Γιατί έγραψα τις “Φυλές”

Γιατί έγραψα τις Φυλές

Συνέλαβα την ιδέα να γράψω τις Φυλές όταν παρακολούθησα ένα ντοκιμαντέρ για ένα ζευγάρι κωφών. Η γυναίκα ήταν έγκυος. Το ζευγάρι ήθελε το παιδί τους να γεννηθεί κωφό. Μου έκανε εντύπωση ότι στην πραγματικότητα πολλοί αισθάνονται αυτό το πράγμα, κωφοί και μη. Οι γονείς νιώθουν μεγάλη ευχαρίστηση όταν βλέπουν τα χαρακτηριστικά που κατάφεραν να κληροδοτήσουν στα παιδιά τους. Όχι μόνο ένα σύνολο γονιδίων, αλλά ένα σύνολο από αξίες και πιστεύω. Ακόμα και μια συγκεκριμένη γλώσσα. Η οικογένεια είναι μια φυλή: με εσωτερικές έριδες αλλά έντονα πιστή.

Όταν άρχισα να αναζητώ γύρω μου, έβλεπα παντού φυλές. Πήγα στη Νέα Υόρκη και εντυπωσιάστηκα από τους ορθόδοξους Εβραίους στο Γουίλιαμσμπεργκ, που φορούσαν όλοι ένα είδος στολής. Ήταν σαν μια τεράστια φαμίλια.

Κι όπως κάποιες θρησκείες μπορεί να φαίνονται εντελώς περίεργες σε όσους δεν πιστεύουν, έτσι και οι τελετουργίες και ιεραρχίες μιας οικογένειας φαίνονται ανούσιες σε έναν που βρίσκεται απ’ έξω.

Έμαθα λίγη νοηματική γλώσσα. Τη βρήκα υπερβολικά κουραστική. Η νοηματική απαιτεί να εντείνεις τις εκφράσεις του προσώπου σου: «μου αρέσει» – κουνάς το λαιμό σου προς τα κάτω και χαμογελάς γαλήνια, «δεν μου αρέσει» – κουνάς το λαιμό σου προς τα πάνω και κάνεις μια γκριμάτσα λες και κάνεις εμετό. Ένιωθα σαν να απέκτησα μια προσωπικότητα που δεν μου ταίριαζε. Συνειδητοποίησα πόσο πολύ εκφράζουμε την προσωπικότητά μας μέσω του τρόπου ομιλίας μας. Δεν μου άρεσε που έπρεπε να αλλάξω την προσωπικότητά μου. Και η νοηματική έχει διαφορετική γραμματική. Ένιωθα ανόητη, αργή, μπερδεμένη. Άραγε έτσι θα έμοιαζε να είσαι ένα κωφό άτομο που προσπαθεί να παρακολουθήσει μία γρήγορη προφορική συνομιλία; Αλλά επίσης ζήλευα. Λάτρευα τον τρόπο με τον οποίο φαινόταν η νοηματική όταν τη χρησιμοποιούσαν όσοι τη μιλούσαν άπταιστα. Μπορούσε να είναι όμορφη. Δεν θα ήταν εξαιρετικό να είσαι «δεξιοτέχνης» στη νοηματική; Πρέπει να υπάρχoυν, όπως τους ποιητές ή τους πολιτικούς μέσα στον κόσμο των ακουόντων…

Στο τέλος, σκέφτηκα τη δική μου οικογένεια. Γεμάτη με τις δικές της εκκεντρικότητες, τους κανόνες, τα εσωτερικά της αστεία και τις τιμωρίες της. Τι θα γινόταν αν κάποιος στην (ακούουσα, ομιλητικότατη) οικογένειά μου γεννιόταν κωφός; Όλα αυτά ενσωματώθηκαν στο κείμενο, το οποίο χρειάστηκε πολύ χρόνο για να γραφτεί. Το μόνο που ήξερα ήταν ότι στην αρχή του έργου θα καταδυόμασταν σ’ ένα οικογενειακό δείπνο. Η πρώτη σκηνή ήταν εύκολο να γραφτεί. Την έγραψα χωρίς να έχω καμιά ιδέα για τα ονόματα των χαρακτήρων, ή για το πόσα αδέρφια θα βρίσκονταν εκεί. Αλλά, παραδόξως, είναι μια από τις σκηνές που άλλαξε ελάχιστα κατά τη συγγραφή του έργου. Έμεινε στην άκρη για πολύ καιρό. Και έπειτα, σιγά-σιγά, έγραψα το υπόλοιπο. Η τρελή οικογένεια είχε σχηματιστεί πλήρως στο μυαλό μου. Έπρεπε μόνο να βρω τι τους συνέβη.

Νίνα Ρέιν, “Why I wrote Tribes”, 22 Σεπτεμβρίου 2010.

Οικογένεια: Το μικροσκοπικό βασίλειο

Σκεφτόμουν ότι η κωφότητα αποτελεί ένα μόνο παράδειγμα ενός τύπου κοινότητας, αλλά υπάρχουν ένα σωρό άλλα. Όταν αρχίζεις να παρατηρείς, βλέπεις πώς όλοι μοιράζονται τον τρόπο με τον οποίο οι κωφοί σχολιάζουν άλλους κωφούς – είναι ο ίδιος τρόπος με τον οποίο οι Εβραίοι σχολιάζουν άλλους Εβραίους. Εξαρτάται από το πόσο παρατηρητικός είσαι. Είναι όπως τους διανοούμενους, που σχολιάζουν άλλους διανοούμενους. Όποιος τύπος ομάδας κι αν είναι, μοιράζεται συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Και μετά έρχεται η οικογένεια –η μικρότερη κατηγορία απ’ όλες. Αυτό είναι που συνοψίζει το έργο για μένα, την οικογένεια – ένα μικροσκοπικό βασίλειο που έχει τους εσωτερικούς του κανόνες και τις ιεραρχίες και παραξενιές του, τα οποία είναι αδιαμφισβήτητα. Και πόσο δύσκολο είναι όταν συναντάς κάποιον και τον ερωτεύεσαι, πώς τον συστήνεις σε μια ομάδα που ήδη υφίσταται, την οικογένεια.

Πολυεπίπεδη επικοινωνία

Επιχείρησα να καταδείξω πόσοι πολλοί τρόποι επικοινωνίας και μη επικοινωνίας υπάρχουν. Μπορείς να επικοινωνήσεις μέσω της νοηματικής γλώσσας, όμως τι συμβαίνει όταν τα λόγια κάποιου δεν είναι τα ίδια με τα δικά σου; Αν και έχουμε μία κοινή λέξη για να αποδώσουμε κάτι, δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι συμφωνούμε με το συναίσθημα που αυτή κρύβει. Οι λέξεις είναι μια προσπάθεια. Υποθέτω είναι εκεί που η μουσική παίζει ρόλο – και η μουσική δεν έχει λέξεις. Στην όπερα, τον μισό χρόνο δεν καταλαβαίνουμε τι λέγεται, αλλά νιώθουμε, λόγου χάρη, ότι αυτό είναι λυπηρό. Με ενδιαφέρει πώς εσύ κι εγώ μπορούμε να ακούσουμε το ίδιο κομμάτι μουσικής και να συμφωνήσουμε πράγματι στο τι είναι λυπηρό και τι χαρούμενο. Δεν θα συμφωνούσαμε με τον ίδιο τρόπο για μια λέξη. Αφορά όλα τα επίπεδα και τις διαστρωματώσεις της γλώσσας.
Νίνα Ρέιν, “Layers of language: An interview with Tribes playwright Nina Raine”, Columbia Daily Spectator, 24 Αυγούστου 2014.

Μετάφραση: Κυριακή Αργυρού

Τα αποσπάσματα προέρχονται από το πρόγραμμα της παράστασης που παρουσιάζεται κάθε Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο στη Νέα Σκηνή ΘΟΚ στις 20:30 σε σκηνοθεσία Αθηνάς Κάσιου.