Η απώλεια της ελπίδας στην Κύπρο του σήμερα

  • Η αδυναµία κάλυψης οικονοµικά των ψυχολογικών υπηρεσιών στις οποίες θα έπρεπε να έχουν πρόσβαση οδηγεί είτε σε ψυχιατρικοποίηση των προβληµάτων που αντιµετωπίζουν, είτε και σε µη λήψη οποιασδήποτε υπηρεσίας.
  • Το πρόβληµα εντοπίζεται στην απουσία οποιουδήποτε νοήµατος και ως συνεπακόλουθο στην απώλεια ελπίδας.
  • Η απελευθέρωση από τις κοινωνικές αξίες και η προσπάθεια αναζήτησης νοήµατος οδηγεί συχνά τους ανθρώπους σε αποτυχία, η οποία προσδίδει ένα αίσθηµα κενού, το οποίο µε τη σειρά του οδηγεί σε υπαρξιακές νευρώσεις.

 

Η οικονομική κρίση επηρεάζει ποικιλοτρόπως την κυπριακή κοινωνία σε πολλά επίπεδα, ενώ παρατηρείται το φαινόμενο της σχετικής διάρρηξης του κοινωνικού ιστού, εξαιτίας μεταξύ άλλων της ατομικότητας που “επιβάλλει” η σύγχρονη εποχή σε παγκόσμιο επίπεδο.

Αν πάρουμε για παράδειγμα την κατάθλιψη -η οποία χαρακτηρίζεται ως η νόσος του 21ου αιώνα- αυτή είναι άμεσα συνυφασμένη τόσο με το πλαίσιο της ατομικής δυσκολίας, όσο και με τη σχέση ή τους δεσμούς της οικογένειας. Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκε το φαινόμενο της μη αντίδρασης της κοινωνίας -πλην ελαχίστων εξαιρέσεων- μπροστά σε πολιτικές οι οποίες μόνο προς όφελος του λαού δεν είναι.

Συνέντευξη στον Κυριάκο Λοΐζου

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Συµβουλευτικός Ψυχολόγος, Γιώργος Μεταξάς, µε συνέντευξή του στη «Χαραυγή», ξετυλίγει το κουβάρι του ψυχισµού, κυρίως των νέων, όπως αυτό διαµορφώνεται µέσα από τη σηµερινή οικονοµική και κοινωνική κρίση.

Ξεκινώντας από τον προϋπολογισµό της οικογένειας, ο οποίος είναι µειωµένος σε σχέση µε άλλα χρόνια, πώς αυτός συµβάλλει στην ψυχική σταθερότητα;

Τα προβλήµατα στη διαχείριση των οικονοµικών κάποιου ατόµου ή σε µια οικογένεια αποτελούν σοβαρό παράγοντα επικινδυνότητας για ανάπτυξη προβληµάτων ψυχικής υγείας. Αυτό, σε συνδυασµό µε τα µέτρα που λήφθηκαν για αντιµετώπιση της πανδηµίας και την επίδρασή τους στην κοινωνική ζωή, ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων, οδήγησαν σε µια τεράστια αύξηση των προβληµάτων ψυχικής υγείας που αντιµετωπίζουν οι νεαροί.

Τα ψυχοκοινωνικά προβλήµατα αποτελούν θέµατα που χειρίζεται στον κλάδο της ψυχολογίας κυρίως η ειδικότητα της συµβουλευτικής ψυχολογίας. Σηµειώστε πως µέχρι και σήµερα η ειδικότητα αυτή δεν περιλαµβάνεται στο ΓεΣΥ (όπως και οι σχετικές διαγνώσεις) και συνεπώς η µόνη περίπτωση για να λάβει κάποιο άτοµο ψυχολογικές υπηρεσίες είναι να αποταθεί στον ιδιωτικό τοµέα, όπου το κόστος ανέρχεται από τα €40 έως και €70 την ώρα. Αυτό υποδεικνύει και την περαιτέρω δυσχέρεια των ανθρώπων αυτών να αποταθούν για βοήθεια, ιδιαίτερα λαµβανοµένου υπόψιν του ότι πρόκειται για ευάλωτες οµάδες του πληθυσµού (νεαρές γυναίκες, άτοµα µε µεταναστευτικό ιστορικό κ.λπ.).

Οι νέοι άνθρωποι βλέποντας ότι δεν υπάρχει διέξοδος από την οικονοµική δυσπραγία, προφανώς επηρεάζονται ψυχολογικά.

Οι έρευνες, τόσο διεθνώς, όσο και στην Κύπρο, υποδεικνύουν µια τεράστια αύξηση σε νέους ανθρώπους στις αγχώδεις διαταραχές και στα συµπτώµατα κατάθλιψης. Η σχέση βέβαια δεν είναι απόλυτα αιτιολογική και σίγουρα η πραγµατικότητα είναι πολύ πιο πολύπλοκη. Το βέβαιο όµως είναι πως οι κοινωνικές συνθήκες που περιλαµβάνουν την οικονοµική αποστέρηση και τις δυσκολίες πλήρους κοινωνικής ζωής για τους νέους οδηγούν σε περαιτέρω επιδείνωση της ψυχικής τους υγείας, ενώ η αδυναµία κάλυψης οικονοµικά των ψυχολογικών υπηρεσιών στις οποίες θα έπρεπε να έχουν πρόσβαση οδηγεί είτε σε ψυχιατρικοποίηση των προβληµάτων που αντιµετωπίζουν, είτε και σε µη λήψη οποιασδήποτε υπηρεσίας.

Υπάρχει το ζήτηµα της προοπτικής δηµιουργίας οικογένειας, το οποίο στην εποχή αυτή ολοένα και λιγότεροι το βλέπουν ως κάτι εφικτό. Πού συναντάται αυτό στην ψυχοσύνθεση;

Στην ερώτηση αυτή δεν θα σας απαντήσω ως επαγγελµατίας, αλλά θα αναφερθώ στη δική µου προσωπική εµπειρία. Ζούµε σε ένα κράτος όπου δεν παρέχονται σχεδόν καθόλου για παράδειγµα υπηρεσίες φροντίδας παιδιών και όταν αυτές παρέχονται, τα ωράρια δεν είναι δυνατόν να εξυπηρετήσουν τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσµού.

Προφανώς, σε συνάρτηση µε τις τιµές ενοικίων, το κόστος φροντίδας των ανήλικων παιδιών, τις αυξήσεις σε καταναλωτικά αγαθά, ρεύµα κ.λπ., η «εξίσωση δεν βγαίνει». ∆ύσκολα θα αποφασίσει κάποιο άτοµο τη δηµιουργία οικογένειας από τη στιγµή που δεν διαθέτει δυνατότητα για αυτόνοµη διαβίωση (ούτε για αγορά ούτε και για ενοικίαση), δεν έχει τα αναγκαία για την επαρκή φροντίδα των παιδιών του κ.λπ.

Βλέπουµε τα τελευταία χρόνια να ασκούνται πολιτικές σε βάρος των πολιτών, σε βάρος του λαού, κυρίως µε οικονοµικό πρόσηµο. Γιατί οι νέοι -και όχι µόνο- δεν αντιδρούν; Τι είναι αυτό ή αυτά που τους κρατούν τρόπον τινά κατεσταλµένους;

Και πάλι εκθέτω προσωπικές µου απόψεις καθώς δεν κατέχω κάποιον αλγόριθµο για την απόλυτη αλήθεια. Θεωρώ πως το πρόβληµα εντοπίζεται στην απουσία οποιουδήποτε νοήµατος και ως συνεπακόλουθο την απώλεια ελπίδας. Για παράδειγµα, σύµφωνα µε τον Frankl, στις παραδοσιακές κοινωνίες ο προσανατολισµός στις κοινωνικές παραδόσεις λειτουργούσε ως το αντίβαρο της απελευθέρωσης από τα ένστικτα. Σηµειώστε ότι αναφερόµαστε στα µέσα του προηγούµενου αιώνα, άρα τα φαινόµενα αυτά θεωρώ πως έχουν ενταθεί στην εποχή µας, ιδίως µέσω της διαφοροποίησης της κοινωνικοποίησης. Στη σύγχρονη κοινωνία όµως, η απελευθέρωση αυτή τόσο από τα ένστικτα, όσο και από τις κοινωνικές παραδόσεις προσέδωσε ταυτόχρονα την ελευθερία του ανθρώπου σε συνάρτηση όµως µε την αναπόφευκτη αντιµετώπιση της υπαρξιακής κρίσης που δηµιουργείται, αφού η ελευθερία αναζήτησης προσωπικού – ατοµικού νοήµατος ύπαρξης συνεπάγεται την ευθύνη των επιλογών. Ο Fromm αναφέρθηκε στο φαινόµενο που ονόµαζε «φυγή από την ελευθερία», ενώ ο Frankl αντίστοιχα αναφέρθηκε στο φαινόµενο που ονόµασε υπαρξιακό κενό. Η απελευθέρωση από τις κοινωνικές αξίες και η προσπάθεια αναζήτησης νοήµατος οδηγεί συχνά τους ανθρώπους σε αποτυχία, η οποία προσδίδει ένα αίσθηµα κενού, απουσίας νοήµατος στην ύπαρξή τους το οποίο κενό µε τη σειρά του οδηγεί σε υπαρξιακές νευρώσεις.

Η θετική επίλυση της εσωτερικής σύγκρουσης που προκύπτει από την απουσία δοσµένου νοήµατος είναι η ανάπτυξη της ατοµικής συνείδησης. Αντίθετα, σε περίπτωση που η απουσία νοήµατος δεν οδηγήσει σε ανάπτυξη της προσωπικής συνείδησης, δηµιουργείται ένα κενό, το οποίο πρέπει κάπως να συµπληρωθεί.

Ως παράδειγµα της αναπλήρωσης του κενού µε κοινωνικές και ηθικές αξίες, ο Frankl αναφέρει την περίπτωση της πλήξης. ∆ιερωτηθείτε τώρα ποια είναι η συχνότερη απάντηση που λαµβάνεται από νέους ανθρώπους στο ερώτηµα «τι κάνεις»; Φαντάζοµαι πως είναι το ρήµα «βαριέµαι». Αυτό αναπόφευκτα οδηγεί σε απουσία δραστηριοποίησης, περιλαµβανοµένης και της ενασχόλησης µε τα κοινά και συνεπώς απουσία αντίδρασης. Παράλληλα, όµως, είδαµε πρόσφατα και πολύ αισιόδοξα σενάρια, όπως το κίνηµα «Ως ∆αµαί».

Ένας πατέρας μιλά μέσα από τα μάτια των παιδιών του

«Πριν από µερικά χρόνια, δέκα κατ’ ακρίβειαν, εγώ και η γυναίκα µου φέρναµε στο σπίτι ένα αξιοπρεπές ποσό, το οποίο αρκούσε για να καλύπτονται οι ανάγκες της οικογένειας και να υπάρχει µία ποιότητα ζωής, σε λογικά πλαίσια. Τότε τα παιδιά µας ήταν 6 και 4 ετών ετών αντίστοιχα περίπου, ενώ σήµερα βρίσκονται στη φάση της εφηβείας.

Σήµερα, τα πράγµατα έχουν δυσκολέψει πάρα πολύ και όταν συζητώ µαζί τους διακρίνω µία κατήφεια, και λυπούµαι που το λέω, βλέπω να µην υπάρχει αυτή η δίψα που αναµένεις από ένα νέο παιδί.

Τα παιδιά είναι µεγάλα, αντιλαµβάνονται πολλά πράγµατα. Σε πολλές συζητήσεις µαζί τους, ακούω συχνά πυκνά την έκφραση “και τι θα κάνουµε έτσι όπως ζουν οι φίλοι µας και εµείς”. Αυτό το λένε διότι τα χρήµατα της οικογένειας έχουν µειωθεί κατά πολύ, ενώ αν προσθέσουµε και τη συνεχιζόµενη ακρίβεια… καταλαβαίνετε.

Βλέπω αυτά τα παιδιά να καταλαβαίνουν και να νιώθουν την έλλειψη προοπτικής και αυτό είναι κάτι το οποίο καταβάλλει ψυχολογικά τόσο εµένα, όσο και τη γυναίκα µου.

Ο δεσµός της οικογένειας σίγουρα “χαλαρώνει” και ένας λόγος είναι ότι στην Κύπρο είχαµε µάθει διαφορετικά, µε άλλους όρους, αν µπορώ να το πω. Μέσα στα µάτια των παιδιών µου βλέπω µία µικρή απογοήτευση, η οποία ελπίζω να σβήσει σιγά-σιγά, για να µπορέσουν να δουν ξανά µπροστά µε αισιοδοξία. Και αυτά και εµείς».

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy