Η χαλαρή ομοσπονδία δεν είναι θεραπεία για τη λειτουργικότητα του κράτους

Συνέντευξη στη Μαρία Φράγκου

Δύο είναι τα βασικά θέματα που θίγει στη συνέντευξή του στην «Κυριακάτικη Χαραυγή» ο Νιαζί Κιζίλγιουρεκ. Πρώτον, η αγωνιώδης προσπάθειά του να στείλει το μήνυμα πως στο χέρι της ε/κ πλευράς βρίσκεται η πολιτική επιβίωση του Μουσταφά Ακιντζί, ως του ηγέτη που υπερασπίζεται την επιδιωκόμενη ομοσπονδιακή λύση και δεύτερον το μήνυμά του, επίσης, στην ε/κ πλευρά πως πρέπει να κατανοήσει πως οι Τ/κ είναι σύμμαχοι των Ε/κ και η επανένωση του τόπου περνά μέσα από τη συμμετοχή τους στους κρατικούς μηχανισμούς. Η κουβέντα μας έγινε αμέσως μετά τη συνάντηση Αναστασιάδη-Ακιντζί, ως εκ τούτου και η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της, δεδομένων και των νέων θέσεων από μέρους του Προέδρου Αναστασιάδη, κυριάρχησαν.

• Σύμμαχος των Ε/κ είναι η τ/κ κοινότητα και η επανένωση περνά μέσα από τη συμμετοχή των Τ/κ στους κρατικούς μηχανισμούς
• Σε μια συγκυρία που η Τουρκία προσπαθεί να βγάλει τον Μουσταφά Ακιντζί εκτός παιγνιδιού, στα χέρια της ε/κ πλευράς είναι να κρατήσει το συνομιλητή της στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης

Πώς αξιολογείτε τα αποτελέσματα της συνάντησης Αναστασιάδη-Ακιντζί την Παρασκευή μετά τα όσα έχουν επισυμβεί στα του Κυπριακού;

Η συνάντηση Αναστασιάδη-Ακιντζί έλαβε χώρα σε μία συγκυρία με αρκετά ανοιχτά ζητήματα. Από τη μια έχουμε δει στην τουρκική πλευρά μία διχόνοια μεταξύ Τσαβούσογλου και Ακιντζί που εστιάζεται ουσιαστικά στη μορφή της επιδιωκόμενης λύσης. Φαίνεται πως ο κ. Τσαβούσογλου επιμένει, κατά κάποιον τρόπο, σε συνομοσπονδία και προέκυψε σοβαρή διαφωνία με τον κ. Ακιντζί, ο οποίος επιμένει σε λύση ομοσπονδίας. Κι αυτό του κόστισε μία απομόνωση. Έχουμε δει τον κ. Τσαβούσογλου σε συχνή επαφή με τον Κουτρέτ Οζερσάι και αυτό δεν είναι τυχαίο. Είναι γνωστές οι θέσεις του κ. Οζερσάι για τη συνομοσπονδία. Άρα, τούτη η συνάντηση των δύο ηγετών έχει ιδιαίτερη σημασία στο κατά πόσο ο κ. Αναστασιάδης θα ενδυναμώσει τη θέση του Τ/κ ηγέτη που επιμένει σε ομοσπονδιακή λύση. Για την επιβίωση του Μουσταφά Ακιντζί ως πολιτική οντότητα έχει μεγάλη σημασία να βοηθήσει η ε/κ πλευρά. Κι αυτό θα γίνει με τη διαπραγμάτευση στη βάση διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας και όχι με φωνές προς άλλες κατευθύνσεις.

Οι επαφές Αναστασιάδη με Τσαβούσογλου στη Νέα Υόρκη δεν ήταν και μια μορφή ακύρωσης του Μ. Ακιντζί; Και απομόνωσής του;

Έχει πολύ μεγάλη σημασία αν η ε/κ πλευρά θα διαπραγματευτεί με τον κ. Ακιντζί στα πλαίσια των ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών και του Πλαισίου Γκουτέρες. Και κατά πόσον θα ανταποκριθεί στο κάλεσμα Τσαβούσογλου που θέλει να θέσει τη διαδικασία εκτός αυτών των πλαισίων, προωθώντας και την αντίληψη της συνομοσπονδίας. Κι εδώ θέλει πολύ μεγάλη προσοχή, γιατί ακριβώς εξαρτάται και το μέλλον του Μουσταφά Ακιντζί. Άρα η ε/κ πλευρά πρέπει να είναι πολύ προσεκτική και τα μηνύματά της να απευθύνονται προς τη σωστή κατεύθυνση. Ότι δηλαδή επιδιώκει λύση, βάσει των ψηφισμάτων του ΟΗΕ, του πλαισίου Γκουτέρες και εταίρος σε αυτές τις συνομιλίες είναι ο εκλεγμένος ηγέτης των Τ/κ.

Ήταν και η συγκυρία της συνάντησης αξιοπρόσεκτη…

Η συνάντηση της Παρασκευής των δύο ηγετών έγινε σε μία περίοδο που στην ε/κ πλευρά υπάρχει μία έντονη συζήτηση για χαλαρή ομοσπονδία και προήλθε από τον κ. Αναστασιάδη. Η αντίληψη περί χαλαρής ομοσπονδίας, τουλάχιστον από τ/κ πλευράς, γίνεται αποδεκτή. Δεν υπήρχε ποτέ μεγάλη προσδοκία για μια ισχυρή κεντρική κυβέρνηση. Αν ο Πρόεδρος, όντως, θέλει να δώσει κάποιες αρμοδιότητες στις συνιστώσες πολιτείες, αυτό θα είναι, πιστεύω, ένα μεγάλο πρόβλημα. Η ε/κ πλευρά ανέπτυξε τελευταία μία έντονη ρητορική γύρω από τη λειτουργικότητα της ομοσπονδίας. Και συνδέει τη λειτουργικότητα με την αποτελεσματική συμμετοχή των Τ/κ σε ομοσπονδιακά όργανα. Η χαλαρή ομοσπονδία δεν είναι θεραπεία στα πιθανά προβλήματα λειτουργικότητας. Οι ομοσπονδίες στον κόσμο δεν πέτυχαν ή απέτυχαν λόγω της χαλαρής ή μη ομοσπονδίας. Απέτυχαν όταν δεν υπήρχε ομοσπονδιακή πολιτική κουλτούρα και ομοσπονδιακή αντίληψη που βασίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό και στα κοινά συμφέροντα των πλευρών. Πρέπει να υπάρχει ομοσπονδιακή αντίληψη και ομοσπονδιακή αξία για να υπάρξει λειτουργική ομοσπονδία. Αν ξεκινήσει μία ρητορική αμφισβήτησης της αποτελεσματικής συμμετοχής των Τ/κ, το θέμα μας είναι πολύ πιο σοβαρό από το χαλαρή ή μη ομοσπονδία γιατί είμαστε εκτός ομοσπονδιακής αντίληψης.

Όπως και να είναι η ομοσπονδία, οι Τ/κ θα έχουν αποτελεσματική συμμετοχή σε τρεις εξουσίες του κράτους: νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική. Αυτό δεν αλλάζει αν η ομοσπονδία είναι χαλαρή ή όχι. Άρα, λοιπόν, καλύτερα η πολιτική ηγεσία να αντιληφθεί και να προωθήσει αυτή την πραγματικότητα στην ε/κ κοινότητα. Αν, ακόμα και σήμερα, η τ/κ πλευρά έλεγε πως πάει πίσω στο Σύνταγμα του 1960 και δεν συζητά ομοσπονδία, και πάλι θα δείτε ότι βάσει συντάγματος έχει αποτελεσματική συμμετοχή σε κρατικά όργανα. Άρα, λοιπόν, σε λανθασμένο τόπο ψάχνουμε τη θεραπεία.

Και γιατί τώρα να τίθεται θέμα χαλαρής ομοσπονδίας;

Το γεγονός ότι έρχεται σε μια εποχή που ο ΓΓ του ΟΗΕ περιμένει από τις δύο πλευρές να ανταποκριθούν στα έξι σημεία του Πλαισίου του για να πάμε σε μια στρατηγική συμφωνία και το θέμα αρμοδιοτήτων ενώ ήταν κλειστό το ανοίγουμε, προκαλεί ερωτηματικά. Γιατί τώρα; Όμως με όση καλή πίστη και να αντιμετωπίσουμε τη πρόταση του Προέδρου, λέω πως λειτουργικότητα ή μη δεν εξαρτάται από τη χαλαρή ή μη ομοσπονδία. Από τη στιγμή που οι δύο κοινότητες μαζί αποφασίζουν σε σημαντικά θέματα του κράτους, ίσως να πρέπει να στρέψουμε τη προσοχή μας αλλού. Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, μια ομοσπονδία αν είναι λειτουργική ή όχι εξαρτάται από την κουλτούρα συμβιβασμού και αμοιβαίου σεβασμού και συναίνεσης.

Η προσήλωση στο πλαίσιο Γκουτέρες είναι ίδια και από τους δύο ηγέτες;

Σε δηλώσεις και δημόσιες τοποθετήσεις δηλώνουν και οι δύο ηγέτες διαπραγμάτευση στο πλαίσιο Γκουτέρες. Όμως είναι ξεκάθαρο ότι ο ίδιος ο κ. Γκουτέρες δεν έχει πειστεί από τη δέσμευση των δύο πλευρών. Αν είχε πειστεί δεν θα έστελνε εκ νέου την κα Λουτ στην Κύπρο να διερευνήσει προθέσεις. Θα ετοίμαζε την επανέναρξη των συνομιλιών. Αυτή τη στιγμή δεν έχουμε διαπραγμάτευση γιατί ο ΓΓ δεν έχει πειστεί ότι όντως οι δύο πλευρές είναι προσηλωμένες στο Πλαίσιό του. Άρα πρέπει οι δύο πλευρές να πείσουν για τις προθέσεις τους. Και τον ΓΓ και την κυπριακή κοινή γνώμη.

Η αναμενόμενη άφιξη της κας Λουτ πόσο μπορεί να αλλάξει τα πράγματα;

Από τη συνάντηση των δύο ηγετών βγήκαν κάποια θετικά πράγματα. Ότι για παράδειγμα η επιδιωκόμενη λύση είναι η δικοινοτική, διζωνική ομοσπονδία. Το έχουν επιβεβαιώσει και οι δύο ηγέτες. Κι αυτό πρέπει να στέλλει μήνυμα σε όσους διατείνονται πως ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για συνομοσπονδία.

Από την άλλη, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης κατάθεσε την ιδέα του για χαλαρή ομοσπονδία. Δεν πιστεύω ότι ο Μουσταφά Ακιντζί θα είναι αρνητικός σε αυτό. Με την επίσκεψη της κας Λουτ μπορούμε να προβλέψουμε ότι θα ωριμάσουν οι συνθήκες για μια νέα διαπραγμάτευση. Πρέπει να πούμε, όμως, ότι η τελευταία έκθεση Γκουτέρες διαπιστώνει ξεκάθαρα τι πρέπει να γίνει και τι είδους διαπραγμάτευση πρέπει να έχουμε. Ανοιχτού τέλους διαπραγματεύσεις, λέει ο ΓΓ, ανήκουν στο παρελθόν. Αυτό ικανοποιεί την τουρκική πλευρά. Από την άλλη, μιλά για μία καλή προετοιμασία. Είναι και θέση του κ. Ακιντζί. Πώς γίνεται μια καλή προετοιμασία για να καταλήξουμε σε συνομιλίες όχι ατέρμονες; Αυτή τη φόρμουλα θα πρέπει, μάλλον, να αναζητήσει η κα Λουτ και να δει πώς συγκεράζονται αυτές οι προσεγγίσεις για να ξεκινήσει ο διάλογος.

Η ε/κ πλευρά, όμως, δεν συμφωνεί με χρονοδιαγράμματα…

Είναι σαφές ότΙ αυτό είναι και μήνυμα προς την ε/κ πλευρά. Ότι διαπραγματεύσεις ανοικτού τέλους δεν μπορούν να γίνουν.

Συνοπτικά, πώς θα αξιολογούσατε τη συνάντηση Αναστασιάδη-Ακιντζί;

Σε μια συγκυρία που η Τουρκία προσπαθεί να βγάλει τον Μουσταφά Ακιντζί εκτός παιγνιδιού, στα χέρια της ε/κ πλευράς είναι να κρατήσει τον συνομιλητή της Μουσταφά Ακιντζί στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης.

Και πώς θα το κάνει αυτό;

Με σοβαρότητα και αποφασιστικότητα πρέπει να μπει σε ένα διάλογο στα πλαίσια που έθεσε ο Αντόνιο Γκουτέρες. Σήμερα η Τουρκία θέλει να αφήσει εκτός παιγνιδιού τον Ακιντζί, επειδή επιμένει στο πλαίσιο Γκουτέρες και στη λύση διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας. Η όποια αμφισβήτηση του πλαισίου Γκουτέρες προσεγγίζει τις θέσεις της Τουρκίας και αδυνατίζει ακόμη περισσότερο τον ηγέτη που επιδιώκει την ομοσπονδιακή λύση. Η ε/κ ηγεσία και η ε/κ κοινότητα πρέπει να αντιληφθούν ότι η επανένωση της Κύπρου περνά μέσα από τους Τ/κ.  Δεν περνά με μεγάλα παιγνίδια γεωπολιτικής. Περνά μέσα από την τ/κ κοινότητα και κατά πόσον αυτή η κοινότητα ενσωματώνεται στους κρατικούς θεσμούς. Η ομοσπονδία δίνει αυτή την ευχέρεια και μετά έρχεται και η πολιτική επανένωση. Η όποια προσπάθεια να περιοριστεί η συμμετοχή των Τ/κ σε ομοσπονδιακά όργανα θα μας βγάλει εκτός πλαισίων και θα μας καταδικάσει στο στάτους κβο με πολλές και απρόβλεπτες συνέπειες και εξελίξεις. Θα καταδικάσει επίσης την προοπτική της επανένωσης. Καιρός να αντιληφθούμε ότι σύμμαχος των Ε/κ είναι η τ/κ κοινότητα και η επανένωση περνά μέσα από τη συμμετοχή των Τ/κ στους κρατικούς μηχανισμούς.

---

Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης

Μέχρι πότε και μέχρι πόσο θα αρκούμαστε σε ΜΟΕ;

Καλή εξέλιξη η ανακοίνωση της διάνοιξης των οδοφραγμάτων. Και άργησαν θα έλεγα. Πραγματικό Μέτρο Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, όμως, δεν είναι η διάνοιξη οδοφράγματος. Πραγματικό ΜΟΕ είναι η ενδυνάμωση της εμπιστοσύνης ανάμεσα σε Ε/κ και Τ/κ. Και η ενδυνάμωση της αντίληψης της ομοσπονδίας. Ως κοινού στόχου. Τα ΜΟΕ έχουν τεράστια σημασία όταν ετοιμάζουν την κοινωνία και όταν φέρνουν τις δύο πλευρές σε ένα καλύτερο διάλογο. Και λυπάμαι να πω πως σε αυτό το επίπεδο δεν έγινε καμία προετοιμασία. Ιδιαίτερα αυτοί που βάζουν θέμα λειτουργικότητας, έπρεπε να προσηλωθούν στην ενδυνάμωση των σχέσεων και της καλύτερης επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο κοινότητες.