Η εκπαίδευση πρέπει να προωθεί την ειρήνη και τη συμφιλίωση

Την ανάγκη να υιοθετηθεί ένας τρόπος εκπαίδευσης ο οποίος να μην διαιωνίζει τη βία και τον πόλεμο μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά να προωθεί την ειρήνη και τη συμφιλίωση, τονίζουν εκπαιδευτικοί του προγράμματος Εκπαίδευση για ένα Πολιτισμό Ειρήνης.

Σε μια περίοδο που εντατικοποιούνται οι προσπάθειες για λύση του Κυπριακού και επισημαίνεται η ανάγκη για αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα ώστε να καλλιεργηθεί η κουλτούρα της ειρήνης και του αντιρατσισμού, ο Λοΐζος Λουκαΐδης, βοηθός του προγράμματος Εκπαίδευση για έναν Πολιτισμό Ειρήνης, εκπαιδευτικός και σύμβουλος σε θέματα εκπαίδευσης για την ειρήνη και ο Σουλεϊμάν Γκελενέρ, εκπαιδευτικός δημοτικής εκπαίδευσης και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ομίλου Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας (AHDR), μίλησαν στο ΚΥΠΕ για το πρόγραμμα και τους στόχους του.

Μέσα από το πρόγραμμα μέχρι τώρα έχουν εκπαιδευτεί 180 εκπαιδευτικοί και από τις δύο κοινότητες και έχουν πραγματοποιηθεί εργαστήρια για την εκπαίδευση για την ειρήνη και εργαστήρια για δημοκρατικό δομημένο διάλογο. Παράλληλα, αυτό το εξάμηνο αρχίζουν κοινές δραστηριότητες 160 μαθητές και μαθήτριες από όλη την Κύπρο.

Οι δύο εκπαιδευτικοί εξέφρασαν την πεποίθηση ότι το πρόγραμμα μπορεί να θεωρηθεί επιτυχές.

Μιλώντας στο ΚΥΠΕ, ο Λοΐζος Λουκαΐδης εξηγεί ότι το πρόγραμμα Εκπαίδευση για έναν Πολιτισμό Ειρήνης, το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δημιουργήθηκε από μια ομάδα ατόμων που πρόσκεινται είτε στον Όμιλο Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας είτε στο Ερευνητικό Ινστιτούτο POST, είτε με την προσωπική τους ιδιότητα ως επιστήμονες, ερευνητές, ακτιβιστές και άτομα της κοινωνίας των πολιτών.

“Το πρόγραμμα δημιουργήθηκε μέσα από την ανάγκη να υπάρξει ένας τρόπος εκπαίδευσης, ο οποίος να μην διαιωνίζει τη βία και τον πόλεμο μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά ένα διαφορετικό εκπαιδευτικό σύστημα που να προωθεί την ειρήνη και τη συμφιλίωση, όχι μόνο όσον αφορά στις σχέσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων, αλλά ένα πιο ολιστικό πλαίσιο που περιλαμβάνει και άλλες θεματικές αυτού που ονομάζουμε ένας Πολιτισμός Ειρήνης,” ανέφερε.

Η ιδέα για ένα τέτοιο πρόγραμμα δεν είναι καινούρια, όπως αναφέρει ο Σουλεϊμάν Γκελενέρ. “Τα προηγούμενα χρόνια είχαμε αντιμετωπίσει ορισμένα προβλήματα όσον αφορά στην εφαρμογή του, και στο πώς θα οι εκπαιδευτικοί θα έρχονταν σε επαφή με το πρόγραμμα. Αργότερα όταν ανακοινώθηκαν οι επιχορηγήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους Τουρκοκύπριους, σκεφτήκαμε ότι το πρόγραμμα μας είναι κατάλληλο για να λάβει μια τέτοια επιχορήγηση και μετά από κοινή αίτηση του Ερευνητικού Κέντρου POST και του Ομίλου Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας, τα καταφέραμε,” δήλωσε στο ΚΥΠΕ.

Σύμφωνα με τον Λοΐζο Λουκαΐδη, υπάρχουν πέντε άτομα που δουλεύουν για το πρόγραμμα και ένα συμβουλευτικό σώμα, το οποίο αποτελείται από άτομα των δύο οργανισμών που υλοποιούν το πρόγραμμα, του Ερευνητικού Ινστιτούτου POST και του Ομίλου Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας και του Post, αλλά και ανεξάρτητα άτομα. Το συμβουλευτικό σώμα αποτελείται από δέκα άτομα. Πέραν όμως αυτού υπάρχει και ένα επιστημονικό συμβούλιο, το οποίο αποτελείται από εφτά άτομα, δύο από την Κύπρο, ένα Ελληνοκύπριο και μία Τουρκοκύπρια, και ακόμα πέντε άτομα από το εξωτερικό που έχουν σχέση με την εκπαίδευση για την ειρήνη από το Ισραήλ, την Αργεντινή, την Κολομβία, την Ινδία και την Ιταλία.

Ο Σουλεϊμάν Γκελενέρ για το ίδιο θέμα σημειώνει ότι δεν πρέπει να σκεφτόμαστε αυτό το πρόγραμμα ως ένα έργο το οποίο ανήκει μόνο στον POST και στον AHDR και τονίζει ότι τόσο στην ιδέα του προγράμματος όσο και στην πραγματοποίηση του συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό και οι πολλοί εθελοντές του προγράμματος.

Όσον αφορά στις δραστηριότητες τους προγράμματος ο Λοΐζος Λουκαΐδης αναφέρει ότι έχουμε δημιουργήσει μία βιβλιοθήκη στις εγκαταστάσεις του Ερευνητικού Ινστιτούτου POST, που περιλαμβάνει γύρω στους 600 τίτλους/βιβλία σχετικά με την εκπαίδευση για την ειρήνη. “Υπάρχει παιδική λογοτεχνία, βιβλία για ερευνητές και εγχειρίδια με ασκήσεις για την εκπαίδευση για την ειρήνη για εκπαιδευτικούς. Επίσης μέχρι τώρα έχουμε εκπαιδεύσει 180 εκπαιδευτικούς και από τις δύο πλευρές και από όλες τις κοινότητες της Κύπρου. Έχουμε καταφέρει με τη βοήθεια του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού και των τ/κ εκπαιδευτικών οργανώσεων να έχουμε πρόσβαση σε εκπαιδευτικούς και έτσι πήγαμε στην Πάφο, στη Λάρνακα και στις δύο πλευρές της Λευκωσίας, και πραγματοποιήσαμε εργαστήρια για την εκπαίδευση για την ειρήνη, εργαστήρια για δημοκρατικό δομημένο διάλογο, ώστε μετά το εισαγωγικό εργαστήρι να μπορέσουμε να εκμαιεύσουμε τις απόψεις των εκπαιδευτικών και να δούμε τις δικές τους αντιλήψεις για την εκπαίδευση για την ειρήνη,” είπε.

Έτσι, εξήγησε, “τα επόμενα εργαστήρια διαμορφώθηκαν και με τη δική τους ανατροφοδότηση και αυτό είναι κάτι καινοτόμο. Το εισαγωγικό εργαστήρι έγινε πριν από το καλοκαίρι, ήταν μονοκοινοτικό, και φέτος, πριν δύο εβδομάδες βασικά, ήταν η πρώτη φορά που συναντήθηκαν όλοι οι εκπαιδευτικοί μας μαζί και από τις δύο πλευρές της Κύπρου”.

Όπως ανέφερε, προς το παρόν συνεχίζουν τα σεμινάριά με τους εκπαιδευτικούς και θα γίνουν ακόμα δύο συναντήσεις, αυτή τη φορά μαζί με τους εκπαιδευτικούς και των δύο κοινοτήτων και από αυτό το εξάμηνο αρχίζουν τις δραστηριότητες τους μαζί 160 μαθητές και μαθήτριες από όλη την Κύπρο. Επίσης θα γίνει μια μια θεατρική κατασκήνωση αυτό το καλοκαίρι η οποία ονομάζεται Crossroads και θα γίνει σε συνεργασία με τον θεατρικό οργανισμό TheatrEtc που έχει την τεχνογνωσία στη διοργάνωση τέτοιων κατασκηνώσεων για εφήβους.

Παράλληλα θα ετοιμαστούν δύο εκδόσεις εκ των οποίων η μία θα περιλαμβάνει σχέδια μαθήματος που θα παράξουν οι εκπαιδευτικοί και από τις δύο κοινότητες και τα ονόματα όλων των εκπαιδευτικών θα περιέχονται στην έκδοση και θα είναι σχέδια μαθήματος έτοιμα να χρησιμοποιηθούν στην τάξη. Θα δημιουργηθεί μια επιτροπή με εκπαιδευτικούς και μαθητές για την δημιουργία σχεδίων μαθήματος, τα οποία θα εκδοθούν και στις τρεις γλώσσες, ελληνική, τουρκική και αγγλική και θα διατεθούν δωρεάν σε όλα τα σχολεία της Κύπρου. Τον επόμενο χρόνο θα διοργανωθεί ένα διεθνές συνέδριο για την εκπαίδευση για την ειρήνη, όπου θα συμμετέχουν οι εκπαιδευτικοί και θα έρθουν ειδικοί από το εξωτερικό. Στο τέλος του προγράμματος θα βγει ακόμα μία έκδοση σχετικά με το πώς λειτούργησε το πρόγραμμα σε αυτά τα τρία χρόνια του προγράμματος και θα περιλαμβάνει ιδέες για σχεδιασμό δράσεων όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και στο εξωτερικό γιατί πιστεύουμε ότι το έργο μας είναι καινοτόμο όχι μόνο για την Κύπρο αλλά και για άλλες χώρες οι οποίες υποφέρουν από συγκρούσεις.

Ο Σουλεϊμάν Γκελενέρ, αναφερόμενος στο στόχο του προγράμματος, εξηγεί ότι δεν εστιάζεται μόνο στην Κύπρο ή στη διαδικασία στην οποία έχουν εμπλακεί οι δύο κοινότητες, αλλά και σε θέματα όπως τα δικαιώματα των ζώων, τα ανθρώπινα δικαιώματα, περιβαλλοντικά θέματα όπως η οργανική διατροφή και γενικά θέματα που αφορούν γενικά τον κόσμο μας.

“Θεωρώ ότι αν καταφέρουμε να δημιουργήσουμε μια κοινωνία που να είναι ευαισθητοποιημένοι στα θέματα αυτά και μια κοινωνία η οποία μεγαλώνει με την κουλτούρα αυτή, τότε και το Κυπριακό πρόβλημα θα λυθεί πιο εύκολα,” είπε στο ΚΥΠΕ.
Σύμφωνα με τον Γκελενέρ, η πρόσβαση του προγράμματος στο εκπαιδευτικό σύστημα και των δύο πλευρών δεν ήταν εύκολη, αλλά στην ελληνοκυπριακή πλευρά μέσω του Υπουργείου Παιδείας και στην τουρκοκυπριακή πλευρά με τη βοήθεια της Συντεχνίας Τουρκοκυπρίων Δασκάλων στάλθηκαν προσκλήσεις στα σχολεία. Αναφέρει επίσης ότι με την βοήθεια των μελών και των υποστηρικτών του POST και του AHDR κατάφεραν να έρθουμε σε επαφή με αρκετούς εκπαιδευτικούς.

Αναφορικά με την ανταπόκριση από τους εκπαιδευτικούς, ο Λουκαΐδης είπε ότι “ήταν πέρα από τις προσδοκίες μας, δεν περιμέναμε να έχουμε τόσους πολλούς εκπαιδευτικούς. Ο αρχικός στόχος ήταν να έχουμε σαράντα εκπαιδευτικούς από την μία πλευρά και σαράντα από την άλλη, αλλά όπως σας είπα εκπαιδεύσαμε 180 εκπαιδευτικούς και από τις δύο πλευρές και υπάρχουν εκπαιδευτικοί που μας στέλνουν συνεχώς μηνύματα για να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους για τα εργαστήρια. Φυσικά για την παρούσα φάση είναι δύσκολο, λόγω του ότι θέλουμε να έχουμε τους ίδιους εκπαιδευτικούς από την αρχή ως το τέλος της διαδικασίας. Ήταν πέραν των προσδοκιών μας όχι τόσο για τους αριθμούς αλλά για το γεγονός ότι ήρθαν εκπαιδευτικοί οι οποίοι συνήθως δεν συμμετέχουν σε δικοινοτικές, επαναπροσεγγιστικές δραστηριότητες. Ήταν εκπαιδευτικοί όλων των ιδεολογιών, από όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης και από όλη την Κύπρο. Παράλληλα τα κίνητρα αυτών των εκπαιδευτικών και η αίσθηση της ευθύνης που έχουν για εφαρμόσουν δράσεις μέσα στα σχολεία τους και σε συνεργασία με εκπαιδευτικούς άλλων κοινοτήτων δίνει και σε εμάς δύναμη και ελπίδα να συνεχίσουμε”.

Από την άλλη ο κ. Γκελενέρ, λιγότερο ικανοποιημένος, αναφέρει ότι θεωρεί ότι η συμμετοχή δεν ήταν πάρα πολύ μεγάλη, αλλά κάτω από αυτές τις συνθήκες μπορεί να θεωρηθεί επιτυχής.

“Γενικά η κυπριακή κοινωνία τα τελευταία χρόνια έχει κουραστεί και έχει απογοητευτεί από την πορεία των πραγμάτων και αυτό αντανακλάται και στην παιδεία. Αυτό το αίσθημα γενικής κούρασης μειώνει τη συμμετοχή σε τέτοιου είδους δραστηριότητες καθώς και προκαλεί μία καχυποψία απέναντι σε τέτοια προγράμματα, αφού πολλά από αυτά δεν ολοκληρώθηκαν ή δεν είχαν ουσιαστικά αποτελέσματα δημιουργούν την απορία κατά πόσο αξίζει να συμμετέχουν σε αυτά. Όμως αυτό που προσφέρει το δικό μας πρόγραμμα είναι κάτι διαφορετικό, κάτι που δεν έχει γίνει προηγουμένως και αυτό το αποδεικνύει και το γεγονός ότι όποιος συμμετέχει μία φορά στο πρόγραμμα συνεχίζει να συμμετέχει και αυτός είναι και ο λόγος που θεωρώ ότι αν και η συμμετοχή δεν είναι τόσο μεγάλη, ωστόσο η επιτυχία του προγράμματος μας βασίζεται στο ότι προσελκύσαμε άτομα τα οποία δείχνουν πραγματική αφοσίωση σε αυτό,” δήλωσε.

Τονίζει ωστόσο ότι το πρόγραμμα αυτό έχει να προσφέρει πολλά στους συμμετέχοντες και ότι γενικά ο κόσμος δεν γνωρίζει τι είναι ακριβώς η έννοια της εκπαίδευσης για ένα πολιτισμό ειρήνης. “Όταν ακούνε την λέξη ειρήνη την συνδέουν συνήθως με την πολιτική και θεωρούν ότι η εκπαίδευση για την ειρήνη είναι μια έννοια χωρίς περιεχόμενο. Η αλήθεια είναι ότι στην πραγματικότητα έχει πολλά να προσφέρει τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο. Αυτή τη στιγμή οι εκπαιδευτικοί στα σχολεία έρχονται αντιμέτωποι με ένα σωρό προβλήματα και μέσα από τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα μαθαίνουν τρόπους αντιμετώπισης τους,” πρόσθεσε.

Όπως εξήγησε, “κάτω από την ομπρέλα της εκπαίδευσης για ένα πολιτισμό ειρήνης βρίσκονται πολλές έννοιες, όπως ο αντιρατσισμός, η ισότητα των φύλων, η μάχη κατά της βίας και πολλά άλλα. Το πρόγραμμα μας προσφέρει τρόπους αντιμετώπισης αυτών των φαινομένων στα σχολεία και το πιο σημαντικό εφοδιάζει τον εκπαιδευτικό με μεθόδους σχετικά με τον τρόπο που θα διδάξει αυτές τις έννοιες και αυτά τα θέματα στους μαθητές, γιατί στο τέλος της ημέρας αυτό είναι και το πιο σημαντικό. Ο εκπαιδευτικός μέσα από το πρόγραμμα μας έχει την ευκαιρία να εφοδιαστεί με σχέδια μαθήματος τα οποία περιλαμβάνουν παιχνίδια και δραστηριότητες για τη διδασκαλία αυτών των θεμάτων. Γιατί το σημαντικό δεν είναι να πεις στα παιδιά μην το κάνετε αυτό γιατί είναι κακό, αλλά να τα βοηθήσετε να καταλάβουν από μόνα τους το γιατί και πιστεύω ότι εμείς προσφέρουμε στους εκπαιδευτικούς δραστηριότητες και ιδέες σχετικά με αυτό το θέμα. Πρέπει να τονίσουμε ότι το έργο μας δεν περιορίζεται μόνο στην Κύπρο, και αν εξετάσετε το πλαίσιο της εκπαίδευσης για ένα πολιτισμό ειρήνης θα δείτε ότι είναι μια πολύ ευρεία έννοια”.

Όσον αφορά στις αντιδράσεις του σχολικού περιβάλλοντος στις περιπτώσεις που οι εκπαιδευτικοί προσπαθούν να εφαρμόσουν δραστηριότητες ή σχέδια μαθήματος που έχουν σχέση με την εκπαίδευση για την ειρήνη, ο Λοΐζος Λουκαΐδης σημειώνει ότι είναι θετικές “γιατί ο τρόπος με τον οποίο δουλεύουμε με τους εκπαιδευτικούς δεν είναι απλά ένα μάθημα μιας μέρας στο οποίο θα μιλήσεις συγκεκριμένα για τους Τουρκοκύπριους ή για την άλλη κοινότητα ή για την ειρήνη στην Κύπρο” και τονίζει ότι “βλέπουμε το θέμα μέσα από μια πιο ολιστική προσέγγιση που αφορά και ανθρώπινα δικαιώματα, ισότητα των φύλων, περιβαλλοντική εκπαίδευση, κοινωνική δικαιοσύνη και αποστρατικοποίηση και τις σχέσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων στη Κύπρο”.

Από την άλλη εξηγεί ότι κάποιες φορές υπάρχουν και αρνητικές αντιδράσεις και ότι υπάρχουν εκπαιδευτικοί ή διευθυντές ή διευθύντριες οι οποίοι δεν δέχονται στο σχολείο τους ή μέσα στην τάξη τους να γίνονται τέτοιες δράσεις.

“Εγώ πιστεύω ότι δεν υπάρχει εκπαιδευτικός ο οποίος δεν θέλει την ειρήνη, όποια και αν είναι η ιδεολογία του, όποια και αν είναι η άποψη του. Απλά πρέπει να κάνουμε διάλογο και να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε ο ένας τον άλλο και το ποιες είναι οι απόψεις μας, ποια είναι τα βιώματα μας, οι αντιλήψεις μας και νομίζω ότι μπορούν να γίνουν καταπληκτικές δράσεις σε όλα τα σχολεία, ακόμα και με ανθρώπους οι οποίοι ίσως παραδοσιακά διαφωνούν με την συμφιλίωση στη Κύπρο,” πρόσθεσε.

Στη συνέχεια ζητήθηκε από τους δύο εκπαιδευτικούς να αξιολογήσουν τα εκπαιδευτικά συστήματα των δύο κοινοτήτων.

Ο Λοΐζος Λουκαΐδης είπε ότι θεωρεί ότι γίνονται απίστευτα θετικά βήματα προς την κατεύθυνση οικοδόμησης ενός πολιτισμού ειρήνης στα σχολεία της ε/κ κοινότητας, μέσα από την υποστήριξη του Υπουργού Παιδείας για τη δημιουργία τεχνικής επιτροπής για την παιδεία, μέσα από την προώθηση του στόχου για τη δημιουργία μιας κουλτούρας ειρήνης και την εφαρμογή δράσεων εναντίον του ρατσισμού.

Παράλληλα εξέφρασε την πεποίθηση ότι στο μέλλον θα υπάρξουν και άλλες πρωτοβουλίες για οργάνωση κοινών δραστηριοτήτων μεταξύ σχολείων των δύο πλευρών. “Ευελπιστώ και πιστεύω ότι θα γίνει σύντομα αυτό, γιατί έχουν αντιληφθεί ότι δεν μπορεί να υπάρξει μία βιώσιμη λύση του Κυπριακού χωρίς να επενδύσεις στην αλλαγή νοοτροπιών. Για να υπάρξει μια λύση πιστεύω ότι θα πρέπει να καταλάβει και να αποδεχτεί ο ένας τον άλλο και να παραδεχτούμε ότι ναι υπήρξε ένα βίαιο παρελθόν αλλά για χάρη των παιδιών μας πρέπει να δούμε μπροστά”.

Αναφερόμενος στις πρακτικές μέσα στα ε/κ σχολεία οι οποίες κάθε άλλο παρά να προωθούν ένα πολιτισμό ειρήνης, είπε ότι “μια πρακτική είναι ο τρόπος που εορτάζονται κάποιες εθνικές επέτειοι μέσα στα σχολεία. Ο τρόπος με τον οποίο κάποιοι ή κάποιες εκπαιδευτικοί βλέπουν, αντιλαμβάνονται ή ίσως και να αγνοούν ή δεν μπορούν να καταλάβουν κάποια πράγματα σε σχέση με αυτούς τους εορτασμούς και υπάρχουν αρκετά παραδείγματα δυστυχώς. Υπάρχει το παράδειγμα σχολείων όπου αναπαράγονται πολεμικά συμβάντα πάνω στη σκηνή, τα παιδιά ντύνονται στρατιώτες, κρατούν όπλα και αυτή είναι μια συμβολική αναπαράσταση της βίας. Εννοείται ότι πρέπει να μαθαίνουμε την ιστορία μας μέσα από μια πολυθεματική προσέγγιση για να μην είμαστε και μονολιθικοί στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τον κόσμο γύρω μας. Είναι κάποια πράγματα που θεωρώ ότι είναι εκτός παιδαγωγικής και προωθούν την κουλτούρα της βίας μέσα στα σχολεία”.

Ο Σουλεϊμάν Γκελενέρ, αξιολογώντας το εκπαιδευτικό σύστημα στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, έκανε μια αναφορά στο πρόσφατο παρελθόν όπου αρχικά έγινε μια διαδικασία αλλαγής των βιβλίων της ιστορίας και αλλαγής στη φιλοσοφία και τη νοοτροπία που επικρατούσε στο εκπαιδευτικό σύστημα και η οποία στη συνέχεια άλλαξε και πάλι. Τονίζοντας ότι η αλλαγή είναι πάντα κάτι το αναγκαίο όπως και η εξέλιξη όλων των εκπαιδευτικών συστημάτων, είπε ότι θεωρεί ότι αυτό που πρέπει να ληφθεί υπόψη αυτή τη στιγμή, δεδομένου ότι υπάρχει ένα θετικό κλίμα στις συνομιλίες για το Κυπριακό και ότι υπάρχει η πιθανότητα συμβίωσης σε ένα ομόσπονδο κράτος, είναι η ανάγκη για αξιολόγηση και για θετικές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα και των δύο πλευρών.

ΚΥΠΕ