Γενετική διάγνωση µυοκαρδιοπάθειας

Του Δρ Πασχάλη Νικολάου*

Οι µυοκαρδιοπάθειες σχετίζονται µε ασθένειες του καρδιακού µυός που δυσκολεύουν την καρδιά να αντλεί αίµα στο υπόλοιπο σώµα. Οι διαταραχές αυτές µπορεί να οδηγήσουν σε κοιλιακή υπερτροφία ή διαστολή, µε αποτέλεσµα να προκληθούν δοµικές και λειτουργικές ανωµαλίες. Η αιτία ποικίλει ανάλογα µε τον τύπο της µυοκαρδιοπάθειας και σε πολλές περιπτώσεις έχει γενετική αιτία.

Οι µυοκαρδιοπάθειες ταξινοµούνται σε τέσσερις βασικές κατηγορίες, ως εξής:

Η ∆ιατατική µυοκαρδιοπάθεια (dilated cardiomyopathy-DCM) αποτελεί τον πιο συχνό τύπο και χαρακτηρίζεται από λέπτυνση και διάταση των µυϊκών τοιχωµάτων, κυρίως της αριστερής κοιλίας, µε αποτέλεσµα να µην µπορούν να συσταλούν και να εξωθήσουν αποτελεσµατικά το αίµα από την καρδία. Αρκετά συχνά αυτή η κατάσταση οδηγεί σε καρδιακή ανεπάρκεια. Αυτό δεν σηµαίνει ότι η καρδιά σταµατά την άντληση ή να κτυπά, αλλά ότι η καρδιά δεν µπορεί να αντλήσει αρκετό αίµα για να καλυφθούν οι ανάγκες του σώµατος. Η διατατική µυοκαρδιοπάθεια µπορεί να είναι κληρονοµική ή να οφείλεται σε στεφανιαία καρδιοπάθεια.

Η υπερτροφική µυοκαρδιοπάθεια (hypertrophic cardiomyopathy-HCM) χαρακτηρίζεται από πάχυνση των µυϊκών τοιχωµάτων που αποτρέπει την οµαλή ροή του αίµατος στην καρδία. Είναι κυρίως κληρονοµική, υπάρχουν όµως και περιστατικά άγνωστης αιτιολογίας. Κύρια συµπτώµατα µπορεί να είναι η κόπωση, δύσπνοια και οίδηµα, κυρίως στα πόδια. Επίσης µπορεί να οδηγήσει σε στηθάγχη ή σε λιποθυµία. Οι επιπλοκές µπορεί να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια, ασταθή καρδιακό παλµό και ξαφνικό καρδιακό θάνατο.

Η περιοριστική µυοκαρδιοπάθεια (restrictive cardiomyopathy-RCM) είναι σπάνια και εµφανίζεται κυρίως στα παιδιά. Οφείλεται στην ακαµψία των µυών της καρδίας, µε αποτέλεσµα να µην µπορούν να διαταθούν προκαλώντας µειωµένη ροή αίµατος στην καρδιά. Αυτό µπορεί να οδηγήσει σε συµπτώµατα καρδιακής ανεπάρκειας (δύσπνοια, κόπωση και πρήξιµο) καθώς και προβλήµατα καρδιακής αρρυθµίας. Κυρίως η αιτία που προκαλείται η πάθηση είναι άγνωστη, αν και µερικές φορές κληρονοµείται.

Η αρρυθµιογόνος δυσπλασία δεξιάς κοιλίας µυοκαρδιοπάθεια (arrhythmogenic right ventricular cardiomyopathy-ARVC) είναι µία πολύ σπάνια µορφή µυοκαρδιοπάθειας, αλλά είναι η κύρια αιτία αιφνίδιου θανάτου σε νεαρούς αθλητές. Οφείλεται στην αντικατάσταση του µυοκαρδιακού ιστού της δεξιάς κοιλίας από ινολιπώδη ιστό (λίπος), προκαλώντας λέπτυνση και διάταση των τοιχωµάτων οδηγώντας σε καρδιακή αρρυθµία και συµπτώµατα καρδιακής ανεπάρκειας.

Το Tµήµα Νευρογενετικής του Ινστιτούτου Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου (ΙΝΓΚ), υπό την καθοδήγηση της καθηγήτριας Κυπρούλας Χριστοδούλου, εµπλέκεται στη µελέτη και διάγνωση της καρδιοµυοπάθειας από το 2003. Εδώ και πέντε χρόνια προσφέρει γενετική διάγνωση των κληρονοµικών µυοκαρδιοπαθειών µε τεχνολογίες αλληλούχισης επόµενης γενιάς (NGS), δίνοντας έτσι τη δυνατότητα ταυτόχρονης διερεύνησης πέραν των 100 γονιδίων άµεσα η έµµεσα συνδεδεµένων µε µυοκαρδιοπάθειες για ανίχνευση πιθανών µεταλλάξεων. H διαγνωστική αυτή υπηρεσία είναι στο τελικό στάδιο επικύρωσής της µε βάση το πρότυπο ISO15189. Στόχος της είναι η έγκαιρη γενετική διάγνωση του κάθε ασθενούς µε σκοπό την πρόληψη και την εξατοµικευµένη θεραπεία όπου είναι εφικτή.

Πηγές:

Maron, B. J. (2008). “The 2006 American Heart Association classification of cardiomyopathies is the gold standard.” Circ Heart Fail 1(1): 72-75; discussion 76.

McCartan, C., et al. (2012). “Cardiomyopathy classification: ongoing debate in the genomics era.” Biochem Res Int 2012: 796926.

Ceyhan-Birsoy O, Miatkowski MM, Hynes E, Funke BH, Mason-Suares H. NGS testing for cardiomyopathy: Utility of adding RASopathy-associated genes. Hum Mutat. 2018 Jul;39(7):954-958. doi: 10.1002/humu.23535. Epub 2018 May 16. PMID: 29696744; PMCID: PMC8191452.

* Scientist/Assistant Professor, Τµήµα Νευρογενετικής, Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου