Για ποιο Brexit είμαστε έτοιμοι; – H Κυπριακή Δημοκρατία εξετάζει τα σενάρια

Καθώς ο χρόνος κυλά, η Κυπριακή Δημοκρατία εξετάζει τα σενάρια

 

Του Δημήτρη Παλμύρη

 

 

Η αβεβαιότητα που προκαλεί η υπόθεση του Brexit στη Βρετανία δεν περιορίζεται στα σύνορά της, αλλά διαχέεται και στην Ευρώπη, παρά την ψύχραιμη έως σκληρή διαπραγματευτική τακτική των ταγών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Από τη στιγμή που η Βουλή των Κοινοτήτων απέρριψε τη συμφωνία της Πρωθυπουργού Τερέζα Μέι και της ΕΕ, ο χρόνος κυλά και άγνωστο παραμένει το τελικό καθεστώς με το οποίο το Ηνωμένο Βασίλειο θα πει αντίο στην Ένωση. Αναπόφευκτα, κράτη, επιχειρήσεις αλλά και πολίτες, που δύναται να επηρεαστούν από τις εξελίξεις, κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα. Ανάμεσα σε αυτούς που ανησυχούν (ή οφείλουν να ανησυχούν) είναι και η Κύπρος, η οποία έχει τους δικούς της, ιδιαίτερους λόγους να παρακολουθεί και να προετοιμάζεται για τις εξελίξεις.

Τουρισμός, εμπόριο, φοιτητές και εργαζόμενοι στη Βρετανία, Βρετανοί στην Κύπρο και φυσικά το ζήτημα των Βάσεων είναι τα κύρια ζητήματα που απασχολούν τις κυπριακές αλλά και τις βρετανικές Αρχές. Η μεγαλύτερη δυσκολία όμως δεν είναι το πώς λύνονται όλα αυτά, αλλά το γεγονός πως υπάρχουν περισσότερα του ενός σεναρίου για το Brexit, με την περίπτωση του άτακτου Brexit να εγκυμονεί περιπέτειες για τις οποίες η προετοιμασία είναι σαφώς πιο δύσκολη.

 

 

 Τα σενάρια του Brexit

 

1. Συμφωνημένο Brexit: H Πρωθυπουργός της Βρετανίας και η ΕΕ είχαν, μετά από μακρές διαπραγματεύσεις, συμφωνήσει τους πολιτικούς όρους με βάση τους οποίους θα αποχωρούσε η Βρετανία από την ΕΕ, αλλά και τις κατευθυντήριες γραμμές για τημελλοντική σχέση των δύο. Το κείμενο, όπως έλεγαν τότε,  «καθορίζει τις παραμέτρους μιας φιλόδοξης, ευρείας, εμπεριστατωμένης και ευέλικτης σύμπραξης» στο εμπόριο, την εξωτερική πολιτική, την αμυντική πολιτική και την πολιτική της ασφάλειας. Συμφωνήθηκε, ακόμη, μια μεταβατική περίοδος, από τις 29/03/2019 έως τις 21/12/2020. Αυτή την περίοδο το Ην. Βασίλειο θα ήταν τρίτη χώρα έναντι της ΕΕ. Ωστόσο θα διατηρείτο η παρούσα κατάσταση σε σχέση με την τελωνειακή ένωση και την κοινή αγορά, ενώ θα υπήρχε η δυνατότητα επέκτασης της μεταβατικής περιόδου για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Επρόκειτο για ένα μάλλον «μαλακό» Brexit, καθώς διατηρούσε πολύ στενούς δεσμούς μεταξύ των δύο (π.χ. στο εμπόριο), ενώ την ίδια ώρα διασφάλιζε τα δικαιώματα των πολιτών ΗΒ και ΕΕ.

 

1. Άτακτο Brexit: Ακόμα και αν δεν εγκριθεί κάποια συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών, στις 29 του Μάρτη θα τεθεί σε εφαρμογή το άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα αποχωρήσει. Από τη στιγμή που η Τερέζα Μέι γνωστοποίησε την εφαρμογή του άρθρου 50 στις 29 Μαρτίου το 2017, έμεναν δύο χρόνια για τη σύναψη συμφωνίας ή για την εφαρμογή του ως έχει. Καθώς ο χρόνος τελειώνει χωρίς συμφωνία, αυτό σημαίνει πως δεν θα υπάρξει μεταβατική περίοδος, πως δεν διασφαλίζονται τα δικαιώματα των πολιτών, πως θα εφαρμόζονται οι κανονισμοί του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (έλεγχοι, δασμοί κτλ). Από την μια μέρα στην άλλη το ΗΒ θα αντιμετωπίζεται ως τρίτη χώρα για την ΕΕ, με την οποία δεν υπάρχει θεσμικό πλαίσιο συνεργασίας, παρά τις πραγματικότητες στο οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.

 

1. Λοιπές περιπτώσεις: Ανάμεσα στα άλλα σενάρια που εξετάζονται είναι η περίπτωση να συμφωνηθεί παράταση στην εφαρμογή του άρθρου 50. Αυτό σημαίνει πως ΗΒ και ΕΕ θα κερδίσουν χρόνο για περαιτέρω διαπραγματεύσεις. Επίσης, κάποιοι κάνουν λόγο για πιθανότητα δεύτερου δημοψηφίσματος για να ανατρέψει το Brexit. Επίσης οι Εργατικοί επιδίωκαν την προκήρυξη εκλογών με στόχο να διαπραγματευτούν αυτοί το Brexit. Στην ουσία όμως αυτές οι επιλογές μπορούν να πετύχουν α) την ανατροπή του Brexit, επομένως να μην υπάρξει καμία αλλαγή σε αυτά που ξέρουμε, β) τη χρονική παράταση, που πάλι σημαίνει καμία αλλαγή για το διάστημα που θα συμφωνηθεί γ) την ύπαρξη μιας συμφωνίας. Χωρίς παράταση, ωστόσο, υπάρχουν πολύ λίγα (έως καθόλου) χρονικά περιθώρια τόσο για εκλογές όσο και για δεύτερο δημοψήφισμα. Εάν τελικά υπάρξει κάποια συμφωνία, είναι δύσκολο να αλλάξουν πολλά στα ζητήματα εμπορίου και διακίνησης. Ούτως ή άλλως αυτό που προβάλλεται ως το αγκάθι στη συμφωνία δεν είναι αυτά αλλά το ζήτημα της Ιρλανδίας.

 

Στις 29 του Μάρτη, με την εφαρμογή του Brexit, η Κύπρος θα επηρεαστεί σε κάθε περίπτωση. Πολύ διαφορετικές θα είναι ωστόσο οι συνέπειες ενός Brexit στη βάση της συμφωνίας στην οποία επιμένει η ΕΕ και στην περίπτωση ενός άτακτου Brexit. Στην πρώτη περίπτωση τα πράγματα αναμένεται να κυλήσουν πολύ πιο ομαλά, ενώ στη δεύτερη θα υπάρξουν (σχεδόν αναπόφευκτα) προβλήματα.

 

Ανησυχίες Βουλής

 

Η κυπριακή Βουλή ανησυχεί για το κατά πόσο η κυβέρνηση είναι αυτή τη στιγμή έτοιμη να αντιμετωπίσει ένα άτακτο Brexit. Το ζήτημα του Brexit είχε συζητηθεί ξανά στο Κοινοβούλιο στα τέλη Οκτωβρίου, προτού ακόμη συμφωνήσει η Τερέζα Μέι με τους «27» της ΕΕ και επομένως προτού η συμφωνία αυτή προσκρούσει στην αντίδραση των Βρετανών βουλευτών.

Ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Γιώργος Λιλλήκας, δήλωσε στην εφημερίδα μας πως στις 5 του Μάρτη θα συζητηθεί ξανά το ζήτημα στη Βουλή ενώπιον του Υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Χριστοδουλίδη. Ο κ. Λιλλήκας ανέφερε πως δεν διαφαίνεται να υπάρχουν συγκεκριμένα μέτρα από διάφορα υπουργεία. Οι ανησυχίες της Βουλής εστιάζουν ιδιαίτερα στο ζήτημα του τουρισμού, ενώ σίγουρα θα υπάρξει συζήτηση και γύρω από τα ζητήματα των Βάσεων, φοιτητών, δικαιωμάτων των πολιτών αλλά και του εμπορίου.

 

Θα υπάρξουν προβλήματα

 

Από την πλευρά του Υπουργείου Εξωτερικών, ο κ. Ανδρέας Ζήνωνος, διευθυντής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκής Ένωσης και Διμερών Σχέσεων με Ευρωπαϊκά Κράτη και η κα Άννα Παπασάββα, αρμόδια λειτουργός για το Brexit, μας ανέφεραν πως προετοιμάζονται εδώ και καιρό για όλα τα σενάρια. Μιλώντας στην εφημερίδα μας οι δύο αξιωματούχοι, μας ενημέρωσαν πως στα μέσα του προηγούμενου μήνα είχαν ζητήσει από τα διάφορα υπουργεία να μεταφέρουν τους προβληματισμούς αλλά και τις προτάσεις τους για πιθανά μέτρα. Τις προτάσεις αυτές συνθέτουν και επεξεργάζονται τώρα στο Υπουργείο.

Παρόλ΄ αυτά, το ΥΠΕΞ αναμένει κάποια προβλήματα με διάφορους επηρεαζόμενους όπως τους (μελλοντικούς) φοιτητές, το εμπόριο αλλά και τις υπηρεσίες. Όμως η εξέλιξη αυτών των ζητημάτων θα εξαρτηθεί πολύ περισσότερο από τη Βρετανία, λιγότερο από την ΕΕ και σε μικρότερο βαθμό από την Κύπρο.

Για παράδειγμα, στο ζήτημα των φοιτητών μπορεί να υπάρχουν διασφαλίσεις για όσους ξεκίνησαν να φοιτούν πριν τις 29 Μαρτίου. Άγνωστο όμως παραμένει το καθεστώς αυτών που θα επιλέξουν τη Βρετανία μετά από αυτή την ημερομηνία. Το ζήτημα όμως αφορά πρωτίστως τη βούληση των Βρετανών.

Γενικότερα σε περίπτωση που το Ηνωμένο Βασίλειο αποδεχτεί τη  συμφωνημένη υποχώρηση δεν υπάρχουν φόβοι. Ωστόσο μια χαοτική αποχώρηση σε 30 μέρες χωρίς επικυρωμένη συμφωνία θα δημιουργήσει προβλήματα. «Κάποια από αυτά μπορούμε να τα προσεγγίσουμε σε εθνικό επίπεδο», μας δήλωσαν από το ΥΠΕΞ. Κάποια άλλα θα πρέπει να προσεγγιστούν στο σύνολο της ΕΕ και φυσικά αρκετά παραμένουν στα βρετανικά χέρια. «Οι πρωτοβουλίες ανήκουν στο ΗΒ και η ΕΕ να χειριστεί την κατάσταση αναλόγως. Η Κύπρος δεν αισθάνεται μόνη, πορεύεται με το σύνολο της ΕΕ», τόνισαν από το ΥΠΕΞ.

 

Τα καυτά ζητήματα

 

Στο θέμα του τουρισμού, ζητήματα όπως η αξία της αγγλικής λίρας  αναμένεται να επηρεάσουν την κυπριακή αγορά. Ωστόσο, στο ζήτημα της διακίνησης δεν αναμένονται πάρα πολύ μεγάλα προβλήματα, καθώς μπορούν να επιλυθούν με πρόνοιες αμοιβαιότητας. Μάλιστα υπάρχει βούληση για την παραχώρηση εκατέρωθεν δικαιωμάτων διαμονής μέχρι και 90 ημερών μετά τις 29/3.

Για τους πολίτες της ΕΕ ή του ΗΒ που ήδη διαμένουν μόνιμα σε ΗΒ και ΕΕ, αντίστοιχα, ήδη υπάρχει βούληση και κατεύθυνση και από τις δύο πλευρές, ούτως ώστε τα κράτη μέλη (και το ΗΒ) να προχωρήσουν σε δεσμεύσεις διασφάλισης των δικαιωμάτων των αντίστοιχων υπηκόων που έχουν μόνιμη διαμονή πριν τις 29/3.

Μεγαλύτερες δυσκολίες αναμένεται να δημιουργηθούν στο ζήτημα του εμπορίου. Εκεί η Κύπρος έχει ιδιαίτερες ανησυχίες, καθώς η Βρετανία αποτελεί σημαντικότατο εμπορικό εταίρο της χώρας μας. Σε περίπτωση άτακτου Brexit θα αρχίσουν να εφαρμόζονται οι κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου στις εμπορικές σχέσεις Κύπρου και ΗΒ με ό,τι αυτό συνεπάγεται από δασμούς μέχρι ελέγχους. Ωστόσο και σε αυτό το ζήτημα αρμοδιότητα διαπραγμάτευσης έχει η ΕΕ.

Μεγάλη ανατροπή δημιούργησε η απόρριψη της συμφωνίας Μέι – ΕΕ, στο ζήτημα των Βάσεων. Το πρωτόκολλο για τις Βάσεις που συνόδευε τη συμφωνία απορρίφθηκε αναγκαστικά μαζί της. Με αυτό διασφαλιζόταν η συνέχιση της εφαρμογής του κοινοτικού κεκτημένου στις Βάσεις, παρά την αποχώρηση του ΗΒ από την ΕΕ. Ταυτόχρονα, διασφαλίζονταν τα δικαιώματα των κατοίκων και των εργαζόμενων στις Βάσεις. Οι στόχοι αυτοί παραμένουν. Πιθανότατα και από τις δύο πλευρές. Οι δυσκολίες πλέον αφορούν την εφαρμογή τους σε περίπτωση ενός άτακτου Brexit.

Οι Βρετανοί με δήλωση της Ύπατης Αρμοστείας της Βρετανίας στην Κύπρο αναφέρουν τη βαθιά τους εκτίμηση στις ιδιαίτερες και διαχρονικές ρυθμίσεις στα σύνορα των Βάσεων και της Κυπριακής Δημοκρατίας και το «καθημερινό όφελος που προσφέρουν στους πολίτες». «Είμαστε ξεκάθαροι ότι η οποιαδήποτε συμφωνία πρέπει να σέβεται τις μακροχρόνιες δεσμεύσεις μας σχετικά με τις SBAs, να προστατεύει τα συμφέροντα των Κυπρίων που ζουν ή εργάζονται στις SBAs (σ.σ. Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων) και να διασφαλίζει τη συνεχή ομαλή λειτουργία των στρατιωτικών βάσεων του Ηνωμένου Βασιλείου. Είτε υπάρχει συμφωνία είτε όχι, η κυβέρνηση είναι ξεκάθαρη ότι είμαστε έτοιμοι να συνεργαστούμε με την Κυπριακή Δημοκρατία για να ελαχιστοποιήσουμε οποιαδήποτε διαταραχή στους ανθρώπους και τις επιχειρήσεις», αναφέρεται συγκεκριμένα.