Η άγνωστη σύγκρουση Βρετανών και Τ/κυπρίων του 1958 – Μέρος Β’

Στο σημείωμα του περασμένου Σαββάτου αναφερθήκαμε στη δυσαρέσκεια που εκδήλωσε η Τ/κυπριακή εθνικιστική-σοβινιστική ηγεσία απέναντι στην αλλαγή στάσης των Βρετανών σε ότι αφορά τη διχοτόμηση της Κύπρου.
Η ηγεσία των Τ/κυπρίων είχε τόσο πολύ πιστέψει στη διχοτόμηση ώστε έφτασε στο σημείο να καθορίσει και ποιες περιοχές της Κύπρου θα περνούσαν υπό την διοίκηση τους και της Τουρκίας.

Μεγάλη θυσία για την Τουρκία η διχοτόμηση
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Φαζίλ Κιουτσούκ μιλώντας σε ξένους ανταποκριτές τον Ιούλιο του 1957 είχε δηλώσει ότι για την Τουρκία είναι μεγάλη θυσία να δεχθεί τη διχοτόμηση, αφού είχε το δικαίωμα να ζητήσει ολόκληρη την Κύπρο.
Και πρόσθετε ότι η Τουρκία θα ζητήσει: «το λιμάνι της Αμμοχώστου, ολόκληρη τη χερσόνησο τους Καρπασίας, την ίδια τη Λευκωσία, τα περισσότερα από τα πλούσια ορυχεία χαλκού, την Κερύνεια και τη βόρεια ακτή της, τη Μόρφου, την Πόλη Χρυσοχούς και γενικά όλες τις κωμοπόλεις εκτός από τα Λεύκαρα. Στον νότιο τομέα θα μείνουν οι πόλεις της Λάρνακας, της Λεμεσού και της Πάφου».

Ο Σώτος Κτωρής σημειώνει στο βιβλίο του ότι σε υπόμνημα του ο πρέσβης της Τουρκίας στο Λονδίνο με ημερομηνία 18 Ιουνίου 1957 ανέφερε ότι θα μπορούσαν να γίνουν τέτοιες διευθετήσεις ώστε να μην χρειαστεί άμεση, ευρεία και καθολική μετακίνηση πληθυσμών, θα μπορούσε να εφαρμοστεί «μια σταδιακή μεταβίβαση πληθυσμών και περιουσιών, ένα σύστημα εθελοντικής επιλογής, ένα σύστημα αποζημιώσεων που θα υλοποιείτο από τις ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις».
Παράλληλα απέρριπτε τη δημιουργία κυπριακής συνείδησης ή κυπριακής εθνότητας η οποία θα οδηγούσε τους κατοίκους της Κύπρου σε μια πολιτική ενότητα.

Ο Φ. Κιουτσούκ προπαγάνδιζε συνεχώς ότι οι Τούρκοι και οι Έλληνες της Κύπρου δεν μπορούν να ζήσουν μαζί και όσο πιο σύντομα γίνει η διχοτόμηση τόσο το καλύτερο . Μια θέση που ακόμα και στις μέρες μας, συγκαλυμμένα μεν, προβάλλεται από κύκλους τόσο στην Ε/κυπριακή όσο και στην Τ/κυπριακή κοινότητα.

Η προετοιμασία της σύγκρουσης
Η ηγεσία των Τ/κυπρίων άρχισε να αντιλαμβάνεται την αλλαγή στάσης των Βρετανών και την σταδιακή εγκατάλειψη της διχοτόμησης στο δεύτερο μισό του 1957.
Γι’ αυτό και με διάφορα δημοσιεύματα, ομιλίες και φήμες επιχειρούσαν να οξύνουν το κλίμα τόσο με τους Ε/κύπριους, για να δείξουν ότι η συμβίωση ήταν αδύνατη, όσο και με τους Βρετανούς. Αυτή η γραμμή θα οδηγούσε με το νέο χρόνο στη βίαιη σύγκρουση και μεταξύ Τ/κυπρίων και Βρετανών.
Έτσι ξεκίνησε μια εκστρατεία για να πείσει ότι οι Βρετανοί συμπεριφέρονταν πλέον μεροληπτικά εναντίον των Τ/κυπρίων.
Ο βρετανός πρέσβης στην Άγκυρα Bowker σημείωνε για τον Κιουτσούκ ότι με νοθευμένα στοιχεία και κακοήθεις διαδόσεις προσπαθούσε μεθοδευμένα να οξύνει τις αγγλοτουρκικές σχέσεις.

Πού στόχευαν οι Βρετανοί με τη διχοτόμηση
Όπως αναφέραμε και στο προηγούμενο σημείωμα αρχικά η προβολή της διχοτόμησης εξυπηρετούσε διπλά τους Βρετανούς. Από τη μια ενίσχυε το «Διαίρει και βασίλευε» και από την άλλη την χρησιμοποιούσε ως αντίβαρο στην ελληνική απαίτηση για ένωση και τη δράση της ΕΟΚΑ.

Η πολιτική της διχοτόμησης εξαγγέλθηκε ουσιαστικά στις 19 Δεκεμβρίου 1956 από τον υπουργό Αποικιών Λέννοξ Μπόιντ ο οποίος μίλησε για το δικαίωμα αυτοδιάθεσης και για τις δύο κοινότητες της Κύπρου η οποία ουσιαστικά θα οδηγούσε σε διχοτόμηση.
Ο Μπόιντ εξαγγέλλοντας την πολιτική αυτή σημείωνε ανάμεσα σ’ άλλα: «Όταν οι διεθνείς συνθήκες και η στρατηγική κατάσταση το επιτρέψουν και η παραχωρηθείσα αυτοδιοίκηση λειτουργήσει ικανοποιητικά, η Κυβέρνηση του Στέμματος θα είναι έτοιμη να εξετάσει την εφαρμογή της αυτοδιάθεσης. Όταν φτάσει εκείνη η στιγμή, δηλαδή όταν οι συγκεκριμένες προϋποθέσεις ικανοποιηθούν, η Κυβέρνηση του Στέμματος θα διασφαλίσει ότι η εφαρμογή της αυτοδιάθεσης θα γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε η τουρκοκυπριακή κοινότητα, όχι λιγότερο από την ελληνοκυπριακή, και υπό τις ειδικές συνθήκες της Κύπρου, να αφεθεί ελεύθερη να αποφασίσει για το μελλοντικό της καθεστώς».

Όπως σημειώσαμε στο προηγούμενο σημείωμα, η Βρετανία στην πράξη ακολουθούσε αμφιλεγόμενη πολιτική αφού την ίδια ώρα ο Λ. Μπόιντ αναφερόταν σε επιστολή του προς τον Αμερικανό Υπεξ ότι η διχοτόμηση ήταν η χειρότερη λύση για την Κύπρο.

Το ψήφισμα των Εργατικών εξαγριώνει τον Κιουτσούκ
Η κατάσταση επιδεινώθηκε όταν το αντιπολιτευόμενο Εργατικό Κόμμα της Βρετανίας ενέκρινε στις 4 Οκτωβρίου ψήφισμα με το οποίο τασσόταν υπέρ της αυτοδιάθεσης του συνόλου των Κυπρίων και όχι ξεχωριστά. «Στην Κύπρο θα πρέπει να δοθεί το δικαίωμα αυτοδιάθεσης και μετά από μια χρονική περίοδο θα μπορεί να επιλέξει την Ελλάδα, αλλά είναι απολύτως πιθανό οι Κύπριοι […] να αποφασίσουν να παραμείνουν εντός της Κοινοπολιτείας».

Σχολιάζοντας ο Κιουτσούκ δήλωνε ότι αυτή η απόφαση των Εργατικών θα συνέβαλλε στην υπόσκαψη της «δυνατότητας ειρηνικής συνύπαρξης των δύο πλευρών στην Κύπρο» και απειλούσε ότι το ψήφισμα των Εργατικών θα υποχρέωνε την νομοταγή τουρκική κοινότητα να υπερασπιστεί τα δικαιώματα της με τη χρήση βίας.

Παράλληλα η Τ/κυπριακή ηγεσία δεν είδε με καλό μάτι την αντικατάσταση του στρατάρχη Χάρντινγκ από τον σερ Χιου Φουτ. Αυτή η αλλαγή υποδήλωνε αλλαγή διάθεση για πολιτική αντί για στρατιωτική διαχείριση της κρίσης στην Κύπρο.

Η έξαψη του φανατισμού από την τουρκική κυβέρνηση
Στην έξαψη του φανατισμού ανάμεσα όχι μόνο στους Τ/κύπριους αλλά και στον τουρκικό λαό εξέθρεψε συνειδητά η κυβέρνηση Μεντερές, ενόψει και των εκλογών που θα διεξάγονταν στην Τουρκία τον Οκτώβριο του 1957.
Τόσος ήταν ο φανατισμός που 12.672 τούρκοι φοιτητές πρόσφεραν από μια σταγόνα αίμα για να χρησιμοποιηθεί για το βάψιμο μιας σημαίας με το σχήμα της Κύπρου . Αυτή η σημαία δόθηκε στους Τ/κύπριους με την ευκαιρία της επετείου της κατάληψης της Κύπρου από τους Οθωμανούς.
Από την άλλη ο υπουργός Εξωτερικών Φατίν Ζορλού δήλωνε ότι η χώρα του δεν θα επέτρεπε το μέρος της Κύπρου που βρισκόταν απέναντι από την Τουρκία να περάσει κάτω από σημαία άλλης χώρας, ενώ ο Μεντερές τόνιζε ότι κανένας Τούρκος της Κύπρου δεν θα αφεθεί να ζήσει υπό ελληνική σημαία.

Η ίδρυση της ΤΜΤ και οι εκκαθαρίσεις στην Τ/κυπριακή ηγεσία
Τον Νοέμβριο του 1957 ιδρύθηκε και η τρομοκρατική οργάνωση ΤΜΤ με στόχο την επιβολή με ένοπλα μέσα της διχοτόμησης.
Η αλλαγή στάσης της Βρετανίας και η όξυνση στις σχέσεις της με την Τ/κυπριακή ηγεσία οδήγησε και στην εκκαθάριση φιλοβρετανικών στοιχείων στους κόλπους της.
Με παρέμβαση της τουρκικής κυβέρνησης τέθηκε εκτός πολιτικής σκηνής ο μουφτής Ντανά Εφέντιμ ο οποίος είχε ταχθεί έμπρακτα εναντίον της διχοτόμησης.

Παράλληλα έφτασε στην κορύφωση της η διαμάχη μεταξύ Κιουτσούκ και Καϊμάκ στην Ομοσπονδία Τουρκοκυπριακών Οργανώσεων. Ο δεύτερος αντικαταστάθηκε από τον δικηγόρο Ραούφ Ντενκτάς ο οποίος ριζοσπαστικοποίησε περισσότερο το κίνημα της διχοτόμησης.
Η ΤΜΤ ιδρύθηκε με υποκίνηση της τουρκικής κυβέρνησης και τα μέλη της εκπαιδεύονταν από μέλη του τουρκικού στρατού, ενώ στην ουσία την διεύθυνσή της είχε ο τούρκος αξιωματικός Αλή Ριζά Βουρουσκάν.

Η ΤΜΤ ξεκαθάρισε από την αρχή ότι ήταν αντικομουνιστική οργάνωση και μέσα στα πλαίσια της ριζοσπαστικοποίησης της πολιτικής της διχοτόμησης στράφηκε πρώτα εναντίον των Τ/κυπρίων επιβάλλοντας με τη βία την προσήλωση στην πολιτική της και προσπάθησε να αποξενώσει τους Τ/κύπριους από τους Ε/κύπριους επιβάλλοντας τις εμπορικές συναλλαγές «Από Τούρκο σε Τούρκο» κι επέβαλε μόνο την τουρκική γλώσσα ανάμεσα στα μέλη της κοινότητας.
Παράλληλα η ΤΜΤ διακήρυσσε ότι θα παραμείνει φιλική προς τους Αρμένιους και τις άλλες μειονότητες της Κύπρου, αλλά όχι με τους Ε/κύπριους.