Για τον “Ψαλιδιστή” της Ρωξάνης Νικολάου

Ορίζοντας / Σημείο Κοινού

Ρωξάνη Νικολάου, Ψαλιδιστής

Οι πιο πολλοί είμαστε εκπαιδευμένοι να ερμηνεύουμε τον χρόνο εξελικτικά, χωρισμένο σε παρελθόν, παρόν και μέλλον, μάλλον γιατί είναι πιο εύκολο να αναζητάμε αιτιακές σχέσεις ανάμεσα στα διαδοχικά επεισόδια της ζωής μας: έγινε αυτό, διότι προηγήθηκε εκείνο και έπεται το άλλο. Ανάμεσά μας, όμως, ξεφυτρώνουν κι αυτές οι ωραίες μονάδες, που μένουν μόνες, ακόμη και μέσα σε εσμούς ομοίων, και υπαινίσσονται μια παρατακτική πρόσληψη του χρόνου, σχεδόν αναρχική. Πλάθουν ποιήματα ανθρωπόμορφα, με χρονικές ασυνέχειες, συμφύροντας έμβια και άψυχα, φαντάσματα, ημιθανείς και ζώντες σε ένα πλέγμα τόσο πυκνό, που δεν μπορεί παρά να απηχεί την αναγεννητική δύναμη του δημοτικού τραγουδιού. Είναι ποιήματα που «δεν κιλαηδούσαν σαν πουλιά, μήτε σαν χελιδόνια, μόν’ κιλαηδούσαν κι έλεγαν ανθρωπινή ομιλία».

Στη συλλογή Ψαλιδιστής της Ρωξάνης Νικολάου αναφύονται εικόνες που προκαλούν τη συμβατική οπτική αντίληψη, αυτές που με εικαστικούς όρους ονομάζονται «αναμορφωτικές»: μπορείς να τις προσπεράσεις ως δυσνόητες ή παραμορφωμένες, αλλά αν βρεις πρόσφορο σημείο, θα σου αποκαλύψουν τα ωραία μυστικά της αναδημιουργίας «στα μετόπισθεν της όρασης»:

Θέλω να σας χαρίσω τον χρόνο που έζησα

σ’ έναν κόσμο που υπήρξε χάρη στη φαντασία μου

– όπως κι εγώ η ίδια άλλωστε –

Το σπίτι, ο κήπος, ο άνθρωπος της Ρωξάνης είναι εναλλάξιμες έννοιες: ρέει η μια μέσα στην άλλη, την μετασχηματίζει, την αναδημιουργεί, την απεγκλωβίζει από χρονικά και μορφικά στεγανά: «Πέρασα από το σπίτι σου^. με είδε/ήπιε νερό και πικρογέλασε». Και, βέβαια, το θαυμάσιο:

Με φώναξε ο ερειπωμένος κήπος σου.

Πιάστηκε από τα πόδια μου

δε μ’ άφηνε.

Ο κήπος μαράθηκε, (δύσκολο να μην αντηχήσει εδώ ο λυγμός του Παυλίδη – Ποιος τα φροντίζει τ’ άνθη), αλλά αιχμαλωτίζει το σώμα και του στερεί την κίνηση. Και τα τρία ρήματα είναι δοσμένα στον αόριστο, εντούτοις μόνο το πρώτο ανήκει ουσιαστικά στο παρελθόν. Τα άλλα δύο είναι του παρόντος και του μέλλοντος, και αποδίδουν τόσο ισχυρή βούληση σε αυτό που οι περισσότεροι βλέπουμε ως άβουλο φυτικό σύμμειγμα, ώστε ο κήπος να αναδεικνύεται σε προέκταση του άλλου σώματος: εκείνου που κάποτε συνυπήρχε με το δικό μας σώμα, και προστάζει τώρα την επαναφορά της  παλιάς συνθήκης, αναζωογημένης, όμως, με την ορμή πραγμάτων που κατάντησαν αόρατα, μα δεν έπαψαν ποτέ να υπάρχουν:

Μ’ αποχαιρέτησε λέγοντας «μείνε όπως είσαι».

Γκρεμούς ανοίγει ανάμεσα

σ’ εμένα και τους ανθρώπους

αυτό που είμαι.

 

Ό,τι θυμάστε από’ μένα,

λίγο ή πολύ αλήθεια ή ψέμα φυλάξτε το

κι όταν ο θάνατος μάς πιει τον ύπνο της ζωής

 

ο αέρας θα τραγουδά με χίλιους τρόπους

πως δεν υπήρξαμε.

Εκεί όπου καταργείται η γραμμική ανάπτυξη του χρόνου, ανατρέπεται κάθε έξωθεν επιβεβλημένη ιεραρχία και διανοίγονται τόσο πλατιές προοπτικές ανασημασιοδότησης και ανανέωσης, που είναι αδύνατον να τις αγνοήσεις. Μπορεί να αποφασίσεις να τις προσπεράσεις, από δειλία ή αναβλητικότητα, αλλά αυτές θα επιμένουν να έρχονται αλλεπάλληλα και με διαλείψεις, σε ένα αναιδέστατα αειθαλές μοντάζ. Όπου ευφραίνεσαι, κοντοστέκεσαι – μπορεί και να κατεβείς όπου θες, αν σ’ αφήσουν τα ποτάμια του Ρεμπώ –φτάνει να μην αδικήσεις.

Άνθρωπο να μην αδικήσω, μήτε ζώο,

πετούμενο, πράγμα

στη γη φυτεμένο, νεκρό, ζωντανό

 

να μην αδικήσω Θεέ μου

 

την ώρα εννιά

τις τρεις και εικοσιπέντε

 

ούτε ώρα καμιά μέρας ή νύχτας.

Ο Ψαλιδιστής της Ρωξάνης Νικολάου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τεχνοδρόμιο (2018), σε επιμέλεια της Κατερίνας Βοσκαρίδου-Πάκκου.

Δέσποινα Πυρκεττή