Ο ρατσισµός δεν προσαρµόζεται

Της Κάλιας Ανδρέου

Ακόµα δεν κατάλαβα γιατί υπήρξε τόση έκπληξη µε τη ρατσιστική συµπεριφορά των τριών Κυπρίων γυναικών εναντίον γυναίκας από τη Ρωσία. Η καταγωγή των τεσσάρων αναγράφεται επειδή έχει σηµασία. ∆εν συνηθίζω να αναφέροµαι στην «καταγωγή» των ανθρώπων. Όλοι από την ίδια πάστα είµαστε φτιαγµένοι.

Σε αυτή τη φάση, όµως, είναι σηµαντικό να καταγραφεί. Όχι µόνο επειδή η καταγωγή της 4ης κωδικοποιήθηκε ως ο κύριος λόγος επίθεσης εναντίον της, αλλά και επειδή στην κυπριακή πραγµατικότητα, όπως φαίνεται, η καταγωγή καθορίζει αυτόµατα την «αδύναµη» θέση του Άλλου. Εξού και οι ρατσιστικές -µεταξύ άλλων- εκφράσεις των τριών εναντίον της.

Θα είχαν επιτεθεί άραγε οι τρεις εναντίον της 4ης αν αυτή ήταν Κύπρια; Ας βγάλουµε τις παρωπίδες επιτέλους και ας στρίψουµε το κεφάλι για να µπορέσουµε να δούµε και να κατανοήσουµε τι συµβαίνει γύρω µας.

Τέτοιες συµπεριφορές συµβαίνουν καθηµερινά και σε άλλους χώρους, έξω από αυτούς της στάθµευσης. Συµβαίνουν καθηµερινά µεταξύ ανθρώπων ίδιας καταγωγής. Ας µην πάµε πολύ µακριά. Σίγουρα όλοι έχουµε γίνει θεατές ρατσιστικών και επιθετικών συµπεριφορών -για παράδειγµα- ως µαθητές στο σχολείο.

Ή ως φοιτητές ή ως εργαζόµενοι. Αν όχι θεατές, ίσως να ήµασταν τα θύµατα. Αν όχι τα θύµατα, τότε οι θύτες. Η καταγωγή ίσως να µην ήταν ο λόγος για τέτοιες συµπεριφορές. Ίσως και να ήταν όµως. Ο ρατσισµός δεν «πιάνεται» µόνο από την καταγωγή. ∆εν έχει αναστολές, δεν ξεχωρίζει, δεν διαχωρίζει και δεν έχει κόκκινες γραµµές.

Ο ρατσισµός δεν είναι άγνοια. Ο χαρακτηρισµός αυτός, αυτόµατα τον απενοχοποιεί. ∆εν προσαρµόζεται σε νέα δεδοµένα. Αντίθετα, εξελίσσεται µε σταθερότητα µέσα στον ιστορικό χρόνο.

∆εν είναι γενετικός, θα µπορούσε όµως να χαρακτηριστεί ως «μεταδοτικός». Γιατί όταν βλέπεις τους γονείς σου σε µια ηλικία που τους έχεις ως πρότυπο να συµπεριφέρονται έτσι, αυτόµατα τους αντιγράφεις (βλ. συµπεριφορά ανήλικου στο εν λόγω βίντεο). Αργότερα η συµπεριφορά αυτή «εναρµονίζεται» στο εγώ σου και αναπόφευκτα την εξωτερικεύεις µε αντίκτυπο στους άλλους. Οι άλλοι µπορεί να είναι οι οποιοιδήποτε.

Ψάχνεις να βρεις οτιδήποτε -πιστεύεις πως- τους κάνει να διαφέρουν από τα κοινωνικά στερεότυπα και τους «κτυπάς» λεκτικά ή σωµατικά, το στρέφεις εναντίον τους και τους στιγµατίζεις.

Ο ρατσισµός έχει και ταξική διάσταση. ∆εν πάει πολύς καιρός από τότε που δηµοσιεύθηκαν τα πρώτα ευρήµατα της έρευνας που έγινε από το ΤΕΠΑΚ για τη ρητορική µίσους µεταξύ φοιτητών. Αποδείχθηκε µε απόλυτη σαφήνεια ρατσισµός εναντίον των φτωχότερων, αφού αν κάποιος φοιτητής έχει χρήµατα είναι απίθανο να βιώσει ρατσιστική συµπεριφορά.

Τέλος πάντων. Με όλα αυτά, άφησα για τελευταίο το πιο σηµαντικό. Η γυναίκα που υπέστη το ρατσισµό «οδηγούσε φορτηγό». Αυτό και αν είναι είδηση σε µια πατριαρχική κοινωνία. Είναι «αντράκι» όπως λέµε. Άραγε γι’ αυτό κατάφερε να αντιµετωπίσει επάξια τις τρεις; Για να δούµε τι θα πουν τα Μέσα ως οι κύριοι παραγωγοί της πατριαρχίας και του µισογυνισµού…