Η άλλη όψη «εξορθολογισμού» της εκπαιδευσης

Του Γιώργου Ζήσιμου

 

Και πάλι εποχιακά, η εκπαίδευση βρίσκεται στο επίκεντρο της δημόσιας προβολής. Η επανάληψη της προβολής είναι και αυτή ενδεικτική του ευκαιριακού ενδιαφέροντος της πολιτείας προς το δημόσιο σχολείο που αναδεικνύει το θέμα κάθε Ιούνιο και Ιούλιο λόγω εξετάσεων και κάθε Σεπτέμβρη λόγω έναρξης της σχολικής χρονιάς. Το πιο αξιοπρόσεκτο όμως είναι ότι αυτό το μοτίβο αποκαλύπτει το πολιτικό στίγμα ως προς το δημόσιο σχολείο. Αποκαλύπτει δηλαδή τη λογική που θέλει το σχολείο κάτι σαν επιχείρηση που βάζουμε μέσα πόρους από τη μια (μισθούς και υποδομές, βλέπε κλιματιστικά σύμφωνα με τον Κυβερνητικό Εκπρόσωπο) και αναμένουμε να πάρουμε από την άλλη έσοδα ή κέρδη (οικονομικά με μορφή «ανάπτυξης» ή επιχειρηματικότητας ή σε είδος). Αυτή η λογική διαμόρφωσε ήδη στάσεις στην κοινωνία και ιδιαίτερα στους γονείς, που αναμένουν ότι τα παιδιά τους μετά το σχολείο είτε θα μπουν σε ένα «καλό» πανεπιστήμιο είτε θα βρουν μια «καλή» δουλειά.

Όσον εμπεδωμένη και αν ακούγεται η νεοφιλελεύθερη άποψη για την Παιδεία, η αλήθεια είναι ότι νοθεύεται στην ίδια την εφαρμογή της με στοιχεία γραφειοκρατισμού αλλά και εσωτερικές αντιφάσεις του ίδιου του συστήματος. Με άλλα λόγια η πολιτεία απαξιώνει το δημόσιο σχολείο στο οποίο απλά προσβλέπει να βγάζει πειθήνιους υπαλλήλους, θέλει όμως ταυτόχρονα να αξιολογεί ότι όντως κάνει καλά τούτη τη δουλειά ώστε να μπορεί με λογιστικό τρόπο να δικαιολογεί τα «έξοδα» που κάνει, είτε για σκοπούς δημοσιονομικής «συμμόρφωσης» (βλέπε επίκληση ανόητων ερευνών από τον Γενικό Ελεγκτή) είτε για δημόσια κατανάλωση. Προς τούτο θέλει και την έξωθεν καλή μαρτυρία «οίκων» που αξιολογούν τους «σπαταλημένους» πόρους. Προφανώς τα εκατομμύρια που προσφέρονται σε αυτούς τους «οίκους» δεν θεωρούνται σπατάλη! Ταυτόχρονα, η πολιτεία, μέσα από τις αντιφάσεις του συστήματος, θέλει το σχολείο να συμβάλει και στην «εθνική ταυτότητα» οπότε προσθέτει κατά τη διάρκεια της χρονιάς και λίγες παρελάσεις και κάποιες γιορτές, ομίλους κ.λπ. προς ικανοποίηση του ποιμνίου. Αυτά συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, λιγότερο τον Ιούνιο και καθόλου τον Σεπτέμβριο.

Η αλήθεια, και κατά κάποιον τρόπο και το ευτύχημα, είναι ότι κανένα από τα πιο πάνω δεν το κάνει καλά! Διότι το δημόσιο σχολείο, κόντρα στις ανασφάλειές του και τα πισωμαχαιρώματα, όταν αφεθεί να λειτουργήσει καλλιεργεί δημιουργικότητα και κριτική διάθεση και ενδυναμώνει το μεράκι για τα παιδιά να μελετήσουν, να ερευνήσουν, να αναλύσουν, να ευτυχίσουν και να συνεισφέρουν κοινωνικά. Συνεπώς αν θέλει η πολιτεία να μιλήσει για εξορθολογισμό, θα έπρεπε πρώτα να αναφερθεί στον εξορθολογισμό του δημόσιου σχολείου και όχι των δαπανών του. Και εξορθολογισμός είναι πρώτα να αφήσεις το σχολείο (εκπαιδευτικούς και μαθητές/τριες) να κάμει μάθημα! Οι ώρες που διατίθενται για «εξωδιδακτικό χρόνο» (ακόμα και τούτος ο όρος είναι αυθαίρετος), που έγιναν το επίκεντρο σχολιασμού και η αιτία λιθοβολισμού των εκπαιδευτικών και των οργανώσεών τους, είναι το αποτέλεσμα όχι συνδικαλιστικών αιτημάτων, αλλά της ανεπάρκειας καθορισμού εκπαιδευτικής πολιτικής! Θυμίζω ότι το Λύκειο Επιλογής Μαθημάτων, εφεύρεση του τότε Υπουργού Ουράνιου Ιωαννίδη, δημιουργήθηκε μέσα σε μια νύχτα και δημιούργησε πολλές από τις στρεβλώσεις που ταλαιπωρούν το σχολείο και την κοινότητά του μέχρι σήμερα.

Η προβολή του σχολείου σαν ένα spread sheet εσόδων/ εξόδων μόνο ζημιά προκαλεί. Τα τελευταία χρόνια δε, είναι τόσο μονότονο το σχήμα αυτής της προβολής που εύκολα κάποιος μπορεί να προβλέψει και τα επιχειρήματα, και το μέσο αντιπαράθεσης αλλά και τους συνήθεις ύποπτους. Η αντιπαράθεση γίνεται μέσα από ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές, με τα επιχειρήματα να αραδιάζονται ως εύηχα συνθήματα χωρίς στην πραγματικότητα οποιαδήποτε συζήτηση σε βάθος επί της ουσίας. Μιας συζήτησης που αν μη τι άλλο θα έδειχνε σεβασμό στην επιστημονική και κοινωνική διάσταση της Παιδείας αλλά και στους κατοίκους τούτου του τόπου, που αν μη τι άλλο ορθά πιστεύουν ακόμα στο δημόσιο πλούτο που μπορεί να παράξει το δημόσιο σχολείο.

Όταν η κυβέρνηση αναφέρεται σε εξορθολογισμό καταθέτει όντως μια πολιτική θέση, απόλυτα συμβατή με τον νεοφιλελευθερισμό της. Το τι αγνοεί και αδυνατεί να στηρίξει είναι το παιδαγωγικό κοινωνικό υπόβαθρο στο οποίο στηρίζει αυτή την πολιτική θέση. Πώς δηλαδή η κοινωνία θα επωφεληθεί από αυτή τη θέση. Προφανώς δεν θα επωφεληθεί! Το να ρίχνει το βάρος της ευθύνης στους εκπαιδευτικούς και στις οργανώσεις τους, απλά προδίδει τις εμμονές της στον νεοφιλελευθερισμό της. Αυτό που πιθανόν να μην υπολόγισε η κυβέρνηση, μέσα από την επιπολαιότητα των χειρισμών της,  είναι ότι ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό της στην Παιδεία θα αντιταχθούν πλέον οι πολίτες από όλο το πολιτικό φάσμα. Είμαι βέβαιος ότι οι εκπαιδευτικοί δεν θα είναι μόνοι τους.