Η άγνωστη σύγκρουση Βρετανών και Τ/κυπρίων του 1958

Κατά τη διάρκεια της δράσης της ΕΟΚΑ οι Βρετανοί στο πλαίσιο του δόγματος «Διαίρει και βασίλευε» και εκμεταλλευόμενοι τον αποκλεισμό των Τ/κυπρίων από τη συμμετοχή στην Οργάνωση και την αντίθεση τους στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, τους επιστράτευσαν εντάσσοντάς τους στο ειδικό επικουρικό σώμα της Αστυνομίας για καταστολή της δράσης της ΕΟΚΑ.

Κυρίως τους χρησιμοποιούσαν στην αντιμετώπιση διαδηλώσεων και σε έρευνες.

Ένας από τους λόγους που οι Τ/κύπριοι επιστρατεύτηκαν στο πλευρό των Βρετανών ήταν η υπόσχεση ότι οι Βρετανοί δεν θα επέτρεπαν την ένωση και ότι θα προωθούσαν την διχοτόμηση της Κύπρου, ικανοποιώντας έτσι το αίτημα της εθνικιστικής, σοβινιστικής Τ/κυπριακής ηγεσίας υπό τον Ραούφ Ντενκτάς.

Η αλλαγή του στόχου των Βρετανών

Επισείοντας τον μπαμπούλα της διχοτόμησης οι Βρετανοί ανάγκασαν την ελληνική κυβέρνηση να συζητά άλλη λύση εκτός της ένωσης, ενώ ο Μακάριος με τη γνωστή συνέντευξή του στην Μπάρμπαρα Κασλ ανακοίνωσε την εγκατάλειψη του στόχου της ένωσης και στροφή προς τη λύση ανεξαρτησίας.

Και ήδη από τα τέλη του 1957 η συζήτηση για την ένωση είχε τελειώσει.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Έλληνας πρέσβης στο Λονδίνο Γιώργος Σεφεριάδης[1], σε ένα μήνυμά του προς την Αθήνα τον Φεβρουάριο του 1958, σημείωνε ότι οι Βρετανοί δεν συμπαθούσαν τη Διχοτόμηση αλλά επιδίωκαν να τη χρησιμοποιήσουν ως «δαμόκλειο σπάθη» κατά της Ένωσης.[2]

Με τη λύση αυτή οι Βρετανοί διασφάλιζαν τα συμφέροντα τους στην Κύπρο αφού θα διατηρούσαν στρατιωτικές βάσεις, ενώ επιτυγχανόταν κι ένας άλλος στόχος, να μην περάσει η Κύπρος απόλυτα στα χέρια της Ελλάδας και της Τουρκίας.

Έτσι θα μπορούσαν να ελέγχουν οι ίδιοι την περιοχή τόσο τοπικά όσο και ευρύτερα στην ανατολική Μεσόγειο.

Τουρκική δυσφορία 

Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε δυσφορία ανάμεσα στους Τ/κύπριους ηγέτες οι οποίοι έβλεπαν τον στόχο της διχοτόμησης με την συνέργεια των Βρετανών να εξανεμίζεται.

Και ήταν τότε που άρχισε να επέρχεται μια ψυχρότητα στις σχέσεις των δύο πλευρών που κατέληξε σε βίαια επεισόδια και το θάνατο επτά ανθρώπων.

Μάλιστα οι Τ/κύπριοι θεώρησαν εχθρική την αλλαγή στάσης των Βρετανών και θεωρούσαν τον κυβερνήτη Σερ Χιου Φουτ ως… φιλέλληνα!

Σύμφωνα με τον Τ/κύπριο ιστορικό Erten Kasimoglu ο Ρ. Ντενκτάς είχε καταλάβει τις στοχεύεις των Βρετανών: «Οι Άγγλοι, τον Ιανουάριο του 1958, είχαν πια αθετήσει τον λόγο που έδωσαν για τη Διχοτόμηση και αναζητούσαν έδαφος για κάποιου είδους συμφωνία με τους Έλληνες».[3]

Από τη στιγμή που οι Τ/κύπριοι έκαναν αυτές τις διαπιστώσεις οι σχέσεις τους με τον Βρετανό Κυβερνήτη ήταν πλέον τεταμένες, παρά τις διαβεβαιώσεις του Φουτ ότι η λύση που προωθείτο διασφάλιζε τα συμφέροντα των Τ/κυπρίων και ότι υπήρχαν κι άλλες λύσεις εκτός από τη διχοτόμηση.

Οι προβληματισμοί των Βρετανών για τη βιωσιμότητα της διχοτόμησης

Παρά το ότι οι Βρετανοί ενεθάρρυναν αρχικά τους Τ/κύπριους προς την κατεύθυνση της διχοτόμησης, φαίνεται ότι δεν την θεωρούσαν ως την πιο κατάλληλη λύση.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο υπουργός Αποικιών Λέννοξ Μπόιντ, ο οποίος πρότεινε τη λύση της διχοτόμησης το 1956, χαρακτήριζε αυτή τη λύση ως την χειρότερη.

Γράφοντας στον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Ντάλλες στις 9 Ιανουαρίου 1958 ο Μπόιντ σημείωνε ότι «Η Διχοτόμηση είναι πολύ δύσκολη και επικίνδυνη. Η υλοποίησή της μπορεί να προκαλέσει πολλαπλές συνέπειες. Ως εκ τούτου, πρέπει να αφήσουμε ανοικτό τον δρόμο για μια λύση η οποία θα αποκλείει τόσο την Ένωση όσο και τη Διχοτόμηση».[4]

Από την πλευρά του ο κυβερνήτης Φουτ είχε ισχυρούς ενδοιασμούς για τη διχοτόμηση, την οποία θεωρούσε ως μια κακή λύση, υποστηρίζοντας ότι σύμφωνα με μια έρευνα της αποικιακής διοίκησης πριν 15 χρόνια, ο διαμελισμός του νησιού δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί παρά μόνο με «φωτιά και σπαθί».[5]

Αντίθεση στην εγκατάλειψη της διχοτόμησης από τους Βρετανούς εξέφραζε και η Τουρκία η οποία απαιτούσε από τους Βρετανούς να καλέσουν μέσα στον επόμενο χρόνο την τουρκική και την ελληνική κυβέρνηση σε διαπραγματεύσεις προκειμένου να συζητηθεί το τελικό καθεστώς του νησιού. Εισηγούνταν ακόμη αν η ελληνική πλευρά δεν προσέλθει στο διάλογο το πρόβλημα να λυθεί μεταξύ Τουρκίας και Βρετανίας, κάτι που το Λονδίνο απέρριψε.[6]

Ο Κιουτσούκ προειδοποιεί με βία

Στις 10 Ιανουαρίου 1958 ο ηγέτης των Τ/κυπρίων Φαζίλ Κιουτσούκ προειδοποιούσε τους Βρετανούς ότι «Οποιαδήποτε απόφαση ληφθεί κατά της Διχοτόμησης θα μας ωθήσει προς μια μορφή αγώνα την οποία καθόλου δεν επιθυμούμε. Σε αυτό τον αγώνα συμμετέχουν 120 χιλιάδες αποφασισμένοι και ανυποχώρητοι Τούρκοι ηλικίας 7 μέχρι 70 χρονών. Κι αν ο αγώνας μας είναι λόγος για να ανοίξει ένας τέτοιος δρόμος, εμείς θέλουμε όλος ο κόσμος να είναι σίγουρος ότι θα τον συνεχίσουμε μέχρι να μας φέρει τη Διχοτόμηση. Όλοι οι Τουρκοκύπριοι αναμένουν με ανυπομονησία τη μέρα της Διχοτόμησης. Και για να πετύχουμε αυτό τον σκοπό, 120 χιλιάδες Τουρκοκύπριοι θα πράξουν το καθήκον που τους αναλογεί».[7]

Διχοτόμηση ή θάνατος

Μετά από αυτές τις εξελίξεις τα πράγματα εξελίσσονται ραγδαία με ορατή πλέον στον ορίζοντα τη σύγκρουση Βρετανών και Τ/κυπρίων εθνικιστών.

Το σύνθημα «Διχοτόμηση και μόνο διχοτόμηση», σε αντιδιαστολή του Ε/κυπριακού «Ένωση και μόνο ένωση» κυριαρχεί μέσα στην Τ/κυπριακή κοινότητα.

Παράλληλο σύνθημα ανάμεσα στους Τ/κύπριους ήταν και το γνωστό «Διχοτόμηση ή θάνατος».

Ο σύμβουλος της κυβέρνησης Μεντερές, Σουάτ Μπίλγκε, καταγράφει στο βιβλίο του ότι «Για τους Τουρκοκύπριους το 1958 είναι μια χρονιά δράσης. Απαντούν στις τρομοκρατικές ενέργειες και εφαρμόζουν την πολιτική του διαχωρισμού ιδρύοντας ξεχωριστούς θεσμούς σε διαφορετικά επίπεδα της ζωής».[8]

Και πραγματικά, στο τέλος του Ιανουαρίου 1958 ξεκινά η πρώτη σύγκρουση των Τ/κυπρίων με τους Βρετανούς, η οποία όπως αναφέραμε και πιο πάνω θα αφήσει πίσω της και νεκρούς.

Ο Ντενκτάς αντιγράφει την ΕΟΚΑ

Όλα έδειχναν ότι το 1958 θα ήταν καθοριστικό για την εξέλιξη των πραγμάτων.

Τόσο η ΕΟΚΑ όσο και η ΤΜΤ έκριναν ότι θα έπρεπε να γίνουν ξεκαθαρίσματα λογαριασμών για να κερδηθεί η επόμενη μέρα της λύσης του Κυπριακού.

Στην Ε/κυπριακή πλευρά η ΕΟΚΑ ξεκίνησε τη τελική επίθεση της εναντίον της Αριστεράς. Ο τύπος της εποχής είναι γεμάτος από αρθρογραφία και ειδησιογραφία με στόχο την Αριστερά, ενώ ο Γρίβας έγραφε ότι με την επίθεση εναντίον του ΑΚΕΛ θα προετοιμαστεί το αύριο, ώστε το ΑΚΕΛ να μην έχει λόγο στη νέα τάξη πραγμάτων.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην Τ/κυπριακή κοινότητα με τον Ραούφ Ντενκτάς να αντιγράφει τις μεθόδους της ΕΟΚΑ τόσο όσον αφορά τον συντονισμό των δυνάμεων όσο και προς την αντιμετώπισης της Αριστεράς.

Στο βιβλίο του «12 παρά 5» ο Ντενκτάς γράφει ότι η τουρκική πλευρά δεν εργάστηκε αρκετά για να γίνει η Διχοτόμηση πραγματικότητα και φέρνει σαν παράδειγμα την ΕΟΚΑ: «Οι Έλληνες «ένιωθαν την υποχρέωση να βρίσκονται όλοι στο μέτωπο υπέρ της Ένωσης. Όσοι έμεναν αδιάφοροι ή εναντιώνονταν σκοτώνονταν άγρια από την ΕΟΚΑ. (…) Η άρνηση της Ένωσης ισοδυναμούσε με προδοσία προς την πατρίδα και ποινή ήταν ο θάνατος.

Ιδού, πως οι Έλληνες χειρίστηκαν την υπόθεση της Ένωσης».

Την πληρώνει η Τ/κυπριακή Αριστερά

Έτσι ξεκινά η έντονη προσπάθεια δημιουργίας ενιαίου μετώπου ανάμεσα στους Τ/κύπριους.

Αυτό σήμαινε την εφαρμογή μιας σκληρής γραμμής η οποία είχε ως αποτέλεσμα, όσοι διαφωνούσαν με τον στόχο της διχοτόμησης να καταδιωχθούν, να κατηγορηθούν ως προδότες και να εξοντωθούν.

Έτσι η Τ/κυπριακή σοβινιστική – εθνικιστική ηγεσία έθεσε στην κατηγορία των «εχθρών» της τους Ε/κύπριους στο σύνολό τους και στην Τ/κυπριακή κοινότητα τους Τ/κύπριους Αριστερούς οι οποίοι αντιδρούσαν έντονα στη λύση της διχοτόμησης.

Και ακριβώς τον ίδιο μήνα είχε κορυφωθεί και η επίθεση της ΕΟΚΑ εναντίον των Ε/κύπριων Αριστερών.[9]

Κείμενο: Μιχάλης Μιχαήλ

ΛΕΖΑΝΤΕΣ

1. Οι επικεφαλής της Τ/κυπριακής σοβινιστικής-εθνικιστικής ηγεσίας των Τουρκοκυπρίων Ραούφ Ντενκτάς και Φαζίλ Κιουτσούκ.
2. «Η Αγγλία αποδέχθηκε τη Διχοτόμηση». Στο άκουσμα της είδησης χιλιάδες Τουρκοκύπριοι ξεχύθηκαν στους δρόμους», έγραφε στις 7 Ιανουαρίου 1958 η εφημερίδα η Τ/κυπριακή εφημερίδα Bozkurt.

 

[1] Πρόκειται για τον γνωστό ποιητή Γιώργο Σεφέρη.

[2] Βλ. Νιαζί Κιλζίλγιουρεκ «1958, μια εποχή της Βίας».

[3] Στο ίδιο.

[4] Letter From Foreign Secretary Lloyd to Secretary of State Dulles, London, January 9, 1958. Department of State, PPS Files: Lot 67 D 548, Cyprus. Top Secret Attached to a letter from Caccia to Dulles, January 9.

[5] Στο ίδιο.

[6] Letter From Foreign Secretary Lloyd to Secretary of State Dulles, Lon¬don, January 16, 1958. Department of State, Presidential Correspondence: Lot 66 D204, Top Secret Attached to a letter from Caccia to Dulles, January 17.

[7] Εφημερίδα Milliyet, 10 Ιανουαρίου 1958.

[8] Suat A. Bilge, «Η σύγκρουση στην Κύπρο και οι Τουρκοκύπριοι, Άγκυρα, 1961. Ο Bilge ήταν για το θέμα της Κύπρου μαζί με τον περιβόητο Συνταγματολόγο Νιχάτ Ερίμ.

[9] Βλ. Μιχάλη Μιχαήλ, «Διμέτωπος ο Αγών».