Η ανθρώπινη ιδεολογία

Του Ευάγγελου Κωνσταντέλου*

 

Ζούμε σε μια εποχή όπου η επικοινωνία συστηματικά όχι μόνο έχει αντικαταστήσει την ουσία, αλλά πολύ περισσότερο έχει ανατρέψει την αλήθεια, υπηρετώντας τόσο τους ηγεμονικούς παράγοντες, όσο και τα αντικοινωνικά στοιχεία, τα οποία παρασιτούν εις βάρος των κοινωνιών και των λαών. Το παραλήρημα των δυτικών κοινωνιών τις τελευταίες εβδομάδες για την κλιματική αλλαγή από μόνο του δημιουργεί απορίες. Θα μπορούσε δηλαδή πραγματικά να είναι μια αγωνία των κοινωνιών και μια απαίτηση των λαών από τις πολιτικές ηγεσίες, να λάβουν μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος. Οι ομιλίες στον ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή από εκπροσώπους κρατών, τα οποία αποτελούν τους μεγαλύτερους ρυπαντές του πλανήτη, έδειξαν την υποκρισία του συστήματος και τον αδίστακτο χαρακτήρα του επελαύνοντος νεοφιλελευθερισμού.

Ταυτόχρονα, με την υποκρισία των περισσότερων ομιλητών στον ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, στο Ευρωκοινοβούλιο υιοθετήθηκε ένα ανιστόρητο και προπαγανδιστικό ψήφισμα με τίτλο «Σημασία της ευρωπαϊκής μνήμης για το μέλλον της Ευρώπης», το οποίο εξισώνει το ναζισμό με τον κομμουνισμό. Αυτή η παραχάραξη της ιστορίας και η μέχρι χυδαιότητας επικοινωνία του ζητήματος της κλιματικής αλλαγής αποδεικνύει ότι οι ηγεμονικές δυνάμεις του καπιταλιστικού συστήματος προσπαθούν ακόμη μια φορά να υποτάξουν κάθε εργατική διεκδίκηση και κάθε λαϊκό αγώνα, στο όνομα μιας ματαιότητας, που συνοδεύει τη ρητορική περί καταστροφής του πλανήτη.

Είναι η μεταφυσική του φόβου, που μεταδίδει η κυρίαρχη τάξη στους λαούς, δημιουργώντας ταυτόχρονα και παραδείγματα που μπορούν να επιβεβαιώσουν την αγωνία της φθαρτότητας της ύπαρξης. Ένα νέο κορίτσι από τη Σουηδία είναι πιο έντονο και άμεσο παράδειγμα από ένα κορίτσι της Παλαιστίνης. Στον ολοκληρωτισμό επομένως, που επιφυλάσσει η άρχουσα τάξη στους λαούς, υπάρχει ένα θεμελιώδες εμπόδιο και… δεν είναι άλλο από τον κομμουνισμό και την αριστερή ιδεολογία, που είναι αντίθετη στα θεμέλια που στηρίζουν το καπιταλιστικό σύστημα.

Ο καπιταλισμός σε κοινωνικό και θεωρητικό επίπεδο δεν είναι ιδεολογία, αλλά νοοτροπία, γι’ αυτό και είναι τόσο επισφαλής. Η ιστορία επίσης απέδειξε ότι ο φασισμός και ο ναζισμός έχουν προσκολληθεί στον καπιταλισμό, ως συνεπικουρούμενες νοοτροπίες ντυμένες με το μανδύα της ιδεολογίας, οι οποίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έχουν καταδικαστεί στη συνείδηση των κοινωνιών. Επομένως, οι συντηρητικές δυνάμεις στην Ευρώπη, αδυνατώντας να προτάξουν μια ιδεολογία ισάξια σε νόημα και ουσία, εξισώνουν τον κομμουνισμό με το ναζισμό. Αλλά αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο, διότι ο κομμουνισμός δεν είναι νοοτροπία, αλλά ανθρώπινη ιδεολογία. Είναι η ιδεολογία ενός ιδανικού τρόπου ζωής της κοινωνίας και όχι μια νοοτροπία κοινωνικού δαρβινισμού.

Τα ατομικά εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της σταλινικής περιόδου, ποτέ δεν θα εξισωθούν με τις θεσμικές γενοκτονίες της ναζιστικής θηριωδίας. Το Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη Επίθεσης του 1939 δεν ήταν ούτε συμμαχία ούτε ιδεολογική ταύτιση. Ήταν αναγκαιότητα διπλωματική και στρατιωτική, καθώς μόλις ένα χρόνο περίπου πριν είχε υπογραφεί η κατάπτυστη συμφωνία του Μονάχου (1938) ανάμεσα στη Γερμανία του Χίτλερ, την Αγγλία του Τσάμπερλεν, τη Γαλλία του Νταλαντιέ και την Ιταλία του Μουσολίνι, που οδήγησε στο διαμελισμό της Τσεχοσλοβακίας και άνοιξε τον ασκό του Αιόλου. Η ιμπεριαλιστική συμφωνία του Μονάχου ουσιαστικά ικανοποιούσε όλες τις απαιτήσεις του Χίτλερ, ώστε ο ίδιος όχι μόνο να είναι ανάχωμα, αλλά κάποια στιγμή να στραφεί ενάντια στη Σοβιετική Ένωση. Η ιδεολογική υπεροχή του κομμουνισμού φάνηκε αργότερα τόσο στα πεδία των μαχών και την αυτοθυσία του Κόκκινου Στρατού, όσο και στο γεγονός ότι σταμάτησε τη ναζιστική πολεμική μηχανή και συνέβαλε αποφασιστικά στη νίκη των λαών και στην ακύρωση της συμφωνίας του Μονάχου στην πράξη.

Όταν, επομένως, το σύστημα δημιουργεί κρίσεις για να επιβιώνει, δημιουργεί και φόβους στους λαούς σπέρνοντας την αμφιβολία και την ενοχή. Ενοχές πρέπει να έχουν οι «ιδεολογικοί» απόγονοι όλων εκείνων που αιματοκύλισαν τον πλανήτη και όχι οι κομμουνιστές και οι αριστεροί. Μολονότι όμως η ιστορική ερμηνεία επιστημονικά μπορεί να γραφτεί και να ξαναγραφτεί, η ίδια η Ιστορία δεν μπορεί. Και όταν συμβαίνει αυτό, τα επικοινωνιακά επιχειρήματα της κυρίαρχης τάξης επιβεβαιώνουν τόσο τη φαιδρότητα όσο και τον εκφυλισμό της. Οι κοινωνίες προχωράνε μπροστά με όραμα, όχι με φόβους, ενοχές και επικοινωνιακές μετριότητες. Και όραμα προσδίδει μόνο η ιδεολογία, η ανθρώπινη ιδεολογία.

 

 

*Ακαδημαϊκός, εικαστικός, δημοσιογράφος