Η δημοσιογραφία ενώνει και χαράζει δρόμους

Του Δημήτρη Στρατή

Μνημόνιο συνεργασίας και αλληλεγγύης υπέγραψαν Ε/κ και Τ/κ δημοσιογράφοι

«Το καραβάνι ξεκίνησε και δεν γυρίζει πίσω…». Ε/κ και Τ/κ δημοσιογράφοι κάθισαν γύρω από ένα τραπέζι για μια συζήτηση που δεν περιελάμβανε εκατέρωθέν κατηγορίες, δεν ήταν μια επανάληψη των διαφορών των δύο πλευρών που αποτυπώνονται στο τραπέζι των συνομιλιών… Ήταν μια συζήτηση γι’ αυτά που ενώνουν, για το πώς μαζί μπορούν να συμβάλουν στην εμπέδωση της κουλτούρας της ειρήνης και στην επανένωση της Κύπρου, ανεξάρτητα από την πορεία των συνομιλιών, τα πισωγυρίσματα στις διαπραγματεύσεις, τα πολιτικά ή άλλα παιχνίδια.

Την περασμένη Τρίτη πραγματοποιήθηκε μια ημερίδα, την οποία διοργάνωσε το Γραφείο Ελευθερίας του Τύπου του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) με θεματική «Ένα νησί, ένα επάγγελμα». Η ημερίδα έγινε μετά από πρωτοβουλία της Ένωσης Συντακτών Κύπρου, της Ένωσης Τ/κ δημοσιογράφων και της συντεχνίας των Τ/κ δημοσιογράφων, ενώ συμμετείχαν σε αυτή δημοσιογράφοι που εργάζονται σε καθημερινές εφημερίδες, σε τηλεοράσεις και άλλα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.

Καρπός της εποικοδομητικής και πολύωρης συζήτησης ήταν η υπογραφή μεταξύ των δημοσιογραφικών ενώσεων και στις δύο κοινότητες μνημονίου συνεργασίας για την άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος αλλά και την αλληλεγγύη μεταξύ των δημοσιογράφων στις δύο κοινότητες πάνω σε βασικά ζητήματα.

Η συζήτηση βέβαια δεν περιορίστηκε στα στενά γεωγραφικά όρια της Κύπρου, καθώς οι δημοσιογράφοι που ήταν παρόντες είχαν την ευκαιρία να ακούσουν τις χρήσιμες εμπειρίες του Jeremy Dear, αναπληρωτή Γενικού Γραμματέα της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων και του Aidan White, Διευθυντή του Δικτύου Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Μέσα από τις τοποθετήσεις τους οι δημοσιογράφοι συνέβαλαν καθοριστικά για να γίνει ακόμα ένα βήμα για την αλληλοκατανόηση. Υποβλήθηκαν επίσης αρκετές εισηγήσεις για το μέλλον, για το πώς θα ξεπεραστούν τεχνικά και γλωσσικά προβλήματα στην ανταλλαγή πληροφοριών, δημοσιευμάτων, ώστε η συνεργασία να ανέβει επίπεδο και να συμβάλει στην ειρηνευτική διαδικασία στην Κύπρο.

Στην Ιρλανδία δημοσιογράφοι φυλακίζονταν, αλλά δεν αποκάλυπταν τις πηγές τους

Ο Jeremy Dear μετέφερε την εμπειρία του ως πρόεδρος της Ένωσης Δημοσιογράφων στην Ιρλανδία, καθώς και σε άλλες χώρες όπου υπάρχουν διενέξεις. Ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «τελικά είναι η επαγγελματική αλληλεγγύη που διατηρεί τη δημοσιογραφία». Πρόκειται, είπε, για μια συλλογική εργασία και η συνεργασία είναι ζωτικής σημασίας για να μην καταντήσουν οι δημοσιογράφοι φερέφωνα πολιτικών ή άλλων συμφερόντων.

Σε ό,τι αφορά την εμπειρία του στην Ιρλανδία εξήγησε πως η Ένωση των Δημοσιογράφων ξεπερνά τα εθνικά σύνορα. «Αντί να βλέπουμε προς τα μέσα, οι Ιρλανδοί δημοσιογράφοι κοιτάζουν μέσα σε μια διεθνή συνεργασία για ένα ενιαίο κώδικα δεοντολογίας», σημείωσε.

Οι δημοσιογράφοι, είπε, τάχθηκαν ενάντια στη βία είτε προερχόταν από το κράτος είτε από παραστρατιωτικές οργανώσεις, όπως χαρακτήρισε τον IRA. «Αγωνιστήκαμε για να παραμείνουν οι δημοσιογράφοι ανεξάρτητοι και ανεπηρέαστοι», σημείωσε. Υπογράμμισε χαρακτηριστικά ότι «υπήρχαν δημοσιογράφοι που προτιμούσαν να φυλακιστούν παρά να αποκαλύψουν τις πηγές τους». Δημοσιογράφοι, είπε, κατηγορήθηκαν, για υποστήριξη τρομοκρατών, «εμείς όμως υποστηρίξαμε τα μέλη μας».

Εξήγησε επίσης ότι η δημοσιογραφική κάρτα αναγνωρίστηκε και στις δύο πλευρές, κάτι που ήταν πολύ σημαντικό για να μπορούν οι δημοσιογράφοι να έχουν πρόσβαση σε πηγές. Σημείωσε, επίσης, πως υπήρξε φορά όπου στο Μπέλφαστ ομάδα δημοσιογράφων δέχτηκε ταυτόχρονα επίθεση και από τους Βασιλικούς και από τον IRA.

Εισήγηση για δημιουργία Τεχνικής Επιτροπής για τα Μέσα

Λαμβάνοντας το λόγο ο πρόεδρος της Ένωσης Συντακτών Κύπρου, Γιώργος Φράγκος, ανέφερε πως η δικοινοτική συνεργασία Ε/κ και Τ/κ είναι αναγκαία και επιβεβλημένη, τόσο όταν υπάρχουν θετικές εξελίξεις στη διαπραγματευτική διαδικασία, όσο και όταν υπάρχουν αρνητικές. Έμφαση δεν θα πρέπει να δίδεται μόνο στα μεγάλα προβλήματα της υψηλής πολιτικής, αλλά και στα μικρά προβλήματα της καθημερινότητας.

Τόνισε ότι έχει μεγάλη σημασία να γνωρίζει η κάθε πλευρά ποιο είναι το γενικό αίσθημα που επικρατεί στην κοινή γνώμη της άλλης πλευράς ανά πάσα στιγμή. Η διμερής συνεργασία χωριστών ε/κ και τ/κ ΜΜΕ θα μπορούσε να διευρυνθεί και να επεκταθεί περαιτέρω με παροχή κινήτρων στα εμπλεκόμενα μέρη, σημείωσε, είτε από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ είτε από τον ΟΗΕ. Ανάλογης μορφής στήριξη και ενθάρρυνση θα μπορούσαν να παράσχουν τόσο η Διεθνής όσο και η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων.

Προχώρησε μάλιστα ένα βήμα παρακάτω σημειώνοντας ότι «ως ΕΣΚ υιοθετούμε πλήρως την εισήγηση του Συνδέσμου Τ/κ δημοσιογράφων, όπως στο πλαίσιο της διαπραγματευτικής διαδικασίας στο Κυπριακό συγκροτηθεί ακόμη μια Τεχνική Επιτροπή στο πρότυπο των Τεχνικών Επιτροπών για τον Πολιτισμό, για την αναστήλωση αρχαιολογικών και θρησκευτικών μνημείων κ.λπ.».

Βασικός όρος εντολής της, εξήγησε, είναι η διερεύνηση των δυνατοτήτων περαιτέρω εμπέδωσης και εμβάθυνσης της συνεργασίας μεταξύ των δημοσιογράφων των δύο κοινοτήτων.

Ο Γιώργος Φράγκος εισηγήθηκε ακόμα τη δημιουργία τρίγλωσσης διαδικτυακής πλατφόρμας, στην οποία να «ανεβαίνουν όλα τα δημοσιογραφικά κείμενα, τα οποία κρίνεται ότι προάγουν τη δικοινοτική συνεργασία και την αλληλοκατανόηση». Τα κείμενα αυτά, είπε, από όλο το φάσμα των ΜΜΕ, σε ε/κ και τ/κ κοινότητα, θα μπορούν να «ανεβαίνουν» στην εν λόγω πλατφόρμα στα αγγλικά, τα ελληνικά και τα τούρκικα.

Αναφέρθηκε ακόμα σε αρκετές δράσεις που προωθούν από κοινού οι δύο Ενώσεις Δημοσιογράφων, όπως η κοινή έκθεση φωτογραφίας και στις δύο πλευρές της Λευκωσίας από Ε/κ και Τ/κ δημοσιογράφους. Είπε ακόμα ότι στις 3 Μαΐου (Παγκόσμια Μέρα Ελευθερίας του Τύπου) οι δύο πρόεδροι των Ενώσεων θα απευθύνουν κοινή δήλωση. «Το καραβάνι ξεκίνησε και δεν γυρίζει πίσω…», κατέληξε.

Η συζήτηση κάποτε ήταν διαφορετική

Εκ μέρους της Ένωσης Τ/κ δημοσιογράφων, ο πρόεδρός της, Σαμί Οζουσλού, θυμήθηκε ότι όταν για πρώτη φορά συναντήθηκαν οι δημοσιογράφοι και από τις δύο κοινότητες πριν από 10 χρόνια, συζητούσαν θέματα εγγυήσεων, στρατευμάτων, εποίκων, επαναλαμβάνοντας στην ουσία τον πολιτικό λόγο.

Σήμερα, εξήγησε, η κατάσταση είναι πολύ καλύτερη, καθώς υπάρχει μεγαλύτερη κατανόηση μεταξύ των δημοσιογράφων. Παρά την αρνητική έκβαση των συνομιλιών που διαφαίνεται, εξήγησε, οι δημοσιογράφοι θα μπορέσουν να αρθρώσουν λόγο για την άλλη κοινότητα αντλώντας σημαντικά διδάγματα από το παράδειγμα της Ιρλανδίας.

Οι δημοσιογράφοι πρέπει να επιστρέψουν στις βάσεις τους

Από την πλευρά του ο κ. White, που είναι διευθυντής του Δικτύου Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, σημείωσε ότι οι δημοσιογράφοι πρέπει να πάνε πίσω για να δουν τις βάσεις τους. Αν δούμε, είπε, τι γίνεται σε μια σειρά από χώρες όπως Ινδία, Πακιστάν, Τουρκία, Κίνα, Κορέα, Μπουρούντι, Σομαλία, Αίγυπτος, Ρωσία και Ουκρανία, σε όλες τις περιοχές τα ΜΜΕ είναι μέρος της διαδικασίας πολέμου.

Είναι γι’ αυτό, εξήγησε, που όλα τα στοιχεία δείχνουν «ότι χρειαζόμαστε τη δημοσιογραφία περισσότερο από ποτέ, κάτι που μας οδηγεί και στην Κύπρο», εξήγησε.

Έκανε λόγο για ένα διαδίκτυο το οποίο ελέγχεται από τις κυβερνήσεις, αλλά και για ανεξέλεγκτες δημοσιεύσεις ακόμα και αισχρών εικόνων δολοφονιών και βασανιστηρίων. Αναφέρθηκε επίσης στις «ψεύτικες ειδήσεις», οι οποίες διαχέουν πληροφορίες που σκόπιμα κατασκευάζονται, με σκοπό να αμφισβητούν κάποια πράγματα ή να εξυπηρετούν συμφέροντα. Πλατφόρμες όπως το Google ή το Amazon, σημείωσε, δεν έχουν ως προτεραιότητά τους τις έγκυρες ειδήσεις, αλλά αυτές που μπορούν να γίνουν «viral».

Ρητορική μίσους

Οι άνθρωποι, εξήγησε ο κ. White , «δικαιούνται να πουν αυτά που θέλουν, όμως ποια είναι τα όρια της ανοχής; Πώς εντοπίζουμε τους όρους της ρητορικής μίσους;». Αναφέρθηκε σε δύο μελέτες που έγιναν και αποδεικνύουν ότι η ρητορική μίσους αναπτύχθηκε κυρίως με την «ισλαμοφοβία» και ανέφερε χαρακτηριστικά το παράδειγμα με το περιοδικό του «Charlie Mdo», όπου ομάδες Ισλαμιστών εξτρεμιστών προέβηκαν στις δολοφονίες για να κατασκευάσουν την αντιπαράθεση.

Ως δεύτερο παράδειγμα έφερε τη μετανάστευση, η οποία δείχνει ότι η ρητορική μίσους και η πολιτική προπαγάνδα είναι έντονη. Εισήχθηκε η έννοια της εισβολής, ενώ τα ΜΜΕ δεν προειδοποίησαν για τη μεταναστευτική κρίση και δεν ακούστηκαν οι φωνές των ιδίων των μεταναστών στις ειδήσεις.

Τέσσερις συμβουλές για Κύπριους δημοσιογράφους

Ειδικότερα για την Κύπρο, είπε, θα πρέπει να γίνουν τέσσερα πράγματα:

1. Η ενότητα των δημοσιογράφων για τη βασική ηθική και την ποιότητα της δημοσιογραφίας. Να στηριχθούν σε μια θεμελιώδη βάση (κώδικα δεοντολογίας).

2. Αμφισβήτηση του πολιτικού λόγου που προωθεί την εχθρότητα και το μίσος.

3. Να δημιουργηθούν επαγγελματικά δίκτυα για συντάκτες και δημοσιογράφους.

4. Οι δημοσιογράφοι έχουν καλή ευκαιρία να προωθήσουν μια υπεύθυνη δημόσια επικοινωνία.

Πρέπει, εξήγησε, να μπορούν να πουν σε όλους ότι έχουν ένα δημόσιο λόγο ενάντια στην αντιπαράθεση. Μπορεί, είπε, να δημιουργηθεί ένα γλωσσάρι ρητορικής μίσους.

«Σε τελική ανάλυση δεν έχει να κάνει με το να λέμε στους δημοσιογράφους τι πρέπει να κάνουν, αλλά να δημιουργήσουμε μια λίστα με το τι θα ήταν σωστό να κάνουν οι δημοσιογράφοι», κατέληξε. Η «αργή»-ποιοτική αλλά και ηθική δημοσιογραφία μπορεί να είναι το αντίδοτο για την προώθηση της ειρήνης.

Τι περιλαμβάνει το μνημόνιο:

Σε γενικές γραμμές το μνημόνιο συνεργασίας περιλαμβάνει αλληλεγγύη και συνεργασία μεταξύ των δημοσιογράφων, ειδικά για ζητήματα ασφάλειας, πρόσβασης σε πληροφορίες, προώθησης επαγγελματικών προτύπων.

Κοινή δέσμευση, να εργαστούν στη βάση ενός επαγγελματικού κώδικα και συμπεριφοράς που θα υιοθετηθεί από τους δημοσιογράφους στις δύο δημοσιογραφικές κοινότητες.

Προσπάθεια για συνεργασία στον εντοπισμό αντιεπαγγελματικών συμπεριφορών και περαιτέρω προώθηση του σεβασμού στον αυτοέλεγχο. Κάλεσμα στις Αρχές των δύο κοινοτήτων για σεβασμό στην ανεξαρτησία και και την ελευθερία των Μέσων.

Οι δημοσιογράφοι συμβάλλουν στην προσπάθεια για ειρήνη και επανένωση της Κύπρου και για μια ομοσπονδιακή λύση, συνεπώς θα πρέπει να μην καταφεύγουν σε αρνητικά στερεότυπα και προκαταλήψεις που μπορεί να οδηγήσουν σε εχθρότητα ή βια. Κάλεσμα για περισσότερες ευκαιρίες σε δημοσιογράφους από τη μια κοινότητα να καλύψουν γεγονότα που συμβαίνουν στην άλλη.

Περισσότερη εκπαίδευση για τους δημοσιογράφους.

Τέλος, τα Μέσα που χρηματοδοτούνται από τους πολίτες θα πρέπει να έχουν ως στόχο να εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον με ενημέρωση στη βάση επαγγελματικών προτύπων και με πλουραλιστικό τρόπο.