Γκάι Στάντινγκ: «Ένα σύστημα βασικού εισοδήματος είναι προσιτό σε κάθε τύπο οικονομίας»

Ζούμε σε μια εποχή στην οποία οι ανισότητες έχουν γίνει ακραίες

• Το βασικό εισόδημα πρέπει να αποτελέσει τη βάση μιας νέας προοδευτικής πολιτικής, λέει ο Γκάι Στάντινγκ, καθηγητής Αναπτυξιακών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο SOAS του Λονδίνου και συνιδρυτής του BIEN (Παγκόσμιο Δίκτυο για το Βασικό Εισόδημα). Συγχρόνως, αναφέρεται στους τρόπους χρηματοδότησής του και τονίζει ότι το βασικό εισόδημα είναι ένα ουσιαστικό εργαλείο για την παροχή ασφάλειας στους ανθρώπους, ενισχύοντας παράλληλα την ελευθερία τους και μειώνοντας την ανισότητα.

Συνέντευξη στον Δημήτρη Γκιβίση

Σε τι διαφέρει ένα καθολικό βα­σικό εισόδημα από άλλα προ­γράμματα κοινωνικής πρόνοιας, όπως τον κατώτατο μισθό, το επίδομα ανεργίας, τα επιδόματα για τους φτωχούς κ.λπ.;

Ένα βασικό εισόδημα είναι μια μέτρια, τακτική πληρωμή σε κάθε ενήλικα χωρίς προϋποθέσεις και με ένα μικρότερο ποσό που καταβάλ­λεται για κάθε άτομο κάτω των 16 ετών. Καταβάλλεται σε άνδρες και γυναίκες εξίσου και καταβάλλεται στο άτομο, όχι στο νοικοκυριό.

Αυτό είναι θεμελιωδώς διαφο­ρετικό από τη σημερινή πρόνοια, η οποία συχνά ελέγχεται ως προς τα μέσα και τη συμπεριφορά και στο­χοποιείται για αυτό, ενώ μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων που χρει­άζονται βοήθεια και που θα έπρεπε να την δικαιούνται, δεν λαμβάνουν επιδόματα. Το βασικό εισόδημα εί­ναι ένα οικονομικό δικαίωμα ή ένα κοινό περιουσιακό δικαίωμα, με πρόσθετα συμπληρώματα που παρέ­χονται σε οποιονδήποτε έχει επιπλέ­ον κόστος ζωής, όπως στα άτομα με αναπηρία.

Ποια συμπεράσματα έχουν εξα­χθεί από την εφαρμογή των πι­λοτικών προγραμμάτων βασικού εισοδήματος σε διάφορες χώρες;

Είχα το προνόμιο να συμμετά­σχω σε μια σειρά πιλοτικών προ­γραμμάτων βασικού εισοδήματος σε διαφορετικούς τύπους οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων των ανα­πτυσσόμενων χωρών, και του Κανα­δά, της Αγγλίας, της Φινλανδίας, της Ισπανίας και της Ουαλίας. Υπάρχουν περίπου 100 πιλοτικά προγράμματα ή πειράματα σε εξέλιξη, πολλά από αυτά στις ΗΠΑ.

Σταθερά τα αποτελέσματα ήταν συγκρίσιμα και πολύ θετικά. Ίσως το πιο σημαντικό εύρημα είναι ότι το βασικό εισόδημα οδηγεί σε καλύτερη ψυχική και σωματική υγεία, μειώνο­ντας τη ζήτηση για υπηρεσίες δημό­σιας υγείας. Οδηγεί επίσης σε καλύ­τερες εκπαιδευτικές επιδόσεις και σε καλύτερες οικογενειακές σχέσεις.

Το πιο ελπιδοφόρο είναι ότι επι­τρέπει στις γυναίκες να ξεφύγουν από κακοποιητικές σχέσεις, επει­δή έχουν μεγαλύτερη οικονομική ασφάλεια και σε αρκετές περιπτώ­σεις έχουμε δει ότι αυτό έχει ωθήσει τους άντρες συντρόφους να συμπε­ριφέρονται πιο προσεκτικά.

Πώς θα μπορούσε να χρηματο­δοτηθεί ένα βασικό εισόδημα;

Κατ’ αρχάς, πρέπει να γίνει απο­λύτως σαφές ότι ένα σύστημα βα­σικού εισοδήματος είναι προσιτό σε κάθε τύπο οικονομίας. Σε κάποιο βαθμό θα αντικαθιστούσε ορισμένες παροχές και ως ένα βαθμό θα μπο­ρούσαν να βρεθούν κεφάλαια με τη μείωση του εύρους των επιδοτήσεων που δίνουν οι κυβερνήσεις στις με­γάλες εταιρείες και τους πλούσιους. Πιστεύω, όμως, ότι η Αριστερά πρέ­πει να πει ότι δεν θα χρηματοδοτηθεί με την αύξηση του φόρου εισοδήμα­τος ή των φόρων κατανάλωσης.

Σε σχετικά μικρές οικονομίες, που λειτουργούν μέσα σε μια παγκόσμια οικονομία, η οποία περιγράφεται πολύ καλά ως «καπιταλισμός ενοι­κίασης» (σημ.: όρος που αναφέρεται στα κέρδη που έχει μια μικρή ελίτ, η οποία ελέγχει ακίνητα, υποδομές, φυσικούς πόρους, ψηφιακές πλατ­φόρμες, διπλώματα ευρεσιτεχνίας και χρηματοδοτικά μέσα, εις βάρος της κοινωνικής πλειοψηφίας), όλο και μεγαλύτερο μέρος από το εισό­δημα που παράγεται ρέει στους ιδιο­κτήτες περιουσίας. Η αξία του πλού­του έχει αυξηθεί σε σχέση με την αξία του εισοδήματος που κερδίζεται και η ανισότητα του πλούτου είναι πολύ μεγαλύτερη από την εισοδηματική ανισότητα. Στην πραγματικότητα, ο ιδιωτικός πλούτος έχει αυξηθεί σε βάρος του χαμένου δημοσίου πλού­του ή της απώλειας όλων των τύπων κοινών αγαθών. Η Αριστερά πρέπει να επικεντρωθεί στις εκκλήσεις για δικαιοσύνη στα κοινά αγαθά.

Κατά συνέπεια, πιστεύω ότι ο καλύτερος μακροπρόθεσμος τρόπος πληρωμής των βασικών εισοδημά­των θα ήταν η δημιουργία ενός Ταμείου Κεφαλαίων των Κοινών, στο οποίο θα καταβάλλονται εισφορές για δραστηριότητες που προέκυψαν από την απόκτηση των κοινών και θα χρησιμοποιούνται για οικολογικά βιώσιμες επενδύσεις. Το βασικό ει­σόδημα θα δίνεται ως μέρισμα από αυτό το Ταμείο.

Το πιο σημαντικό είναι ότι θα πρέπει να επιβληθούν φόροι σε όλες τις ρυπογόνες δραστηριότητες, ξεκινώντας από έναν φόρο άνθρα­κα, ο οποίος είναι απαραίτητος εάν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη. Αλλά από μόνος του ένας φόρος άνθρακα θα ήταν οπισθοδρομικός. Γι’ αυτό πρέπει να υπάρχει εγγύηση ότι όλα τα έσοδα θα καταβάλλονται ως βασι­κά εισοδήματα.

Τι απαντάς σε όσους επικαλού­νται το υψηλό δημοσιονομικό κόστος του;

Ζούμε σε μια εποχή μακροχρόνι­ας οικονομικής αβεβαιότητας, στην οποία οι ανισότητες έχουν γίνει ακραίες και εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε συνθήκες αφόρητης αβε­βαιότητας και άγχους. Θα έλεγα ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια να μην έχουμε κάτι σαν το βασικό εισόδημα. Εκτός από τις προτάσεις χρηματο­δότησης που περιέχονται στο βιβλίο μου «Βασικό εισόδημα: πώς θα το επιτύχουμε», το οποίο έχει μεταφρα­στεί και εκδοθεί στα ελληνικά, στο νέο μου βιβλίο «Τα Μπλε Κοινά» έχω παρουσιάσει μια λεπτομερή πρόταση χρηματοδότησης.

Πιστεύεις ότι σήμερα το θέμα του βασικού εισοδήματος στο Ηνωμένο Βασίλειο, και γενικά στην Ευρώπη, είναι κυρίως ένα οικονομικό ή πολιτικό ζήτημα;

Αυτή είναι μια καλή ερώτηση. Πιστεύω ότι πρόκειται κυρίως για πολιτικό ζήτημα. Το ζήτημα του οι­κονομικού κόστους είναι ένα παρα­πλανητικό επιχείρημα. Όπως είπε ο Τζον Μέιναρντ Κέινς, «μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά οτιδήποτε θέ­λουμε πραγματικά».

Πιστεύω επίσης ότι ένα βασικό εισόδημα πρέπει να αποτελέσει τη βάση ενός προοδευτικού οικονομι­κού συστήματος, ενθαρρύνοντας όλους να χρησιμοποιήσουν περισ­σότερο χρόνο για τη φροντίδα των παιδιών μας και των ηλικιωμένων, των συμπολιτών μας με αναπηρία, καθώς και για δαπάνες σχετικά με τοπικές οικονομικές δραστηριότητες.

Τα πιο σημαντικά πειράματα έδειξαν ότι οι άνθρωποι τείνουν να εργάζονται περισσότερο

Σε ποιο βαθμό ισχύει το επιχεί­ρημα των επικριτών του βασι­κού εισοδήματος ότι μειώνει την επιθυμία για εργασία;

Η ερώτηση αντανακλά μια ευρέ­ως διαδεδομένη προκατάληψη ότι κατά κάποιον τρόπο η ύπαρξη ενός βασικού εισοδήματος θα ωθούσε τους ανθρώπους να εργάζονται λι­γότερο.

Οι άνθρωποι πρέπει να ανα­ρωτηθούν: αν είχα ένα βασικό ει­σόδημα, ας πούμε 100 ευρώ την εβδομάδα, θα σταματούσα αυτό που κάνω; Έρευνες έχουν δείξει ότι η συντριπτική πλειοψηφία δηλώνει πως θα συνέχιζε αυτό που κάνει, ή ότι θα βελτίωνε τη θέση της, ανα­ζητώντας μια δραστηριότητα με μεγαλύτερο ρίσκο και υψηλότερες αποδοχές.

Τα πιο σημαντικά πειράματα βα­σικού εισοδήματος στην πραγμα­τικότητα έδειξαν ότι οι άνθρωποι τείνουν να εργάζονται περισσότερο, όχι λιγότερο, και ότι ξοδεύουν πε­ρισσότερο χρόνο σε εργασίες φρο­ντίδας ή σε εθελοντική κοινοτική εργασία. Οι άνθρωποι έχουν μεγα­λύτερη ενέργεια, περισσότερη αυ­τοπεποίθηση, μπορούν να πάρουν περισσότερα ρίσκα και να χρησιμο­ποιήσουν μέρος των χρημάτων τους για να συνεχίσουν την κατάρ­τιση ή την εκπαίδευση. Και φυσικά, μπορούν να εργαστούν περισσότε­ρο, επειδή η υγεία τους έχει βελτι­ωθεί, ιδιαίτερα επειδή αισθάνονται λιγότερο άγχος.

Πηγή: epohi.gr