Η γλώσσα των Αρμένιων και των Μαρωνιτών ως ζήτημα ταυτότητας

Οι συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης προς την Κύπρο και τα προβλήματα των κοινοτήτων

«Έχουμε δώσει ολοκληρωμένη μελέτη για έδρα Αρμενικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου»

 

Στην έκτη έκθεση αξιολόγησης της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για την Κύπρο του 2021, στο πλαίσιο της συμμόρφωσης με τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Περιφερειακών ή Μειονοτικών Γλωσσών, το Συμβούλιο της Ευρώπης καλεί την Κύπρο να προωθήσει τη διδασκαλία και τη μελέτη της αρμενικής και κυπριακής μαρωνιτικής αραβικής γλώσσας και πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η ενδιάμεση που υιοθετήθηκε αξιολογεί τον τρόπο με τον οποίο δόθηκε συνέχεια σε προηγούμενες «συστάσεις για άμεση δράση» και περιλαμβάνει περαιτέρω συστάσεις για άμεση δράση, όπως η ενίσχυση και επέκταση της διδασκαλίας της κυπριακής μαρωνιτικής αραβικής γλώσσας, η κατάρτιση εκπαιδευτικών για την αρμενική και την κυπριακή μαρωνιτική αραβική γλώσσα, η προώθηση της μελέτης και της έρευνας για την αρμενική γλώσσα σε πανεπιστημιακό επίπεδο και η ενίσχυση της παρουσίας της αρμενικής και της κυπριακής μαρωνιτικής αραβικής γλώσσας σε ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές.

Αναφορικά με την κατάρτιση των καθηγητών της αρμενικής γλώσσας, παρότι χαιρετίζει τη χρηματοδότηση για την εισαγωγή της αρμενικής γλώσσας στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την κατάρτιση των καθηγητών σε μαθήματα, η Επιτροπή θεωρεί ότι εκτός από αυτά τα μαθήματα, είναι απαραίτητη μια «πιο δομημένη κατάρτιση των καθηγητών», προκειμένου οι καθηγητές να αποκτήσουν επαρκή προσόντα για τη διδασκαλία στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Τι σημαίνει, όμως, η γλώσσα και η ταυτότητα για τις κοινότητες που ζουν στην Κύπρο και ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν;

«Δύσκολη η εξεύρεση δασκάλων για τη διδασκαλία της αρμενικής γλώσσας»

Ο εκπρόσωπος της αρμενικής κοινότητας στη Βουλή των Αντιπροσώπων, Βαρτκές Μαχτεσιάν, είπε στη «Χαραυγή» ότι η αρμενική γλώσσα αναγνωρίστηκε επίσημα ως μειονοτική γλώσσα της Κύπρου βάσει του ευρωπαϊκού κεκτημένου, ενώ πέραν του 95% των ανθρώπων που ζουν εδώ μιλούν τη γλώσσα.

Η δυσκολία, τόνισε ο κ. Μαχτεσιάν, μετά από το κλείσιμο της Σχολής Μελκονιάν το 2005, είναι ότι έχει στερέψει η «πηγή» που έστελνε τους απόφοιτους της Σχολής στην Αρμενία ή στον Λίβανο για να σπουδάσουν αρμενική γλώσσα ή φιλολογία.

«Έχουμε τα δημοτικά σχολεία Ναρέκ σε Λευκωσία, Λεμεσό και Λάρνακα, όπου η φοίτηση των παιδιών είναι μέχρι τα δώδεκα χρόνια. Μετά είτε θα πάνε σε γυμνάσια είτε σε ιδιωτικά σχολεία, κάτι που σημαίνει ότι το σενάριο για σπουδές στην αρμενική γλώσσα ή φιλολογία είναι πολύ απομακρυσμένο», είπε ο κ. Μαχτεσιάν, ενώ υπογράμμισε πως μετά το κλείσιμο της Σχολής Μελκονιάν είναι δύσκολη η εξεύρεση δασκάλων για τη διδασκαλία της αρμενικής γλώσσας.

Εξαιτίας αυτού, «είμαστε αναγκασμένοι να διαφημίζουμε τις κενές θέσεις στο εξωτερικό, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να έρχονται καθηγητές ή δάσκαλοι από τον Λίβανο ή τη Συρία».

Επιπλέον, τόνισε ότι αυτό είναι άδικο, αφού όλοι ζούμε κάτω από το ίδιο κράτος, ενώ παράλληλα ανέφερε ότι έχει δώσει ολοκληρωμένη μελέτη για έδρα Αρμενικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. «Εύχομαι να προχωρήσει, διότι θα αναβαθμιστεί το επίπεδο των σπουδών αλλά και της ζωής της κοινότητας γενικότερα».

Η έκθεση ενθαρρύνει επίσης το Πανεπιστήμιο Κύπρου να επεκτείνει την προσφορά διδακτικών ενοτήτων για την αρμενική ιστορία σε συνεργασία με τους ομιλητές της γλώσσας, ενώ για την περαιτέρω ευαισθητοποίηση σχετικά με την αρμενική γλώσσα και τον πολιτισμό στην Κύπρο, η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων καλεί τις Αρχές να διερευνήσουν τη δυνατότητα παρουσίασης των αποτελεσμάτων και των δύο πρωτοβουλιών μέσω ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης σε συνεργασία με το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου.

«Οι φυσικοί ομιλητές της κυπριακής μαρωνιτικής αραβικής γλώσσας είναι 1.000»

Από πλευράς του, ο εκπρόσωπος της μαρωνιτικής κοινότητας στη Βουλή των Αντιπροσώπων, Γιαννάκης Μούσας, σχολίασε για την έκθεση ότι «είναι ένα ζήτημα που πράγματι απασχολεί και προσπαθούμε μέσα από προγράμματα -σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας- να κρατήσουμε τη γλώσσα· να την αναβιώσουμε και να την κωδικοποιήσουμε».

Έχουν γίνει βήματα, σημείωσε ο κ. Μούσας, ωστόσο υπάρχουν ζητήματα για τα οποία το κράτος θα μπορούσε να ήταν περισσότερο υποστηρικτικό. «Εδώ και 15 χρόνια προσπαθούμε να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε, όπως η διοργάνωση κατασκηνώσεων με επίκεντρο τη γλώσσα, όπως και μαθήματα στο σχολείο μας στον Άγιο Μάρωνα».

Κληθείς να σχολιάσει την προτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καλύτερη κατάρτιση των καθηγητών, ο εκπρόσωπος της μαρωνιτικής κοινότητας είπε πως αυτό είναι ένα από τα βασικά ζητήματα, να υπάρξουν δηλαδή οι δάσκαλοι που θα διδάσκουν αυτή τη γλώσσα. «Είναι και πάγιο αίτημά μας προς το Υπουργείο Παιδείας για εκπαίδευση και κατάρτιση, ωστόσο δεν έχουμε δει τίποτα, καμία πρόοδο».

Η γλώσσα είναι βασικό συστατικό της κληρονομιάς μας, πρόσθεσε ο Γιαννάκης Μούσας, και «ένα από τα τρανταχτά στοιχεία της καταγωγής των Μαρωνιτών. Δυστυχώς, από τα τέσσερα χωριά η γλώσσα ομιλείται μόνο στο ένα, στον Κορμακίτη, αλλά είμαι βέβαιος ότι στα παλιά τα χρόνια ομιλείτο από όλους τους Μαρωνίτες. Αυτή τη στιγμή οι φυσικοί ομιλητές της γλώσσας είναι 1.000, ενώ βασικός στόχος είναι να ξεκινήσουν τα μικρά παιδιά να διδάσκονται τη γλώσσα στα σχολεία τους».

Καταληκτικά, ο κ. Μούσας είπε πως γενικότερα το κράτος ακούει τα αιτήματα της κοινότητας, ωστόσο «χρειάζονται περισσότερα στο ζήτημα της χρηματοδότησης, καθώς υπάρχουν πρωτοβουλίες οι οποίες θα πρέπει συντονισμένα να χρηματοδοτούνται. Πάντως, το Συμβούλιο της Ευρώπης ενθαρρύνει το κράτος να είναι πιο γενναιόδωρο σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση».

 

ΣτΕ: Μαρωνιτική αραβική γλώσσα και ουσιαστική κατάρτιση  

Όσον αφορά τη βασική και περαιτέρω κατάρτιση των εκπαιδευτικών της κυπριακής μαρωνιτικής αραβικής γλώσσας, η έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης σημειώνει ότι οι Αρχές έχουν λάβει μέτρα για την ενίσχυση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών και καλεί τις εθνικές Αρχές να αναφέρουν στην επόμενη περιοδική έκθεση πόσοι από τους συμμετέχοντες που έλαβαν μέρος στην κατάρτιση κατά την Ετήσια Θερινή Γλωσσική Κατασκήνωση έχουν πράγματι εγγραφεί ως εκπαιδευτικοί της κυπριακής μαρωνιτικής αραβικής γλώσσας, ενώ πληροφορίες σχετικά με τον αντίκτυπο του νέου εγχειριδίου και τα σχέδια για περαιτέρω κατάρτιση των εκπαιδευτικών αναμένονται επίσης στην επόμενη περιοδική έκθεση.

Όσον αφορά την προσχολική εκπαίδευση στην κυπριακή μαρωνιτική αραβική γλώσσα, εκφράζεται ικανοποίηση για το γεγονός ότι η χρήση της γλώσσας ξεκίνησε στην προσχολική εκπαίδευση τον Οκτώβριο του 2022, ωστόσο η ακριβής διάρκεια της εβδομαδιαίας διδασκαλίας παραμένει ασαφής.

Προστίθεται ότι η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων επαναλαμβάνει τη θέση της ότι λιγότερες από τρεις ώρες εβδομαδιαίας διδασκαλίας μιας μειονοτικής γλώσσας δεν είναι επαρκείς για τη διατήρηση και την ανάπτυξη των γλωσσικών δεξιοτήτων, κατά συνέπεια ενθαρρύνει τις κυπριακές Αρχές να αυξήσουν τη χρήση της κυπριακής μαρωνιτικής αραβικής στην προσχολική εκπαίδευση.

 

 

Ζήτημα ταυτότητας
Κοινό σημείο των εκπροσώπων της αρμενικής και μαρωνιτικής κοινότητας σε ό,τι αφορά τη γλώσσα είναι κάτι πιο ουσιώδες, και αυτό είναι η ταυτότητα, το ζήτημα δηλαδή της ύπαρξης στο πέρασμα των αιώνων. Οι θρησκευτικές ομάδες της Κύπρου αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής, της ιστορίας, της κουλτούρας, μα πολύ περισσότερο της ταυτότητας της Κύπρου, ενώ συμμετέχουν στη συνδιαμόρφωση της πλούσιας παράδοσης του τόπου. Το κράτος οφείλει να στέκεται δίπλα στις κοινότητες, δίκαια και ουσιαστικά, έτσι ώστε κανείς να μη νιώθει ξένος στον ίδιο του τον τόπο. Σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση, είναι βασικό έτσι ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας, που μόνο ρόδινη δεν είναι. Όπως πολύ εύστοχα είχε πει πέρσι ο Γ.Γ. του ΑΚΕΛ, «έγιναν ένα με τους καθημερινούς αγώνες του λαού μας για μια καλύτερη ζωή και σήκωσαν επάξια το βάρος με αγώνες και θυσίες όταν η πατρίδα μας δοκιμαζόταν».