• Από τα 7,1 εκατομμύρια παιδιά πρόσφυγες σχολικής ηλικίας, τα 3,7 εκατομμύρια –περισσότερα από τα μισά– δεν πηγαίνουν σχολείο

Ένα από τα βασικότερα ανθρώπινα δικαιώματα που υπονομεύονται από την ίδια τη φύση του αναγκαστικού εκτοπισμού, της βίας και των συγκρούσεων είναι αυτό της εκπαίδευσης. Οι αντιξοότητες και οι κίνδυνοι του ξεριζωμού, η ανάγκη κάλυψης των βασικών αναγκών ή στήριξης της συχνά ευάλωτης οικογένειας, η αδυναμία προσκόμισης τίτλων σπουδών, είναι κάποια μόνο από τα εμπόδια που τα παιδιά και οι νέοι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν προκειμένου να επιστρέψουν στα θρανία.

Από τα 7,1 εκατομμύρια παιδιά πρόσφυγες σχολικής ηλικίας, τα 3,7 εκατομμύρια –περισσότερα από τα μισά– δεν πηγαίνουν σχολείο, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες για την πρόσβαση στην εκπαίδευση των αναγκαστικά εκτοπισμένων παιδιών και νέων. Καθώς τα παιδιά πρόσφυγες μεγαλώνουν, τα εμπόδια που συναντούν για να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση γίνονται όλο και πιο ανυπέρβλητα. Ακόμα και αν οι έφηβοι πρόσφυγες καταφέρουν να ξεπεράσουν τα εμπόδια και να φοιτήσουν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, μόλις το 3% θα είναι αρκετά τυχερό ώστε να εξασφαλίσει μια θέση στην ανώτερη εκπαίδευση, τη στιγμή που το αντίστοιχο ποσοστό παγκοσμίως είναι 37%.

Παρόλα αυτά, η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μπορεί να έχει πραγματικά σωτήριες συνέπειες. Διευρύνει ορίζοντες και δημιουργεί ευκαιρίες που μπορεί να φαίνονταν χαμένες στο χάος του εκτοπισμού. Είναι παράγοντας βιώσιμης ανάπτυξης όταν συνδέεται με το δικαίωμα στην εργασία, ανοίγει δρόμους στην κοινωνικο-οικονομική ένταξη των προσφύγων στην τοπική κοινωνία και τους δίνει τη δυνατότητα να συνδιαμορφώσουν ως ανεξάρτητα μέλη τις κοινότητές τους.

Το Perrotis College της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής Θεσσαλονίκης, αναγνωρίζοντας την ανάγκη της συμπεριληπτικής και ισότιμης πρόσβασης σε ποιοτική εκπαίδευση, έχει δώσει μια σειρά υποτροφιών σε φοιτητές πρόσφυγες στη Βόρεια Ελλάδα. Ανάμεσά τους, δύο νέες γυναίκες πρόσφυγες με όραμα και πείσμα, η Maureen και η Sonya, μιλούν για τα εμπόδια και τις ευκαιρίες που συνάντησαν προκειμένου να επιστρέψουν στις σπουδές τους.

Η Maureen ονειρεύεται να ανοίξει τη δική της επιχείρηση

«Είναι γνωστό ότι ο μόνος τρόπος για να εκπληρώσεις τα όνειρά σου είναι μέσα από σκληρή δουλειά. Η γνώση σημαίνει καλύτερες θέσεις εργασίας, νέους φίλους και μια καλύτερη ζωή», λέει η Maureen, ενθουσιώδης φοιτήτρια στο τμήμα Διεθνούς Επιχειρηματικότητας στο Perrotis College και αναγνωρισμένη πρόσφυγας στην Ελλάδα.

H Maureen γεννήθηκε, μεγάλωσε και πήγε σχολείο στην Ουγκάντα, όμως από πολύ νωρίς στη ζωή της ένιωσε ότι οι δεσμοί της με την πατρίδα της είχαν διαρραγεί. Την απόφασή της να φύγει τελικά μόνη της σε ηλικία 16 ετών από τη χώρα ώθησαν οι απειλές κατά της ζωής της. Πέρασε από πολλές δυσκολίες αναζητώντας ασφάλεια, μέχρι που το 2017 διέσχισε το Αιγαίο μέσω της Λέσβου. Στην Ελλάδα εξομολογείται πως ένιωσε ευπρόσδεκτη από την αρχή. «Οι Έλληνες μοιράζονται την ευτυχία τους και αυτό προσθέτει αξία στη χώρα τους. Έπρεπε να ξεκινήσω και εγώ μια καινούρια ζωή και τώρα έχω καταφέρει να κάνω την αρχή. Έχω ένα νέο σχολείο, νέους φίλους, μια νέα οικογένεια. Τα πάντα».

Η Maureen απολαμβάνει την ανεξαρτησία της και όχι μόνο ελπίζει να προχωρήσει τις σπουδές της με ένα μεταπτυχιακό και να βρει δουλειά αμέσως μετά την αποφοίτησή της, αλλά επιπλέον ονειρεύεται να τρέξει πολύ γρήγορα και τη δική της επιχείρηση.

Η Sonya θέλει να προσφέρει στην κοινότητά της

Την ίδια χρονιά που η Maureen έφτασε στην Ελλάδα η Sonya ήταν μόλις 17 χρονών. Η δική της πορεία ξεκίνησε από το Sulaymaniyah του Ιράκ, από όπου αναγκάστηκε να φύγει το 2017 με τη μεγαλύτερη αδερφή της και τα δύο μωρά ανίψια της.
Όταν πρωτοέφτασε στη Θεσσαλονίκη θυμάται πως αισθανόταν σαν να είχε ενηλικιωθεί «μέσα σε μια στιγμή, καθώς έχασε την οικογένεια, τους φίλους και το σχολείο της σε δύο μέρες μόνο».

Το πρώτο βασικό εμπόδιο που συνάντησε ήταν η γλώσσα, καθώς η περιορισμένη δυνατότητα διερμηνείας στα Sorani, τη γλώσσα της, έκανε αδύνατη την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, ψυχοκοινωνικές και νομικές υπηρεσίες. «Είχα γλώσσα, είχα στόμα αλλά κανείς δεν μπορούσε να με καταλάβει», εξηγεί.

Άρχισε να μαθαίνει αγγλικά χρησιμοποιώντας τη μηχανή αναζήτησης της Google για να μαθαίνει νέες λέξεις, ενώ ταυτόχρονα έβλεπε ταινίες και διάβαζε βιβλία ώστε να είναι γρήγορα σε θέση να εκφραστεί επαρκώς. Νιώθοντας παράλληλα ευγνωμοσύνη για την υποστήριξη που έχει λάβει και έχοντας αναγνωριστεί ως πρόσφυγας, ήθελε να κάνει κάτι για να «δώσει πίσω στην κοινότητά της, γνωρίζοντας από πρώτο χέρι τι σημαίνει να αγωνίζεσαι». Πρώτο βήμα της προς αυτή την κατεύθυνση ήταν ο εθελοντισμός σε οργανώσεις που βοηθούν πρόσφυγες και ευάλωτους πληθυσμούς. Παράλληλα γράφτηκε στο ΕΠΑΛ για να κατακτήσει και την ελληνική γλώσσα.

Με αργά και σταθερά βήματα, βρήκε την πρώτη της δουλειά ως διερμηνέας σε μια οργάνωση και αργότερα στο Γραφείο Θεσσαλονίκης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Πλέον διανύει το πρώτο έτος των σπουδών της στο «Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας των Τροφίμων» στο Perrotis College  της Αμερικάνικης Γεωργικής Σχολής. Μια ευκαιρία που ξέρει πόσο πολύτιμη είναι για να κάνει ένα βήμα πιο κοντά στα όνειρά της.
«Ακόμα κι αν είμαι κορίτσι, ακόμα κι αν οι άνθρωποι νομίζουν ότι δεν μπορώ να το κάνω, δεν πρέπει να χάσω την ελπίδα», δηλώνει με αυτοπεποίθηση επαναλαμβάνοντας τα λόγια της νεαρής ακτιβίστριας Malala Yousafzai που της έδωσαν έμπνευση για να συνεχίσει να μάχεται στη ζωή της.

 

Η νέα δεκαετία μπορεί να είναι, και πρέπει να είναι, η δεκαετία των λύσεων

Συστάσεις της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες παρουσίασε μια σειρά από φιλόδοξες αλλά εφικτές Συστάσεις για τις Προεδρίες της Κροατίας και της Γερμανίας στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) το 2020. Οι δύο Προεδρίες και το νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο προσφέρουν μοναδικές ευκαιρίες για την καλύτερη προστασία των αναγκαστικά εκτοπισμένων και των ανιθαγενών στην Ευρώπη και στο εξωτερικό, υποστηρίζοντας παράλληλα τις χώρες υποδοχής.

«Καθώς μπαίνουμε σε μια νέα δεκαετία, και μετά την επιτυχία του Παγκόσμιου Φόρουμ για τους Πρόσφυγες, η Ε.Ε. έχει την ευκαιρία στο πλαίσιο των Προεδριών της να κάνει το 2020 το έτος που θα φέρει την αλλαγή προς μια ισχυρή προστασία των προσφύγων», δήλωσε ο Gonzalo Vargas Llosa, περιφερειακός αντιπρόσωπος Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Υπάτης Αρμοστείας.

Οι Συστάσεις της Ύπατης Αρμοστείας προτείνουν ένα πραγματικά κοινό και υλοποιήσιμο σύστημα ασύλου εντός της Ε.Ε., μέσω βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και ενισχυμένης οικονομικής στήριξης για τις χώρες που φιλοξενούν αναγκαστικά εκτοπισμένους πληθυσμούς εκτός της Ε.Ε.

Εντός της Ε.Ε., θα πρέπει να εδραιωθούν δίκαιες και ταχείες διαδικασίες ασύλου ώστε να καθορίζεται γρήγορα ποιος χρήζει διεθνούς προστασίας και ποιος όχι. Όσοι πληρούν τα κριτήρια για να τους δοθεί προστασία θα πρέπει να τους χορηγείται γρήγορα καθεστώς και να λαμβάνουν στήριξη για την ένταξή τους. Σε όσους δεν πληρούν τα απαραίτητα κριτήρια για να λάβουν οποιαδήποτε μορφή προστασίας θα πρέπει να τους παρέχεται βοήθεια για να επιστρέψουν.

Είναι επίσης απαραίτητος ο επιμερισμός της ευθύνης με τα κράτη μέλη της Ε.Ε. που δέχονται έναν δυσανάλογο αριθμό αιτημάτων ασύλου προκειμένου να διασφαλιστεί ένα αληθινά κοινό και εφαρμόσιμο σύστημα ασύλου. Η Υ.Α. ενθαρρύνει και τις δύο Προεδρίες να προχωρήσουν τις εργασίες προς την υλοποίηση ενός αποτελεσματικού μηχανισμού αλληλεγγύης, περιλαμβάνοντας μεταξύ άλλων ρυθμίσεις για τη μετεγκατάσταση δίνοντας προτεραιότητα στην οικογενειακή ενότητα.

«Χαρακτηριστικό της τελευταίας δεκαετίας ήταν ο εκτοπισμός. Η νέα δεκαετία μπορεί να είναι, και πρέπει να είναι, η δεκαετία των λύσεων, ξεκινώντας από τώρα, το 2020», τόνισε ο Gonzalo Vargas Llosa. «Στηρίζοντας χώρες υποδοχής μεγάλων προσφυγικών πληθυσμών εκτός της Ευρώπης, η Ε.Ε. μπορεί επίσης να βοηθήσει τους πρόσφυγες να ευημερήσουν, όχι απλά να επιβιώσουν».

Με το 85% του παγκόσμιου προσφυγικού πληθυσμού να φιλοξενείται σε γειτονικές και αναπτυσσόμενες χώρες, χρειάζεται επίσης να ανανεωθεί και η οικονομική στήριξη. Η Υ.Α. καλεί τις Προεδρίες να εξασφαλίσουν ενισχυμένη και διαφοροποιημένη χρηματοδότηση, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης για αναπτυξιακή συνεργασία, προκειμένου να υποστηριχθούν περαιτέρω οι χώρες υποδοχής και να δοθεί η απαραίτητη βοήθεια στους αναγκαστικά εκτοπισμένους για να ξαναχτίσουν τη ζωή τους. Ο επόμενος προϋπολογισμός της Ε.Ε. (Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027) αποτελεί σημαντική ευκαιρία για την Ε.Ε. για να επιδείξει παγκόσμια αλληλεγγύη προς τους αναγκαστικά εκτοπισμένους και τις χώρες υποδοχής τους.

Η Υ.Α. είναι έτοιμη να στηρίξει την κροατική και τη γερμανική Προεδρία, την Ε.Ε. και τα κράτη μέλη στις προσπάθειές τους για μεγαλύτερη αλληλεγγύη με τους πρόσφυγες και τις χώρες που τους φιλοξενούν εντός της Ε.Ε. αλλά και παγκοσμίως.