού της χώρας υποδοχής, είναι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στη δημιουργία περαιτέρω εμποδίων στην παραγωγικότητα και στην παρεμπόδιση κατανόησης του καινούργιου περιβάλλοντος, σύμφωνα με τον κ. Λέανδρο Σαββίδη, στέλεχος του προγράμματος. Στη βάση αυτή το πρόγραμμα στοχεύει στη συμμετοχή των ατόμων αυτών σε μαθήματα ανάπτυξης βασικών κοινωνικών και εργασιακών δεξιοτήτων, γλωσσικής και επαγγελματικής κατάρτισης. Θα παρασχεθεί επίσης ειδικά προσαρμοσμένη συμβουλευτική με στόχο τη δημιουργία υπόβαθρου για διευκόλυνση της ταχείας και αποτελεσματικής πρόσβασης των ΥΤΧ στην απασχόληση. Από αυτούς οι εκατόν (100) που θα έχουν τις καλύτερες επιδόσεις θα συμμετάσχουν σε εξειδικευμένο πρόγραμμα κατάρτισης και μαθητείας για απόκτηση εμπειρίας για ταχεία ένταξη στην αγορά εργασίας. Κατά τη διαδικασία αυτή μάλιστα θα γίνει αξιολόγηση των αναγκών των συμμετεχόντων, που θα αναδείξει τόσο τις δεξιότητες όσο και τις προσδοκίες τους και τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αξιοποιηθούν καλύτερα.

Το πρόγραμμα φιλοδοξεί να καταγράψει και να αξιολογήσει ευρύτερα τις δεξιότητες των ΥΤΧ στην Κύπρο και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Με τον τρόπο αυτό ακόμα και μετά το πέρας του προγράμματος θα υπάρχει το προηγούμενο ούτως ώστε να δημιουργηθούν οι βάσεις για τη δημιουργία βιώσιμων δομών για ένταξη των ΥΤΧ στην αγορά εργασίας της Κύπρου. Αυτή τη στιγμή το πρόγραμμα βρίσκεται στο στάδιο εντοπισμού και παρότρυνσης εγγραφής των ατόμων αυτών ούτως ώστε να δημιουργηθούν οι ομάδες στις οποίες θα ξεκινήσουν τα προγράμματα κατάρτισης. Προτεραιότητα αποτελούν οι πολιτικοί πρόσφυγες και σε δεύτερο στάδιο το κέντρο υποδοχής προσφύγων.

Για τον εντοπισμό των ατόμων αυτών πρέπει να υπάρξει ένας συντονισμός των επιχειρήσεων, υπηρεσιών του κράτους αλλά και των ΥΤΧ. «Μερικά από τα κύρια προβλήματα που εντοπίζονται από τους εργοδότες σε αυτή τη διαδικασία είναι η έλλειψη μηχανισμών ενημέρωσης των εργοδοτών για τις άδειες εργασίας των ΥΤΧ, καθώς και οι τρόποι αναγνώρισης δεξιοτήτων και προσόντων. Υπάρχει επίσης ένα κενό μεταξύ του τι προσόντα χρειάζονται οι εργοδότες και τι προσόντα υπάρχουν εκ μέρους των ΥΤΧ», αναφέρει ο κ. Σαββίδης.

«Το “First Step” έρχεται να συμπληρώσει αυτό το κενό ενημέρωσης που υπάρχει, ενώ παράλληλα να καλύψει την ασυμφωνία μεταξύ του τι γνωρίζουν οι εργαζόμενοι ΥΤΧ και τι χρειάζονται οι εργοδότες από πλευράς κατάρτισης για να μπορούν να συνεργαστούν», προσθέτει. Η αποτελεσματικότητα του προγράμματος θα αξιολογηθεί καθώς μετά το πέρας των εξειδικευμένων προγραμμάτων θα παρακολουθούν κατά πόσο μέρος των συμμετεχόντων έχουν καταφέρει να βρει βελτιωμένη/ καταλληλότερη εργασία (σε περίπτωση μη ανέργων) εντός της διάρκειας τεσσάρων μηνών από το πέρας της κατάρτισής τους.

Θα υπάρξει επίσης επαφή με τους συμμετέχοντες ούτως ώστε να αξιολογηθεί η ικανοποίησή τους από το πρόγραμμα.

Κρατική και ευρωπαϊκή προοπτική

Σε επίπεδο κράτους η οικονομική και κοινωνική ένταξη των ΥΤΧ δίνει τη δυνατότητα κάλυψης σημαντικών αναγκών της αγοράς εργασίας, δεδομένου ότι δύνανται να καλυφθούν πολυάριθμες θέσεις εργασίας σε κλάδους και τομείς, όπου εντοπίζονται χαμηλά ποσοστά προσφοράς εργασίας από τον γηγενή πληθυσμό.

Οι ΥΤΧ συμμετέχουν ενεργά στην οικονομία μιας χώρας μέσω της κατανάλωσης, αλλά και της φορολόγησης, γεγονός που προσφέρει σημαντική ώθηση στην οικονομική ευημερία και ανάπτυξη του κράτους.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ένταξη των ΥΤΧ σε ένα κράτος-μέλος της ΕΕ, επιτρέπει την ανάπτυξη ευκαιριών κινητικότητας, δίδοντας τη δυνατότητα στους ΥΤΧ μέσω των δεξιοτήτων που έχουν αποκτήσει να μετακινηθούν εντός της ΕΕ και να απασχοληθούν και σε άλλες χώρες.

Η εργασία ως εργαλείο ένταξης

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός πως παρά την έντονη συζήτηση για το θέμα των μεταναστών είναι η πρώτη φορά που θα υλοποιηθεί ένα τέτοιο πρόγραμμα. Το πρόγραμμα αναφέρει πως «γίνεται πιο έκδηλο ότι η κυπριακή κοινωνία έχει να ωφεληθεί από την αξιοποίηση του δυναμικού των προσφύγων και μεταναστών, ιδίως στον τομέα της εργασίας».

Πράγματι, η κυπριακή κοινωνία έχει τεράστια ανάγκη να γνωρίσει τα ωφελήματα από την ενσωμάτωση των ανθρώπων αυτών αντί της περιθωριοποίησής τους και των προβλημάτων, αλλά και των κοινωνικών εντάσεων που αυτή δημιουργεί. Για αυτό ακριβώς το πρόγραμμα αναφέρει πως «συμβάλλει στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και δίνει ευκαιρίες στους ΥΤΧ για ενεργό συμμετοχή στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Κύπρου». Για το ζήτημα αυτό ο Λέανδρος Σαββίδης ανέφερε στη «Χαραυγή» πως σε τοπικό επίπεδο η οικονομική, πολιτική και κοινωνική ένταξη των ΥΤΧ στο πλαίσιο της κοινότητας επιτρέπει την ανάπτυξη θετικών θέσεων και απόψεων από πλευράς της τοπικής κοινωνίας.

«Οι διαπροσωπικές σχέσεις και αλληλεπιδράσεις που αναπτύσσονται μεταξύ του ντόπιου πληθυσμού και των ΥΤΧ που εντάσσονται σταδιακά, βελτιώνει την αρνητική οπτική μέρους του κοινωνικού συνόλου και περιθωριοποιεί θέσεις και απόψεις που εδράζονται σε στερεοτυπικά κριτήρια», ανέφερε. «Η δυνατότητα παρακολούθησης προγραμμάτων κατάρτισης και εκπαίδευσης από ΥΤΧ με στόχο την ένταξή τους στην αγορά εργασίας προσφέρει αξιοσημείωτα οφέλη σε ατομικό επίπεδο», συνεχίζει ο κ. Σαββίδης. Στο επιχείρημα αυτό αξίζει να προστεθεί πως η ανάληψη ευθυνών, η συμμετοχή στην παραγωγική διαδικασία, η ανάπτυξη ρουτίνας και το συναίσθημα της αποδοχής βοηθούν στην προσέγγισή τους με τις τοπικές αντιλήψεις, αλλά και να αισθανθούν μέρος της κοινωνίας υποδοχής.

«Συνολικά ορώμενη η ένταξη των ΥΤΧ στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία θα δώσει μια θετική εικόνα της μετανάστευσης πρώτα σε τοπικό επίπεδο και δεύτερο σε εθνικό επίπεδο, με αποτέλεσμα τη γενική αποδοχή και την καθιέρωση βιώσιμης ενεργού συμμετοχής τρίτων στην απασχόληση, αλλά και στις εκπαιδευτικές και κοινωνικές δραστηριότητες», αναφέρει ο ίδιος. Μάλιστα προσθέτει χαρακτηριστικά πως η «εν λόγω επιτυχής πρακτική μπορεί να αποτελέσει κινητήριο δύναμη για την αντιμετώπιση και την αντιστροφή των ακραίων, ρατσιστικών και ξενοφοβικών ρευμάτων που αναπτύσσονται τα τελευταία έτη στις κοινωνίες πολλών κρατών-μελών της ΕΕ».

Για το πρόγραμμα

Το πρόγραμμα “First Step” είναι πιλοτικό, έχει προϋπολογισμό 250 χιλιάδες ευρώ για την περίοδο μέχρι τον Ιούλιο 2020 και υλοποιείται κατόπιν ανταγωνιστικής διαδικασίας από ένα έμπειρο εταιρικό σχήμα στον τομέα της συμβουλευτικής και της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Συντονιστής είναι ο οργανισμός μεταφοράς γνώσης και πληροφορίας IMH. Εταίροι είναι το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, κορυφαίο ακαδημαϊκό ίδρυμα, οι σύμβουλοι επαγγελματικής κατάρτισης ΑΚΜΗ (Ελλάδα) και ΚΕΣΕΑ (Κύπρος) και οι εξειδικευμένοι σύμβουλοι σε ευρωπαϊκά θέματα και θέματα επικοινωνίας ΕΕΟ Group (Ελλάδα) και Opinion & Action (Κύπρος).

Το πρόγραμμα «First Step», με τα στελέχη του, θα βρίσκεται δίπλα στους συμμετέχοντες ΥΤΧ στα πρώτα τους βήματα, αναπτύσσοντας επαφές και συνέργειες με τις κοινότητες των προσφύγων και μεταναστών και φορείς που τους στηρίζουν, όπως το Cyprus Refugee Council, η οργάνωση CARITAS και ο Σύνδεσμος Αναγνωρισμένων Προσφύγων. Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου θα προσφέρει τις εγκαταστάσεις του στη Λευκωσία και τη Λεμεσό για τη διεξαγωγή του προγράμματος, καθώς και μία υποτροφία για τον πιο διακεκριμένο σπουδαστή. Στο χώρο του πανεπιστημίου θα στεγάζεται, επίσης, γραφείο υποδοχής και διαχείρισης αιτήσεων συμμετοχής στο έργο.