Το τελευταίο αντίο στον Άνθρωπο που αγάπησε τους ανθρώπους

Της Μαρίας Φράγκου

Βουβό, θλιμμένο, αργόσυρτο ποτάμι το ανθρωπομάνι που συνέρρεε στο οίκημα της ΠΕΟ από νωρίς το πρωί μέχρι τις 3:00 το απόγευμα, χθες, μέσα στην κάψα του καλοκαιριού.

Ένα παρατεταμένο χειροκρότημα, όταν φτάνει το αυτοκίνητο με το φέρετρο του Δημήτρη Χριστόφια. Η Έλση, η Μαριάννα, η Χριστίνα, ο Χρίστος πάνε κοντά στον άνθρωπό τους, αυτόν που έκανε όλους τους ανθρώπους οικογένειά του, που πόνεσε με τον πόνο τους που χάρηκε με τη χαρά τους.

Μάτια δακρυσμένα, καρδιές σφιγμένες. Ένα κόκκινο γαρύφαλλο, μια χούφτα χώμα από το Δίκωμο, μια αγάπη απέραντη…

Η Κύπρος κήδευσε χθες τον ηγέτη της. Ο λαός είπε το ύστατο χαίρε σε αυτόν που μέχρι την τελευταία του πνοή πάλευε για το δίκαιο και την κοινωνική δικαιοσύνη, οραματιζόταν την Κύπρο της ειρήνης, κοινής πατρίδας των παιδιών της και γι’ αυτό αγωνίστηκε και πάλεψε από κάθε αξίωμα που ο λαός τον έταξε να υπηρετήσει.

Ανάμεσα στις εκατοντάδες, τις χιλιάδες που περνούν μπροστά από το φέρετρο για να αποχαιρετήσουν τον Δημήτρη Χριστόφια, δεν ξεχωρίζεις ποια είναι Ελένη και ποια η Νικγκιούν. Ποιος είναι ο Γιάννης και ποιος ο Μεχμέτ. Ο Δημήτρης Χριστόφιας, έτσι κι αλλιώς, δεν ξεχώριζε Ε/κ και Τ/κ, Αρμένηδες, Μαρωνίτες και Λατίνους. Για τον Δημήτρη Χριστόφια ήταν όλα παιδιά της ίδιας γης. Και τους αγκάλιαζε όλους με την ίδια αγάπη και την ίδια θέρμη.

Χιλιάδες πολίτες είπαν το τελευταίο αντίο στον Άνθρωπο που αγάπησε τους ανθρώπους και αγωνίστηκε για προκοπή και ευημερία του τόπου.
Άνθρωποι κάθε ηλικίας περιμένουν υπομονετικά στη σειρά για να αποχαιρετήσουν αυτόν που τους έδωσε πίσω την περηφάνια τους, αυτόν που διέλυσε μύθους και έσπασε ταμπού, που έβαλε την Αριστερά ψηλά στο βάθρο που της ανήκει, μετά τις διώξεις, τους κατατρεγμούς και τις απαγορεύσεις.

Ο 60χρονος με το αναπηρικό καροτσάκι δεν διαμαρτύρεται για τη ζέστη, ούτε ζητά προτεραιότητα να περάσει μπροστά. Περιμένει καρτερικά για να ενώσει το κλάμα του με το κλάμα των χιλιάδων…
Η ηλικιωμένη κυρία κάνει αέρα με τη βεντάλια της, ακουμπά στα εκθέματα του μουσείου της ΠΕΟ και περιμένει να δει για τελευταία φορά αυτόν που πάσκισε για τα γηρατειά της δίνοντάς της το μικρό τσεκούδι, αν και ήρθαν οι επόμενοι για να της το κόψουν, γιατί «δυσχέραινε» τα κρατικά ταμεία…

Ο στρατιώτης με τα ρούχα παραλλαγής ήρθε στο σύντομο χρόνο της εξόδου του από το στρατόπεδο, να πει αντίο στον ηγέτη που πάλεψε για την Κύπρο.

Αυτή την αγάπη που ο Δημήτρης Χριστόφιας πρόσφερε απλόχερα, ο κόσμος θέλει να του την επιστρέψει πίσω. Και να του πει ένα μεγάλο ευχαριστώ για αυτά που έκανε, για αυτά που άφησε παρακαταθήκη, γιατί η σπορά του έπιασε και χιλιάδες θα συνεχίσουν τον αγώνα του. Όλοι αυτοί που έφθασαν στη Λευκωσία από τη μια άκρη της Κύπρου έως την άλλη για να τιμήσουν τον Δημήτρη Χριστόφια, θέλουν και να συμπαρασταθούν στην οικογένειά του, σε αυτούς που πρέπει να μάθουν να ζουν, πια, χωρίς τον αγαπημένο τους…

 

Τιμητική φρουρά

Σύντροφοι του Δημήτρη Χριστόφια από την Κεντρική Επιτροπή, το Πολιτικό Γραφείο, την Κεντρική Γραμματεία του ΑΚΕΛ, από τις επαρχιακές επιτροπές, επώνυμοι και ανώνυμοι θα σταθούν δίπλα από το φέρετρό του, τιμητική φρουρά.
Και η φρουρά του από τα χρόνια της ηγεσίας στο ΑΚΕΛ, στην προεδρία της Βουλής, στην προεδρία της Δημοκρατίας, θα περιφρουρήσουν για στερνή φορά αυτόν με τον οποίο έζησαν ώρες και μέρες, μήνες και χρόνια. Που μοιράστηκαν μαζί του το γιορτινό τραπέζι, την ώρα της βάρδιας και μακριά από το σπίτι τους. Και τα παιδιά αυτά έχουν το θλιβερό προνόμιο να σηκώσουν το φέρετρό του, να το υποβαστάζουν μέχρι την τελευταία κατοικία. Να περιφρουρήσουν τον δικό τους Δημήτρη στο στερνό του ταξίδι.

Τα συλλυπητήρια των Παλαιστινίων

Με έναν αλλιώτικο τρόπο εξέφρασαν τη λύπη και τα συλλυπητήριά τους οι Παλαιστίνιοι της Κύπρου. Ντυμένοι με τις παραδοσιακές τους στολές, ήρθαν να τιμήσουν «έναν από τους μεγαλύτερους υπερασπιστές της Παλαιστίνης, του παλαιστινιακού ζητήματος και του αγώνα των Παλαιστινίων». Και την ίδια ώρα να συλλυπηθούν την οικογένεια του εκλιπόντος, ευχόμενοι «δύναμη» και «κουράγιο».

Πίσω σου χιλιάδες τα παιδιά και τα εγγόνια της πλύστρας

Συγκλονιστική υποδοχή

Με δάκρυα στα μάτια, με βουβό κλάμα αλλά και με ένα παρατεταμένο χειροκρότημα που εναλλασσόταν με το σύνθημα ΑΚΕΛ-ΑΚΕΛ-ΑΚΕΛ οδήγησαν τον Δημήτρη Χριστόφια στην τελευταία του κατοικία εκατοντάδες σύντροφοι και φίλοι του Ανθρώπου και εκτιμητές της δράσης του. Όσοι αγωνίστηκαν στα μετερίζια της Αριστεράς, αλλά και όσοι εκτίμησαν το έργο του, αντιλαμβάνονταν πως δεν αποχαιρετούσαν μόνο έναν άνθρωπο, αλλά και ένα σημαντικό κεφάλαιο από τη δική τους ζωή και τους δικούς τους αγώνες. Ο Άνθρωπος Δημήτρης Χριστόφιας κατάφερε να γίνει σύμβολο για την Αριστερά και για τον κόσμο της.

Στο καλό ΣΥΝΤΡΟΦΕ

Με αυτά τα συναισθήματα ήδη πριν από τις τρεις το μεσημέρι εκατοντάδες ΕΔΟΝίτισσες και ΕΔΟΝίτες άρχισαν να μαζεύονται στη συμβολή της οδού Ελαιώνων και Σταδίου στον Στρόβολο, όπου και θα συνόδευαν τη σορό του Δημήτρη Χριστόφια. Νέοι που τον γνώρισαν ως ηγέτη του κόμματός τους ή ως Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αλλά και παιδιά που δεν είχαν την ευκαιρία παρά να συλλάβουν το βάρος της ιστορίας του Ανθρώπου, έφθαναν από διάφορες πόλεις της Κύπρου για να πουν το ύστατο χαίρε στον Δ. Χριστόφια. Με αυτό τον τρόπο διάλεξε να τον τιμήσει η ΕΔΟΝ, η Οργάνωση της οποίας διετέλεσε Γενικός Γραμματέας για χρόνια και της οποίας την έγνοια είχε (φροντίζοντας πάντα να ενημερώνεται) μέχρι και το τέλος της ζωής του. Του ΕΔΟΝίτικου μπλοκ προπορευόταν πανό στο οποίο αναγραφόταν «Στο καλό ΣΥΝΤΡΟΦΕ. Ευχαριστούμε για όλα. Η ζωή και η δράση σου, φάρος και καθοδηγητής μας».

Μαζί με τη νεολαία κατέφθανε συνεχώς πλήθος κόσμου, το οποίο συνόδευσε τη σορό μέχρι και την εκκλησία. Η σορός του βετεράνου ηγέτη της Αριστεράς μεταφέρθηκε σε κιλλίβαντα υπό τους ήχους της φιλαρμονικής της Εθνικής Φρουράς μέχρι και το προαύλιο του Ιερού Ναού της του Θεού Σοφίας. Ωστόσο, ιδιαίτερο τόνο έδιναν οι συγκινημένες φωνές των ΕΔΟΝιτών που τραγουδούσαν Θεοδωράκη και Ελύτη. Με στίχους από το «Ένα το χελιδόνι» και της «Δικαιοσύνης ήλιε νοητέ» ήθελαν να αποχαιρετήσουν τον Δημήτρη με τον δικό τους τρόπο.

Καθώς η πομπή έφθασε στην εκκλησία, τον εκλιπόντα υποδέχθηκε πλήθος κόσμου, το οποίο ξέσπασε σε χειροκροτήματα. Όταν τα μέλη της προσωπικής φρουράς του τέως Προέδρου σήκωσαν το φέρετρο για μεταφορά του εντός του ναού, η αγάπη του κόσμου εκδηλώθηκε με την αυθόρμητη αναφώνηση των συνθημάτων «και τώρα και πάντα ΑΚΕΛ» και «ΑΚΕΛ, το κόμμα σου ΑΚΕΛ».

Λίγο πριν από τις 16:00 η οικογένεια του Δ. Χριστόφια άρχισε να δέχεται συλλυπητήρια εντός της εκκλησίας, καθώς κατέφθαναν επίσημοι. Δεκτός με παρατεταμένα χειροκροτήματα έγινε ο ΓΓ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, ενώ ακολούθως έφτασε με λεωφορείο στην εκκλησία σύσσωμο το Υπουργικό Συμβούλιο. Στην ακολουθία παρίσταντο ο Πρόεδρος της Βουλής, πρέσβεις, επικεφαλής διπλωματικών αποστολών στην Κύπρο, η Ειδική Αντιπρόσωπος του ΓΓ του ΟΗΕ στην Κύπρο Ελίζαμπεθ Σπέχαρ, αρχηγοί ε/κ και τ/κ κομμάτων, πρώην και νυν βουλευτές, υπουργοί της κυβέρνησης Χριστόφια, αλλά και στελέχη του ΑΚΕΛ και του Λαϊκού Κινήματος. Το «παρών» έδωσαν αντιπροσωπείες από κόμματα της Ελλάδας και του εξωτερικού, από την ομάδα της Ευρωπαϊκής Ενωτικής Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο, ανάμεσα σε άλλους. Τέλος, στην κηδεία κατέφθασαν ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας, Αλέξης Τσίπρας και ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης. Της εξοδίου ακολουθίας προέστη ο Μητροπολίτης Κύκκου Νικηφόρος, ενώ μετά τους επικήδειους ακολούθησε κατάθεση στεφάνων.

Τον έχει ήδη δικαιώσει το δάκρυ αυτών που τον αποχαιρετούν

«Ο Δημήτρης Χριστόφιας, ο σύντροφος Δημήτρης, ο Δημήτρης μας, έκανε το σπουδαιότερο. Πόνεσε μαζί με τον κόσμο. Ονειρεύτηκε μαζί με τον κόσμο. Πάλεψε μαζί του. Έδωσε μάχες, κέρδισε, έχασε, ξανασηκώθηκε, στάθηκε μπροστά, σήκωσε ψηλά τη σημαία της Κύπρου, τη σημαία του ΑΚΕΛ», ανέφερε φανερά συγκινημένος στον επικήδειο λόγο του ο Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ. «Σήκωσε ψηλά το λάβαρο του σοσιαλισμού, του μαρξισμού-λενινισμού και του προλεταριακού διεθνισμού και έμεινε πιστός στα ιδανικά αυτά μέχρι το τέλος», τόνισε.

Αναφερόμενος στην παιδική του ηλικία, θύμισε πως ο Δημήτρης του Χριστοφή και της Αννούς πάντα περηφανευόταν πως έζησε φτωχικά μεν, ευτυχισμένα δε παιδικά χρόνια. Θύμισε ακόμη πως από μικρός εργάστηκε ψήνοντας καφέδες στο μπουφέ της συντεχνίας και κυκλοφορούσε από σπίτι σε σπίτι τη «Χαραυγή», «αφού πρώτα την διάβαζε από την πρώτη μέχρι την τελευταία λέξη». Στη συνέχεια αναφέρθηκε στο πώς οργανώθηκε στην ταξική πάλη από τα μαθητικά του χρόνια, που τον οδήγησε το καλοκαίρι του 1964 σε ηλικία 18 ετών να γίνει μέλος του ΑΚΕΛ, της ΠΕΟ και της ΕΔΟΝ. Αναφέρθηκε ακόμη και στο σημείο-στροφή στη ζωή του, όταν ο αείμνηστος Εζ. Παπαϊωάννου ξεχώρισε τα χαρίσματα του νεαρού Δ. Χριστόφια.

Μίλησε για την οικογένειά του λέγοντας πως «στη Μόσχα γνώρισε και την Ελισάβετ, τη βασίλισσα της καρδιάς του, όπως συνήθιζε να λέει, με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά, τη Μαριάννα, τη Χριστίνα και τον Χρίστο. Ο Δημήτρης ήταν πάντα πολύ περήφανος για τα παιδιά του. Ήταν περήφανος που τα έβλεπε να μεγαλώνουν βαδίζοντας στις γραμμές των ιδανικών που ενέπνευσαν και τον ίδιο».

Για την ανάληψη του βάρους της ηγεσίας του ΑΚΕΛ, ο Α. Κυπριανού είπε πως ο Χριστόφιας το σήκωσε έντιμα, με αυτοπεποίθηση, αξιοπρέπεια και απόλυτη επιτυχία. «Τα καταφέραμε γιατί σταθήκαμε δίπλα στον ξωμάχο, στον μεροκαματιάρη, δίπλα στον γραφιά και στον δάσκαλο. Σταθήκαμε δίπλα τους σαν συναγωνιστές και σύντροφοι, ποτέ σαν από καθέδρας καθηγητές», ήταν τα λόγια του Δημήτρη Χριστόφια στα οποία στάθηκε ο Άντρος Κυπριανού, ο οποίος τόνισε πως «δίδαξε σε όλους μας να ξεπερνάμε τους εαυτούς μας και να δουλεύουμε όπως αυτός νύχτα-μέρα». Σύμφωνα με τον Α. Κυπριανού, η εκλογή του Δ. Χριστόφια στην προεδρία της Βουλής και έπειτα στην προεδρία της Δημοκρατίας δεν ήταν τυχαία.

Αναφερόμενος στα ιστορικά χαρακτηριστικά της διακυβέρνησης Χριστόφια, ιδιαίτερα στο Κυπριακό, τόνισε πως οι συγκλίσεις της περιόδου αυτής «ήταν προτάσεις που έδιναν προοπτική στη συνύπαρξη Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων στο κοινό τους σπίτι: την Κυπριακή Δημοκρατία». «Η επαναπροσέγγιση του λαού μας, η επανένωση του τόπου μας ήταν η καθημερινή δουλειά και το μεγάλο όραμα που υπηρέτησε ο Δημήτρης με όλες του τις δυνάμεις μέχρι το τέλος», θύμισε.

«Ο Δημήτρης Χριστόφιας δεν ήταν ο Δημήτρης μόνο των Ελληνοκυπρίων. Ήταν ολόκληρου του κυπριακού λαού», υπογράμμισε. Μάλιστα, είπε πως αυτό το κέρδισε γιατί τόλμησε: «Τόλμησε να πει αλήθειες που για πρώτη φορά λέγονταν από το στόμα Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είπε ότι η Κύπρος κρύβει στα σπλάχνα της λείψανα ανθρώπων και από τις δύο κοινότητες, θυμάτων ενός τυφλού εθνικισμού. Ως Γ.Γ. του ΑΚΕΛ αλλά και αργότερα ως Πρόεδρος της Κ.Δ. τόλμησε να μιλήσει και να καταδικάσει τα εγκλήματα όχι μόνο της Τουρκίας και της ΤΜΤ αλλά και της ελληνοκυπριακής φασιστικής δεξιάς σε βάρος Τουρκοκύπριων αμάχων. Είπε ότι για να προχωρήσει η Κύπρος μπροστά πρέπει να ξεπεράσει την εθνοτική αντιπαράθεση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων».

Αναφερόμενος στην εσωτερική διακυβέρνηση της Προεδρίας Χριστόφια, παρά τις επιθέσεις υπάρχει στον απολογισμό του ένα έργο αναμφισβήτητο. Αναφέρθηκε στον διεθνισμό του Χριστόφια αλλά και στον σεβασμό που προκαλούσε ακόμη και σε ιδεολογικά διαφωνούντες ξένους συνομιλητές του. «Την εκτίμηση στο πρόσωπό του την εισπράξαμε μύριες τόσες φορές, είτε στα Ηνωμένα Έθνη, είτε στην Ευρώπη, είτε στη Ρωσία, είτε στην Κίνα», ανέφερε.

Παρατεταμένα χειροκροτήματα ανάγκασαν τον φανερά συγκινημένο Άντρο Κυπριανού να κάνει παύση στον επικήδειο, όταν είπε πως ο Δημήτρης Χριστόφιας πολεμήθηκε και λοιδορήθηκε όσο κανένας άλλος και ιδιαίτερα όταν πρόσθεσε πως: «Δεν περιμένουμε από κανέναν από όσους του φέρθηκαν ανέντιμα και ανήθικα να τον δικαιώσουν. Έχει ήδη δικαιωθεί. Τον έχει ήδη δικαιώσει το δάκρυ με το οποίο τον αποχαιρετούν σήμερα αυτοί, στους οποίους αφιέρωσε όλο του το είναι: οι απλοί άνθρωποι, οι απόμαχοι της ζωής, οι εργάτες του μυαλού, της πένας, των χεριών».
«Να πας στο καλό, Δημήτρη. Πάλεψες, πρόσφερες, δάκρυσες, μάτωσες, νίκησες, κράτησες ψηλά τα λάβαρα, μας έδωσες το καλύτερο παράδειγμα. Χιλιάδες θα συνεχίσουμε τον αγώνα σου. Αθάνατος», κατέληξε συγκινημένος ο Άντρος Κυπριανού.

Τα εγγόνια της πλύστρας θα το έχουμε τιμή μας τζιαι καμάρι μας

«Φεύγεις όπως ήρθες. Με τα χέρια καθαρά. Έντιμος, αξιοπρεπής και ακέραιος ως το τέλος. Με το μέτωπο ψηλά. Γιατί σαν κομμουνιστής και σαν άνθρωπος έκαμες το καθήκον σου», ανέφερε στον επικήδειο εκ μέρους της οικογένειας ο γιος του Δημήτρη και Γενικός Γραμματέας της ΕΔΟΝ, Χρίστος Χριστόφιας.
«Κλαίνε για σένα σήμερα όλοι αυτοί που τίμησες όσο ζούσες. Οι σύντροφοί σου, οι καρντάσιηες σου, οι γιολντάσιηες σου, οι εργάτες πάνω στις σκαλωσιές, οι αρκάτες, οι τεχνίτες, οι υπάλληλοι, οι φοιτητές, οι μαθητές, οι κουρασμένοι της δουλειάς, ο κόσμος της δουλειάς. Οι άνθρωποι των Τεχνών, των Γραμμάτων, του Πολιτισμού. Οι απλοί και ταπεινοί κλαίνε για σένα», ανέφερε βουρκωμένος ο Χρίστος.

Ο Χ. Χριστόφιας αναφέρθηκε στα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε ο Δημήτρης παλικαρίσια, με τη μητέρα του στο πλευρό του. «Να πας στο καλό και να μείνεις ήσυχος. Αφήνεις πίσω σου, σαν καλός ζευγάς, χιλιάδες. Εμείς, τα παιδιά σου, θα κουβαλούμε πάντοτε μαζί μας το επίθετό σου. Αλλά θα ξέρουμε ότι αυτό δεν σημαίνει τίποτε αν δεν τιμούμε το όνομα που αφήνεις πίσω σου. Ο Δημήτρης του αγώνα για την Κύπρο, για το Κόμμα, για τους εργαζόμενους, για τη νεολαία, για το λαό, για τον πολιτισμό, για την ειρήνη, για την αδελφοσύνη», είπε.

Αναφερόμενος στον ρόλο του Δ. Χριστόφια ως πατέρα, είπε πως δεν επέβαλλε, αλλά έκανε τα παιδιά του να πιστέψουν σε ιδανικά. «Ήσουν αυτός που, μαζί με τη μάνα μας, μας έμαθες πρώτα και πάνω απ’ όλα να είμαστε άνθρωποι. Μας έμαθες να δίνουμε, όχι να αρπάζουμε. Μας έμαθες να αγαπούμε, όχι να χρησιμοποιούμε. Μας έμαθες να κοιτάζουμε τίμια κατευθείαν στα μάτια τους ανθρώπους, ούτε ψηλά ούτε χαμηλά», είπε. Τόνισε ακόμη πως παρά τις υποχρεώσεις, στον χρόνο που έβρισκε για τα παιδιά του έβρισκε διάθεση όχι μόνο να μιλά, αλλά και τα ακούει». «Μας δίδαξες την αγάπη, γιατί ήξερες και εσύ ο ίδιος να αγαπάς. Αγαπούσες τους ανθρώπους, τη ζωή, αγαπούσες τη φύση», είπε, θυμίζοντας σε εκατοντάδες ΑΚΕΛιστές τον άνθρωπο Χριστόφια που φρόντιζε το περβόλι του και άνοιγε στον κόσμο το σπίτι του.

Αναφερόμενος στα χρόνια του 1974, ο Χρίστος είπε: «Έφυγες από το Δίκωμο τη μέρα του πραξικοπήματος με τη μάνα μας, με τα ρούχα που φορούσατε και τη Μαριάννα 40 ημερών μωρό. Και μόνο κοίταξες κατάματα αυτούς που σας σταμάτησαν με τα καλάσνικωφ. Τους κοίταξες κατάματα και αυτοί κατέβασαν τα όπλα. Ο ίδιος μάς εκμυστηρεύτηκες ότι χρόνια αργότερα ένας από αυτούς στάθηκε μπροστά σου και με δάκρυα στα μάτια σε ρώτησε: “Θα με συγχωρέσεις ποτέ;” Και εσύ τον φίλησες και του είπες: “Μακάρι να το έκαμναν όλοι τούτο που κάμνεις εσύ τωρά”».

«Αυτός ήσουν παπά μας», είπε περήφανος ο Χρίστος, «ένας άνθρωπος λεβέντης, που δεν υποχωρούσε, που δεν λύγιζε. Ένας άνθρωπος που ήξερε να αγαπά και να συγχωρεί. Η τιμιότητά σου ήταν αγκάθι για πολλούς. Για εμάς είναι η περηφάνια μας». Θύμισε ακόμη την έγνοια του για τη νεολαία και την ΕΔΟΝ.

Αγαπούσε πολύ και βαθιά την Κύπρο και τους ανθρώπους της ο Δημήτρης. Το σύνθημα «οι Τούρκοι της Κύπρου δεν είναι εχθροί μας, οι Τούρκοι της Κύπρου είναι αδερφοί μας» ήταν για εκείνον ευαγγέλιο, τόνισε ο Χρίστος. «Έφυγες με τον καημό της μοιρασμένης μας πατρίδας. Ο καημός σου είναι ο όρκος μας. Θα συνεχίσουμε κάθε ώρα, κάθε μέρα να παλεύουμε όλο και πιο πολύ, όλο και πιο πολλοί, για να ενώσουμε τον τόπο μας και τον λαό μας. Να είσαι βέβαιος», υποσχέθηκε, και μαζί με αυτόν χιλιάδες.

«Συγκινήσουν εύκολα, δάκρυζες συχνά. Αυτό υποδείκνυαν πολλοί ειρωνικά. Είναι αλήθεια. Βούρκωνες όταν θυμόσουν τους παλιούς συντρόφους. Τον Εζεκία, τον Πουμπουρή, τον Κουρτελλάρη, τον Κατσούρα, τον Δημητριάδη. Όταν μιλούσες για τον Χαρίλαο Φλωράκη. Όταν αναφερόσουν στον Οζγκιέρ Οζγκιούρ. Όταν θυμόσουν εκείνη τη συναυλία με τη Μαρία Δημητριάδη. Όταν άκουγες τη φωνή του Καζαντζίδη στο “να σου δώσω μια να σπάσεις, αχ βρε κόσμε γυάλινε”. Όταν μιλούσες για τη Σοβιετική Ένωση. Για τον σοσιαλισμό-κομμουνισμό. Όταν άκουγες Ρίτσο, Ναζίμ Χικμέτ, Λειβαδίτη, Ανθία, Πιερίδη και Λιασίδη. Όταν συναντούσες ανθρώπους και σου έλεγαν τα προβλήματά τους. Όταν άκουγες τα παιδιά σου να τραγουδούν στα οικογενειακά τραπέζια. Όταν έβλεπες τα εγγόνια σου να κάνουν τα πρώτα τους βήματα. Δάκρυζες, παπά μας, γιατί παρέμεινες άνθρωπος, καλοσυνάτος και ευαίσθητος. Αυτή είναι η πιο μεγάλη κληρονομιά που μας αφήνεις. Να πας στο καλό παπά μας. Να ξεκουραστείς και να ησυχάσεις. Εμείς, τα εγγόνια της πλύστρας, θα το έχουμε τιμή μας τζιαι καμάρι μας. Εμείς θα μιλούμε πάντα περήφανα για το πώς η ανάγκη έγινε η Ιστορία. Και δεν θα αφήσουμε την Ιστορία να γίνει σιωπή. Και τώρα, και πάντα», κατέληξε.

Ένας στο χώμα, χιλιάδες στον αγώνα

Πλήθος κόσμου συνόδευσε τον Δημήτρη Χριστόφια στην τελευταία του κατοικία. Το κλίμα στο κοιμητήριο ήταν ιδιαίτερα βαρύ, ωστόσο η ταφή τού τέως Γενικού Γραμματέα του κόμματος και τέως Προέδρου της Δημοκρατίας εξελίχθηκε σε συλλαλητήριο.
Αρκετές εκατοντάδες συντρόφων και φίλων κατέκλυσαν το κοιμητήριο Μακεδονίτισσας, κρατώντας υψωμένες σημαίες της Κύπρου, του ΑΚΕΛ και της ΕΔΟΝ. Πλείστοι εξ αυτών ήταν νέοι ΕΔΟΝίτες, οι οποίοι μέσα από τα συνθήματά τους έδωσαν παλμό. Παλμό αντάξιο της ζωής και του έργου του Δημήτρη Χριστόφια.

Το σύνθημα που κυριάρχησε, θέλοντας να τονιστεί πως η παρακαταθήκη που άφησε ο Δημήτρης Χριστόφιας δεν θα πάει χαμένη, αφού θα εμπνέει συνεχώς νέους ανθρώπους, ήταν «Ένας στο χώμα, χιλιάδες στον αγώνα».

Ένα άλλο σύνθημα το οποίο αναφώνησε ο κόσμος ήταν το «Και τώρα και πάντα ΑΚΕΛ, ΑΚΕΛ, ΑΚΕΛ».
Η «Τρίτη Διεθνής» και ο «Ύμνος του ΑΚΕΛ» ολοκλήρωσαν το αντίο των ΑΚΕΛιστών, οι οποίοι με υψωμένες τις γροθιές και παρατεταμένο χειροκρότημα αποχαιρέτησαν έναν ακριβό σύντροφο.

Μετά τον ενταφιασμό ρίφθηκαν τρεις αποχαιρετιστήριες βολές από απόσπασμα της Εθνικής Φρουράς και παραδόθηκε η σημαία της Κυπριακής Δημοκρατίας στη σύζυγο του Δημήτρη, Έλση Χριστόφια.

Μεγάλη η παρακαταθήκη του

Συγκίνηση και ετοιμότητα να διαδώσουν όσα ο Δημήτρης Χριστόφιας τούς δίδαξε εξέφρασαν άνθρωποι που έσπευσαν από το πρωί στο οίκημα της ΠΕΟ για να τον αποχαιρετήσουν και για να εκφράσουν τα συλλυπητήριά τους στην οικογένεια και το κόμμα. Σταθερή παράμετρος στα λεχθέντα ήταν το ήθος που τον διακατείχε. Η «Χαραυγή» παρευρέθηκε στο χώρο συνομιλώντας με μερίδα κόσμου.

Κυριάκος: «Ο Δημήτρης είναι η συνείδηση, το ήθος, η αξιοπρέπεια και το φωτεινό παράδειγμα για όλο τον απλό κόσμο. Τον κόσμο της εργασίας. Για αυτούς αγωνίστηκε και για αυτούς εργάστηκε ακατάπαυστα σε όλη του τη ζωή. Έχουμε υποχρέωση όλοι αυτό το ήθος και την πάστα ανθρώπου να τα κρατήσουμε ψηλά και να μπούμε μπροστά να διεκδικήσουμε τα όσα πρέσβευε».

Αγγελική: «Με φωτεινό παράδειγμα τον αλτρουισμό και την ηγετική του μορφή θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για μια δίκαιη κοινωνία και μια Κύπρο επανενωμένη. Για τον άνθρωπο με τον άνθρωπο. Και τώρα και για πάντα».

Νεόφυτος: «Σήμερα κλείνει η βιολογική αυλαία ενός ιστορικού ηγέτη της Αριστεράς και ενός από τους πιο έντιμους πολιτικούς ηγέτες του τόπου μας. Ο Δημήτρης Χριστόφιας είναι ο άνθρωπος ο οποίος τίμησε όλα τα αξιώματα που τάχθηκε να υπηρετήσει. Είτε αυτά είναι της πολιτείας είτε του κόμματος. Θα μείνει στη σκέψη μας η εικόνα ενός απλοϊκού ανθρώπου, ενός ανθρώπου που πάλεψε για μια πραγματικά δίκαιη κοινωνία, ενός ανθρώπου που πάλεψε για τα δίκαια και αγάπησε τη νεολαία. Γιατί ήθελε η νεολαία να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των αγώνων. Επίσης ήταν ένας άνθρωπος ο οποίος στήριξε όσο κανείς άλλος τους ανθρώπους του πολιτισμού. Αιωνία να είναι η μνήμη του».

Νίκος: «Αφήνει πίσω του μεγάλη παρακαταθήκη αρχών, ιδεών και αξιών. Αυτός ήταν ο Δημήτρης ο Χριστόφιας, τον οποίο ευχαριστούμε από καρδιάς για ό,τι έκαμε για εμάς και για ό,τι έκαμε για το κόμμα, το Κίνημα και για την Κύπρο. Καλό ταξίδι Δημήτρη».

Μάριος: «Έζησα τον Δημήτρη στην ΕΔΟΝ. Ο Δημήτρης ήταν ο δάσκαλός μας στο μεγάλο σχολείο της ΕΔΟΝ. Για το ό,τι είμαι σήμερα, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον Δημήτρη Χριστόφια».

Νίκος: «Ο κάθε ένας από εμάς έχει στη ζωή του επηρεαστεί στον τρόπο σκέψης και δράσης του από τον Δημήτρη. Τον δικό μας Δημήτρη. θα συνεχίσουμε τον αγώνα όπως ο ίδιος μας δίδαξε».

Φόρος τιμής στον αγωνιστή και λαοπρόβλητο ηγέτη

Πολιτικοί συνεργάτες, σύντροφοι, συναγωνιστές και απλός κόσμος αποχαιρέτησαν τον τέως Πρόεδρο της Δημοκρατίας και ΓΓ ΑΚΕΛ, Δημήτρη Χριστόφια, στην τελευταία κατοικία του.

Στέφανος Στεφάνου

«Ο Δημήτρης Χριστόφιας ήταν δυνατή προσωπικότητα με συνέπειά στα πιστεύω και τα θέλω του. Πίστευε στην επανένωση της Κύπρου, κάτι για το οποίο αγωνίστηκε σκληρά να το πετύχει» δήλωσε ο εκπρόσωπος Τύπου του ΑΚΕΛ, Στ. Στεφάνου, προσθέτοντας ότι ήταν Άνθρωπος με κεφαλαίο το Α, προσιτός και ευαίσθητος. Τόνισε ότι άφησε σημαντική κληρονομιά σε ό,τι αφορά το Κυπριακό και πως ότι οι συγκλίσεις Χριστόφια- Ταλάτ πρέπει να συντηρηθούν και να επενδύσουν σε αυτές με στόχο την επίτευξη λύσης του Κυπριακού.

Αντρούλα Βασιλείου

«Η Κύπρος αποχαιρετά έναν γνήσιο ιδεολόγο, που αφιέρωσε τη ζωή του στην υπηρεσία της πατρίδας και τους κατοίκους της», τόνισε η πρώην Ευρωπαία επίτροπος Αντρούλα Βασιλείου. Μιλώντας στον «Άστρα» επεσήμανε ότι ήταν ευαίσθητος στα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι ασθενέστερες ομάδες του πληθυσμού. Πρόσθεσε ότι όταν αποφάσιζε ο Δημήτρης Χριστόφιας να διεκδικήσει την προεδρία της Δημοκρατίας, ήθελε να εργαστεί για την επανένωση του νησιού. Όπως είπε χαρακτηριστικά, έφυγε με έναν πόνο, ότι δεν κατάφερε να μετουσιώσει σε πραγματικότητα το όνειρο για επίλυση του Κυπριακού.

Πάμπης Κυρίτσης

«Ο Δημήτρης Χριστόφιας έδινε τεράστια σημασία στον κοινωνικό διάλογο και δικαιοσύνη, αλλά και στην ανάπτυξη για τους πολλούς και όχι τους λίγους», τόνισε ο ΓΓ της ΠΕΟ. Ο Πάμπης Κυρίτσης τόνισε στον «Άστρα» ότι λάμβανε σοβαρά υπόψη τους αδύνατους και τους εργαζόμενους και ήταν προσηλωμένος σε αξίες και αρχές.

Γιαννάκης Ομήρου

«Δεν ήταν δήθεν, αλλά ήταν απλός ηγέτης, βαθύτατα ιδεολόγος και κυρίως αυθεντικός», ανέφερε ο πρώην πρόεδρος της Βουλής και της ΕΔΕΚ, Γιαννάκης Ομήρου. Πρόσθεσε ότι καημός του ήταν η λύση του Κυπριακού.
Σημείωσε ότι ο κόσμος θα τον θυμάται ως πολιτικό ηγέτη που ήταν σημαιοφόρος στους αγώνες για δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη και πάλεψε με αφοσίωση για τη λύση του κυπριακού προβλήματος.

Αλέκος Μαρκίδης

«Σπουδαίες, συμφέρουσες και πολύτιμες συγκλίσεις για όλη την Κύπρο άφησε ο Δημήτρης Χριστόφιας», ανέφερε ο πρώην Γενικός Εισαγγελέας Αλέκος Μαρκίδης. Μιλώντας στον «Άστρα» εξέφρασε την ελπίδα να μη χαθούν οι συγκλίσεις Χριστόφια- Ταλάτ, όπως είναι η σύγκλιση τέσσερα προς ένα. Επίσης, ο Αλέκος Μαρκίδης εξέφρασε την άποψη ότι η σταδιοδρομία του Δημήτρη δεν έκανε σκόπιμα κακό σε κανέναν, προσθέτοντας ότι η ιστορία θα αποκαταστήσει πολλά από όσα άδικα τού είχαν καταλογιστεί.

Ερατώ Κοζάκου Μαρκουλλή:

«Πρόεδρε μου αγαπημένε, έφυγες τόσο νωρίς και απρόσμενα, όμως οι παρακαταθήκες που μας άφησες θα μας συνοδεύουν και θα μας καθοδηγούν. Το όραμά σου για μια επανενωμένη και ελεύθερη Κύπρο, πατρίδα όλων των Κυπρίων, ανεξάρτητα από εθνική καταγωγή, γλώσσα και θρησκεία, θα αποτελεί φάρο στα βήματά μας μέχρι να πραγματοποιηθεί ο μεγάλος σου πόθος. Ακούραστοι και αλύγιστοι, όπως και εσύ σε όλη την πορεία σου στη ζωή και στην πολιτική, θα αγωνιστούμε με σθένος και θα εργαστούμε πεισματικά για να αποτρέψουμε τη διχοτόμηση και να φέρουμε την ειρήνη, την πρόοδο και την κοινωνική δικαιοσύνη σε μια ομοσπονδιακή Κύπρο που θα αγκαλιάζει όλα τα παιδιά της».

Αντρέας Δημητρίου: «Εκφράζω την βαθιά μου θλίψη για τον θάνατο του Δημήτρη Χριστόφια και τα συλλυπητήριά μου στην οικογένειά του, την αγαπητή Έλση, τα παιδιά του και τα εγγόνια του. Τα συλλυπητήρια μου εκφράζω επίσης και στην πολιτική του οικογένεια, το ΑΚΕΛ, και την κυπριακή Αριστερά. Του πρέπει κάθε τιμή, γιατί υπηρέτησε την Κύπρο με αφοσίωση και ανιδιοτέλεια για όλη τη ζωή του.
Όπως τον κάθε πολιτικό ηγέτη, η Ιστορία θα τον κρίνει απροκατάληπτα, με το πέρασμα του χρόνου, πέραν των πολιτικών αντιπαραθέσεων της καθημερινότητας.
Ήθελε μια κοινωνία δίκαιη και την Κύπρο ενωμένη και γι’ αυτούς τους μεγάλους στόχους εργαζόταν. Θα τιμούμε τη μνήμη του αν κρατήσουμε αυτούς τους στόχους οδηγούς της πολιτικής και της δράσης μας. Αιωνία να είναι η μνήμη του».

Αντρούλλα Σιάτη:

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΙΑΣ

Έχουν να πουν πως τα πουλιά γλώσσες πολλές μιλούσι για τες χαρές τζιαι κάστια μύριων θνητών λαλούσι. Σήμερα πάνω στα κλαθκιά επιάσαν μοιρολόι για σένανε Δημήτρη μου μιλούν στ’ ανθρωπολόι. Πως έζησες, πως έχτισες πατρίδα τζιαι φαμίλια, πως για τα δίκια του λαού, έκοφκες σιίλια μίλια. Έζησες όπως έμαθες με ήθος τζιαι αξίες με ευλοΐα του γονιού της μάνας Παναγίας. Κλαίμε για σένα σύντροφε που πρόωρα μάς φεύκεις, παρά την καλοσύνη σου κατζίες εν ποφεύκεις. Σαν Πρόεδρος τους έμπηκες αγκάθι μες τ’ αμμάτι τζιαι πάσκισαν λάθος νά ‘βρουν τζιει που δεν είσιε κάτι. Καλόν σου κατευόδιον, έγραψες ιστορία να σε θυμούνται οι γενιές μ’ αγάπη τζι απορία γιατί πάντα να χάνουνται στην γη τζιείνοι π’ αξίζουν τζιαι να μεινίσκουν άχρηστοι τον τόπο να βρωμίζουν, σε πούλημα προδοτικό την Κύπρο να χωρίζουν. Δεν πρόδωσες. Δεν πούλησες. Δεν βρώμισες τα σιέρκα. Εφεύκαν που τ’ αγκάλια σου Ειρήνης περιστέρκα. Εβασανίστηκες πολλά ώρα τωρά να πνάσεις που τον λαό π’ αγάπησες, τα ένσημα να πιάσεις. Ήσουν αμετανόητος, της Κύπρου πατριώτης, στ’ άδικο απροσκύνητος του δίκιου θιασώτης. Πάσκισες να ενώσουμε τούντην γλυτζιά πατρίδα, να ζήσουμε ούλλοι μαζί μ’ αγάπη τζιαι ελπίδα. Μα σου φορτώσαν το Μαρίν, ούλλα μελετημένα, σαν το ‘βδομήντα τέσσερα, σικέ τζιαι προδωμένα. Πόσα ν’ αντέξει η ψυσιή τζιαι το κορμί αντάμα; Δεν πρόλαβες λύση να δεις τζιαι να γινεί το τάμα, να πας πίσω στο Δίκωμο τζιαι να λουθείς το κλάμα. Δημήτρη λάμνε στο καλό. Πίσω αφήνεις κλώνους στ’ αχνάρια σου να παρπατούν, συντρόφους τζι απογόνους. Τον δρόμο συνεχίζουμε, υπόσχεση διούμε, μαζί με Τουρκοκύπριους ελεύθεροι να ζούμε. Άκου πουλάκια κάθονται πάνω ψηλά στα κλώνια τζιαι πως θα είσαι μας λαλούν παρών δαμαί αιώνια. Φεύκεις τζιαι κλαίσιν τα βουνά. Δακρύζουν τα ουράνια μα η αγάπη του λαού γίνην για σε, τιτάνια.

Εν Γερμανία Ιούνιο 2019

Νατάσα Αποστολίδου Ευθυμίου: «Ακούω τον ήχο των εργατών στον πύργο που κτίζεται στη γειτονιά μου (κάθε γειτονιά και πύργος, πλέον) τώρα, 10:30 το βράδυ, και σκέφτομαι την ειρωνεία: οι χτίστες δουλεύουν στις 10:30 το βράδυ, αύριο είναι η κηδεία του γιου του χτίστη και όμως αυτοί που θα τον τιμήσουν χωρίς να δουλεύουν είναι άλλοι…»

Χρίστος Αχνιώτης: «Θα θυμάμαι με αγάπη τον Δημήτρη Χριστόφια, γιατί ήταν αυτός που απορρόφησε πολύ μίσος επειδή πάλεψε (με τα λάθη του) για μιαν ομόσπονδη Κύπρο και για το σύνθημα του “Οι Τούρκοι της Κύπρου δεν είναι εχθροί μας, είναι αδελφοί μας”. Θα τον θυμάμαι επίσης γιατί είχε απορροφήσει το ταξικό μίσος της Δεξιάς και της ελίτ επειδή αν και γιος πλύστρας, βρέθηκε στην ασυγχώρητη θέση να ηγείται ενός κράτους. Θα τον θυμάμαι επίσης γιατί διατήρησε τη λαϊκή απλότητά του, κάτι που θεωρήθηκε ανεπίτρεπτο για τη θέση που κατείχε…»

«Φέραμε χώμα από το Δίκωμο, γιατί θα ήθελε να ταφεί σε επανενωμένο τόπο»

Την εκτίμησή τους εξέφρασαν εκατοντάδες Τουρκοκύπριοι, που παρευρέθηκαν μαζικά στην κηδεία του Δημήτρη Χριστόφια

Τ/κ συνδικαλιστές, βετεράνοι, πολιτικοί από όλα σχεδόν τα τ/κ πολιτικά κόμματα και απλοί άνθρωποι βρέθηκαν στο οίκημα της ΠΕΟ αλλά και στην εκκλησία της του Θεού Σοφίας για το στερνό αντίο, στέλλοντας τα δικά τους μηνύματα για τον Δημήτρη Χριστόφια, τον σύντροφο, τον συμπατριώτη και τον συναγωνιστή. Άλλοι τόσοι Τουρκοκύπριοι με τις αναρτήσεις τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εξέφρασαν την εκτίμησή τους με συγκινητικά λόγια.

Το «παρών» του έδωσε, εκπροσωπώντας την τ/κ κοινότητα, ο εκπρόσωπος του Ακιντζί, Μπαρίς Μπουρτζιού. Στο Ιερό Ναό της του Θεού Σοφίας παρευρέθηκαν και κατέθεσαν στεφάνι οι Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, Τουφάν Ερχιουρμάν, Τζεμάλ Οζγιγίτ, Ιζετ Ιζτζιάν και Μουράτ Κανατλί.

Hasan Felek, πρόεδρος του τ/κ συνδικάτου DEV-IS:

«Είναι μια μέρα μεγάλης λύπης. Πολύ στενάχωρη μέρα. Έχουμε χάσει ένα άξιο τέκνο της εργατικής τάξης και ένα σημαντικό ηγέτη που ήθελε πάντα και ήταν αφοσιωμένος στη λύση του Κυπριακού. Είμαστε σήμερα εδώ γιατί θέλουμε να τιμήσουμε τον Δημήτρη Χριστόφια, ο οποίος είναι κληρονόμος μιας ιστορίας πάρα πολύ πλούσιας σε αγώνες για να απαλυνθεί ο πόνος των Ε/κ, των Τ/κ, των Μαρωνιτών, των Αρμενίων, των Λατίνων. Τιμούμε σήμερα έναν άνθρωπο με πάρα πολύ πλούσια κληρονομιά στους κοινούς αγώνες Ε/κ και Τ/κ για επανένωση του τόπου.
Εμείς, ως Κύπριοι, δεν πρόκειται να ξεχάσουμε την απλότητα, την ανθρωπιά, τη σεμνότητα, την ειλικρίνεια με την οποία ο σύντροφος Χριστόφιας μάς αντιμετώπιζε πάντοτε.
Μοιραζόμαστε τον πόνο με όλους τους συντρόφους και ευχόμαστε συλλυπητήρια στην οικογένεια, στους οικείους του, αλλά και στο Λαϊκό Κίνημα της Κύπρου».

Συγκίνηση προκάλεσαν οι Nilgün Ecvet Orhon και Fatma Kismir που βρέθηκαν στην κηδεία φέροντας μαζί τους χώμα από το Δίκωμο για τον Δημήτρη Χριστόφια. Η Nilgün Ecvet Orhon έγραψε σε ανάρτησή της συνοδευόμενη από τις φωτογραφίες των δύο γυναικών να κρατούν το δοχείο με το χώμα από το Δίκωμο: «Φέραμε χώμα από το χωριό που γεννήθηκες, από το Δίκωμο. Ήταν ιδέα της Fatma. Μετά την κηδεία θα το δώσουμε στην οικογένεια. Όταν το άκουσαν, χάρηκαν πολύ. Μπράβο Fatma». «Γεια σου Πρόεδρε. Δεν θα σε ξεχάσω».
Η Τ/κ δημοσιογράφος Fatma Kismir εξήγησε γιατί έφερε χώμα από το Δίκωμο για τον Δημήτρη Χριστόφια: «Έφερα το χώμα από το Δίκωμο για τον Δημήτρη, γιατί θα ήθελε να θαφτεί σε έναν επανενωμένο τόπο με ελαφρύ χώμα. Γνωριζόμασταν με τον Δημήτρη Χριστόφια. Κάθε φορά που με έβλεπε με φώναζε “κόρη”. Λυπάμαι πολύ που δεν είδε τον τόπο επανενωμένο».

Dogus Derya (Τ/κ «βουλευτής» του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος): «Όπως για κάθε πολιτικό υπήρχαν λάθη και αλήθειες. Πολλά πράγματα μπορούν να ειπωθούν. Το αδιαμφισβήτητο είναι πως η Κύπρος έχασε έναν πατριώτη, έναν αγωνιστή της εργατιάς και της δικαιοσύνης. Αντίο, Δημήτρη Χριστόφια. Μια μέρα η Κύπρος θα επανενωθεί. Συλλυπητήρια σε όλη την Κύπρο».

Birikim Özgür (πολιτικός): «Λυπούμαστε πολύ που χάσαμε τον Ε/κ ηγέτη Δημήτρη Χριστόφια. Μοιραζόμαστε τον πόνο της οικογένειάς του, του ΑΚΕΛ και όλων των συντρόφων του που αγωνίζονται για την ειρήνη στην Κύπρο. Δεν θα ξεχάσουμε τη συμβολή του σε αμοιβαία αποδεκτή λύση στο Κυπριακό, που βασίζεται στην πολιτική ισότητα.

Kemal Zihni: «Στο καλό, σύντροφε Δημήτρη».

Ertan Ince: «Στο καλό, σύντροφε».

Abdullah Korkmazhan: Πρωτοπόρε σοσιαλιστή, ωραίε άνθρωπε, πολύτιμε σύντροφε, θα μας λείψεις πολύ. Αιωνία σου η μνήμη.
Μείνε ήσυχος, σύντροφε Δημήτρη. Ο αγώνας μας για κοινή πατρίδα θα συνεχίσει. Θα συνεχίσεις να ζεις μέσα από τον αγώνα μας.

Neşe Yaşın (ποιήτρια): «Αντίο, σύντροφε»

Mehmet Harmancı (πολιτικός): «Λυπάμαι για τον χαμό του Δημήτρη Χριστόφια που υπηρέτησε ως Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ, ως βουλευτής και ως ο Ε/κ ηγέτης για πολλά χρόνια. Τα συλλυπητήριά μου στην οικογένεια, στους φίλους, στους συντρόφους, και στην ε/κ κοινότητα. Ας αναπαυτεί εν ειρήνη».

Izel Seylani (ηθοποιός): «“Μπράβο, γιε μου, θα πετύχουμε μαζί, θα συνεχίσουμε τον αγώνα”… αυτά μου είπε (αναφέρεται στα συγχαρητήρια που του έδωσε ο Δημήτρης Χριστόφιας για την παράσταση του Σατιρικού Θεάτρου «Αγνοούμενος», στην οποία συμμετείχε). Ήταν όμορφος άνθρωπος. Είχε τεράστια αγάπη και συμπόνια στην καρδιά του…. Ξεχείλιζε από τα μάτια του. Μας αγαπούσε και μας αγκάλιαζε σαν παιδιά του…. Χριστίνα μου, ήταν ο πατέρας μας, ο φίλος μας. Έχουμε χάσει τον φίλο μας. Όταν το είδαμε με τον Hakan ήμασταν πολύ χαρούμενοι και αισιόδοξοι. Σήμερα είμαστε θλιμμένοι».

Επιμέλεια: Μαρία Φράγκου, Δημήτρης Παλμύρης, Άννα Μισιαούλη