H ΕΕ αναζητεί τρόπους αναβάθμισης των ευρωτουρκικών σχέσεων

Ανησυχία για ενδεχόμενη στροφή στην άτυπη πενταμερή διάσκεψη από τη μεθοδολογία της συνολικής διευθέτησης προς τη σαλαμοποίηση

Του Κωστή Πιτσιλλούδη

Πλησιάζει χρονικά η άτυπη πενταμερής διάσκεψη για το Κυπριακό (27-29/04), όπου θα διεξαχθεί στον απόηχο των αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (25-26/03), το οποίο υιοθέτησε έναν ενεργό ρόλο στο Κυπριακό και μία θετική ατζέντα απέναντι στην Τουρκία, υπό την προϋπόθεση ότι η αποκλιμάκωση θα διατηρηθεί έχοντας ταυτόχρονα μία εποικοδομητική στάση.

Η πολιτική μας θέση για επίτευξη κυρώσεων και τιμωριών προς την Τουρκία φάνηκε αναμφίβολα επιδερμική, καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν φάνηκε να αποδέχεται τη λογική της κυβέρνησης, με την τελευταία να πραγματοποιεί μία θετικά προσκείμενη πολιτική στροφή ενόψει και της Πενταμερούς.

Με τις συζητήσεις σχετικά με την Πενταμερή να εντείνονται στην πολιτική σκηνή και τη στασιμότητα που παρατηρήθηκε από το Κραν Μοντανά να φθάνει στο τέλος της, δύο επιστήμονες αναφέρουν στη «Χαραυγή» ποια στάση αναμένεται να κρατήσουν τα εμπλεκόμενα μέρη και κατ’ επέκταση ποια είναι τα πιθανά σενάρια που θα προκύψουν.

Τονίζουν παράλληλα ότι η διεθνής κοινότητα και κυρίως τα Ηνωμένα Έθνη, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ, θα διαδραματίσουν ενεργό ρόλο με τη στάση που θα λάβουν επηρεάζοντας την τροπή των διαπραγματεύσεων, κινούμενοι οι δύο τελευταίοι δρώντες στο πλαίσιο ενός «πάρε-δώσε».

Χάρης Ψάλτης: Υπάρχουν μίνιμουμ και μάξιμουμ προσδοκίες από την Πενταμερή

O αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, δρ Χάρης Ψάλτης, τόνισε στη «Χ» ότι υπάρχουν μίνιμουμ και μάξιμουμ προσδοκίες από την Πενταμερή. Εξήγησε ότι το μίνιμουμ που μπορούμε να περιμένουμε είναι η συνέχιση της διαδικασίας, ορισμός επανέναρξης των συνομιλιών, έστω κι αν δεν υπάρξει πλήρης κατανόηση μεταξύ των δύο πλευρών, αλλά και λήψη κάποιων Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), όχι όμως βαρύνουσας σημασίας, όπως το ζήτημα των Βαρωσίων.

«Το θετικό σενάριο είναι να έχει γίνει μία ικανοποιητική προεργασία από όλες τις πλευρές, με τη λογική ότι εγγυήσεις δεν θα υπάρχουν και οι Τουρκοκύπριοι θα λάβουν την πολιτική ισότητα. Η Τουρκία να λάβει κάποιες ευκολίες από την ΕΕ, να υποχωρήσει από τη θέση των δύο κρατών και να επανέλθει στην ομοσπονδιακή λύση. Εάν ληφθούν αυτές οι ενέργειες και οδηγηθούμε σε μία ουσιαστική και στρατηγική συμφωνία, τότε θα προετοιμαστούμε για τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων», πρόσθεσε.

Τόνισε ότι και οι ΗΠΑ θα διαδραματίσουν κάποιο ρόλο στο πλαίσιο του «πάρε-δώσε», καθώς έχουν ανοικτά ζητήματα μεταξύ της Τουρκίας, όπως το ζήτημα των S400, τραπεζίτες που έχουν δεχθεί κυρώσεις, ακόμη και με το ζήτημα του Φετουλάχ Γκιουλέν.

Όσον αφορά την ΕΕ, ο δρ Ψάλτης υπογράμμισε ότι τα μεγαλύτερα κράτη-μέλη δεν επιθυμούν την πολιτική των κυρώσεων, καθώς υπάρχει ανησυχία για τις επιπτώσεις που θα επιφέρουν, ωθώντας την Τουρκία να γίνει περισσότερο ανεξέλεγκτη.

«Θεωρώ ότι η ΕΕ προσπαθεί να βρει τα “καρότα” για να εντάξει την Τουρκία σε μία τροχιά αναβάθμισης των σχέσεών της, όπως για παράδειγμα της τελωνειακής ένωσης αλλά και της άδειας εισόδου (βίζα)», παρατήρησε.

Ερωτηθείς ποια στάση αναμένεται να κρατήσει η Κυπριακή Δημοκρατία στην Πενταμερή, ο δρ Ψάλτης απάντησε ότι θα επιδιώξει να εμφανιστεί με το καλύτερό της πρόσωπο και ότι είναι προσηλωμένη στη λύση με βάση τη ΔΔΟ.

«Λαμβάνοντας υπόψιν τις πρόσφατες δηλώσεις του Προέδρου και του Υπουργού Εξωτερικών, δίνουν το μήνυμα ότι η κυβέρνηση είναι προσηλωμένη στο πλαίσιο Γκουτέρες, στα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών, αλλά και ότι επιδίωξή της είναι ο καθησυχασμός των αμφισβητήσεων για επίλυση του Κυπριακού σε άλλα μοντέλα, εκτός της ΔΔΟ. Με αυτά τα δεδομένα εκτιμώ ότι η κυβέρνηση θα πορευθεί στην Πενταμερή μέσα στο άνωθεν πλαίσιο», υπογράμμισε.

Πρόσθεσε ότι το ζητούμενο που προκύπτει είναι σε ποιο βαθμό η κυβέρνηση θα πείσει τα Ηνωμένα Έθνη, την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και την Τουρκία ότι είναι έτοιμη να αποδεχθεί την πολιτική ισότητα με ουσιαστικό τρόπο, δηλαδή με αποτελεσματική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στη διακυβέρνηση και εξήγησε ότι το σενάριο να οδηγηθεί η Πενταμερής σε πλήρη αποτυχία το θεωρεί απίθανο, καθώς κανένα από τα ενδιαφερόμενα κράτη και οργανισμούς, όπως την ΕΕ και τον ΟΗΕ, αλλά και την ίδια η Τουρκία δεν θα βοηθήσει αυτή η κατάληξη.

Ζ. Τζιάρρας: Σημαντικό να δούμε τις τάσεις που θα διαμορφωθούν ως προς τη διαπραγμάτευση  

Από την πλευρά του, ο διεθνολόγος δρ Ζήνωνας Τζιάρρας σε δηλώσεις του στη «Χ» υπογράμμισε ότι δεν θα πρέπει να αναμένει κανείς πολύ ουσιαστικές ή καθοριστικές εξελίξεις από την επικείμενη Πενταμερή, καθώς πρέπει να έχουμε κατ’ αρχάς υπόψη ότι θα είναι μία άτυπη συνάντηση.

«Θα είναι όμως σημαντικό να δούμε τις τάσεις που θα διαμορφωθούν ως προς τη διαπραγμάτευση, τόσο από την Κυπριακή Δημοκρατία, την τουρκοκυπριακή πλευρά και την Τουρκία, όσο και από τον διεθνή παράγοντα, κυρίως τα Ηνωμένα Έθνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση», παρατήρησε.

Πρόσθεσε ότι το γεγονός πως οι δύο πλευρές πάνε στην Πενταμερή με εκ διαμέτρου διαφορετικές απόψεις, μας προϊδεάζει ότι δεν πρόκειται να έχουμε ένα ξεκάθαρο αποτέλεσμα υπέρ της μίας ή της άλλης και τόνισε ότι τα πιο πιθανά σενάρια κινούνται μάλλον μεταξύ του πλήρους αδιεξόδου ή της συμφωνίας επανέναρξης των συνομιλιών σε μία νέα ομοσπονδιακή βάση, ενδεχομένως πιο κοντά στη λογική της συνομοσπονδίας, αλλά και τη μη συμφωνία και την απόφαση συνέχισης του διερευνητικού διαλόγου με πιθανές αποφάσεις για εφαρμογή μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης.

Συνεπώς, τονίζει ο δρ Τζιάρρας, ένα από τα ζητήματα που ίσως κριθεί στην Πενταμερή είναι το κατά πόσο θα υπάρξει και μια στροφή από τη μεθοδολογία της συνολικής διευθέτησης προς τη σαλαμοποίηση του Κυπριακού.

«Είναι εμφανές εκ του αποτελέσματος ότι η προσέγγιση της Λευκωσίας για επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία δεν δούλεψε. Ένας από τους κυριότερους λόγους είναι το γεγονός ότι άλλα κράτη – μέλη της ΕΕ δεν επιθυμούν να διακινδυνεύσουν τα οφέλη που πηγάζουν από τις σχέσεις τους με την Τουρκία και αυτό δεν ήταν μυστικό», ανέφερε. Το αποτέλεσμα ήταν συνεπώς αναμενόμενο, τόνισε, ασχέτως αν οι προθέσεις της Λευκωσίας ήταν λογικές και σωστές, προσθέτοντας πως η εξέλιξη των πραγμάτων έδειξε ότι μία πολιτική δεν σημαίνει ότι θα είναι αποτελεσματική απλά και μόνο διότι είναι λογική ή δίκαιη.

«Η ΕΕ συνεχίζει να μην επιβάλλει ουσιαστικές κυρώσεις στην Τουρκία. Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα, η Κυπριακή Δημοκρατία φαίνεται ότι έχει διαμορφώσει τη στάση της ανάλογα, ώστε να μετριάσει το όποιο κόστος. Ταυτόχρονα, φαίνεται ότι θα προσπαθήσει να ασκήσει πιέσεις προς την Τουρκία μέσα από το πλαίσιο της βελτίωσης των ευρω-τουρκικών σχέσεων, δηλαδή την προώθηση της λεγόμενης “θετικής ατζέντας” περιλαμβανομένης και της αναβάθμισης της τελωνειακής ένωσης Τουρκίας-ΕΕ», πρόσθεσε.

Ερωτηθείς πώς θεωρεί ότι μπορεί να συμβάλει η φαινομενική βελτίωση των σχέσεων ΕΕ – Τουρκίας στο Κυπριακό, ο δρ Τζιάρρας απάντησε ότι αν η βελτίωση των σχέσεων Τουρκίας – ΕΕ είναι χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο, δηλαδή δεν έχει αξιακή και δικαιική βάση, που να θέτει κάποιες προϋποθέσεις, τότε δεν πρόκειται να συμβάλει στο Κυπριακό.

Μάλλον θα δυσχεράνει την κατάσταση πραγμάτων και τη θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας, εξήγησε, προσθέτοντας ότι με αυτόν τον τρόπο το Κυπριακό αποσυνδέεται πλήρως από τη βελτίωση των ευρω-τουρκικών σχέσεων και παρακάμπτεται, δεν αποτελεί πια ουσιαστική προϋπόθεση. «Έτσι, η όποια πρόοδος στις σχέσεις Τουρκίας – ΕΕ τίθεται μόνο σε ευκαιριακή – συμφεροντολογική βάση, κάτι που ενδιαφέρει κυρίως την Τουρκία και συγκεκριμένα κράτη – κλειδιά της Ένωσης», πρόσθεσε.