«Η εμπορία προσώπων είναι εμπορευματοποίηση ανθρωπίνων ψυχών»

 

«Οι μόνοι που δεν έχουν φωνή είναι τα θύματα της εμπορίας»
«Είναι αυτή την κουλτούρα ατιμωρησίας που θέλουμε να πατάξουμε»

Της Αννας Μισιαούλης

Η εμπορία προσώπων είναι εμπορευματοποίηση ανθρωπίνων ψυχών, επεσήμανε χαρακτηριστικά η Μύρια Βασιλειάδου, Ευρωπαία συντονίστρια κατά της εμπορίας προσώπων. Δυστυχώς, πρόσθεσε, έχει καλλιεργηθεί μια κουλτούρα ατιμωρησίας, αφού το σοβαρό αυτό αδίκημα, από τα πλέον ειδεχθή εγκλήματα, σε πολλές κοινωνίες δεν έχει ποινικοποιηθεί.
Τα στατιστικά που υπάρχουν διαθέσιμα, ανέφερε η κ. Βασιλειάδου, δείχνουν πως μεταξύ του 2013-2014 υπήρχαν 15.846 καταγεγραμμένα θύματα εμπορίας. Η πλειοψηφία αυτών, δηλαδή το 67%, ήταν θύματα εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση (εκ των οποίων το 95% γυναίκες και κορίτσια), 21% εργασιακής με το 15% να είναι παιδιά. Τα δυο τρίτα των θυμάτων είναι Ευρωπαίοι πολίτες.
Πίσω από τα νούμερα, επεσήμανε η κ. Βασιλειάδου, υπάρχουν άνθρωποι, μια προσωπική ιστορία, πόνος και εκμετάλλευση. Πρόκειται για ένα ειδεχθές έγκλημα με κατάφωρες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που καταλύει την αξιοπρέπεια του προσώπου, συμπλήρωσε. Είναι ένα έγκλημα καλά οργανωμένο και εξαιρετικά προσοδοφόρο και είναι ένα έγκλημα που δεν θα υπήρχε αν δεν υπήρχαν τα αστρονομικά έσοδα για τους εγκληματίες, η προσφορά και η ζήτηση.
Όσον αφορά ειδικότερα τη ζήτηση, η Europol στην πρόσφατη έκθεσή της αρχές Οκτωβρίου, τονίζει ότι οι διακινητές δείχνουν προτίμηση στην εμπορία παιδιών γιατί γνωρίζουν πολύ καλά πως οι «πελάτες», όπως κατ’ ευφημισμό λέγονται οι βιαστές, θα πληρώσουν περισσότερο για παιδάκια, ανέφερε η κ. Βασιλειάδου. Εξήγησε ότι χωρίς τη ζήτηση και τα κέρδη από αυτό το έγκλημα δεν θα υπήρχε εμπορία προσώπων.

 

Άλλο η εμπορία προσώπων, άλλο η πορνεία
Πολλές φορές μπερδεύεται η εμπορία με την παράτυπη μετανάστευση, εξηγεί η κ. Βασιλειάδου. Η εμπορία προσώπων και πορνεία δεν ταυτίζονται, ωστόσο συνδέονται. Είναι και αυτός ένας τομέας υψηλού κινδύνου. Βάσει στατιστικών της Εurostat, η εμπορία προσώπων στην ΕΕ αφορά κυρίως Ευρωπαίους πολίτες, κάτι το οποίο δεν είναι ευρέως γνωστό. Αν και δεν είναι αμιγώς δημιούργημα της μεταναστευτικής κρίσης, συνεπακόλουθό της είναι η εκμετάλλευση της σημερινής κρίσης από δίκτυα οργανωμένου και μη εγκλήματος. Ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, (Frontex) σημείωσε η κ. Βασιλειάδου, μιλάει για κατακόρυφη αύξηση του ποσοστού των θυμάτων για σεξουαλική εκμετάλλευση που φτάνουν μέσω Λιβύης και Ιταλίας στην ΕΕ.

Δεν είναι η αδυναμία τους που τα καθιστά θύματα, αλλά αυτοί που εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες τους

«Τα θύματα είναι ευάλωτα, αλλά δεν είναι η αδυναμία τους που τα καθιστά θύματα, αλλά αυτοί που εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες τους και αυτοί που είναι πρόθυμοι και πανέτοιμοι να χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες τους. Γιατί δεν νοείται να μας έρχεται σαν αυτοματισμός να ρωτήσουμε ένα ημίγυμνο κοριτσάκι στη μέση του πουθενά “πόσο πάει”. Θα έπρεπε να ρωτάμε αν είναι καλά, αν πεινάει, αν κρυώνει. Αυτό λέει πολλά για τις κοινωνίες μας και την κουλτούρα ατιμωρησίας που έχουμε δημιουργήσει για όλους αυτούς».
Δυστυχώς η εμπορία πρόκειται για ένα έγκλημα που χαρακτηρίζεται από ατιμωρησία, τόνισε η κ. Βασιλειάδου. Δεν επιτρέπεται στις σύγχρονες κοινωνίες αυτά τα αδικήματα να μην ποινικοποιούνται. «Είναι αυτή την κουλτούρα ατιμωρησίας που θέλουμε να πατάξουμε και γι’ αυτό υιοθετήσαμε τις νέες προτεραιότητες πολιτικής, οι οποίες συγκεντρώνονται στην πρόληψη του φαινομένου», σημείωσε χαρακτηριστικά. «Πλέον η δράση μας», προσθέτει η κ. Βασιλειάδου, «επικεντρώνεται στην εξάρθρωση του επιχειρηματικού μοντέλου από το οποίο εξαρτάται η εμπορία προσώπων, τη βελτίωση της πρόσβασης των θυμάτων στα δικαιώματα και τη διασφάλιση ότι οι εσωτερικές και εξωτερικές δράσεις της ΕΕ προβλέπουν σε μια συντονισμένη και περιεκτική αντιμετώπιση του προβλήματος». Είναι ένα έγκλημα που για να γίνει εμπλέκονται πολλοί. Πώς φτάνουν στα θύματα; Ποιος τα μετακινεί; Πού μένουν; Πού και πώς πάνε τα εισοδήματα από τις εγκληματικές οργανώσεις, διερωτάται η κ. Βασιλειάδου και συμπληρώνει πως οι κρίκοι της αλυσίδας αυτής είναι πολλοί και πολύπλοκοι και δεν πρόκειται μόνο για το θύμα και τους διακινητές.

Δέσμευση και δήμευση των κερδών
Τα λεφτά από την εμπορία προσώπων είναι πραγματικά αστρονομικά. Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης λέει πως εισήλθαν στην Ιταλία γύρω στις 11.000 γυναίκες και κορίτσια από τη Νιγηρία μέσω της Λιβύης. «80% των νέων αυτών αφίξεων είναι πιθανά θύματα εμπορίας. Ας πούμε 9.000. Ακούμε πως τα ποσά ποικίλουν. Αλλά ας υποθέσουμε ένα συντηρητικό ποσό: 30 ευρώ τη φορά. Ας πούμε μόνο 5 πελάτες την ημέρα, 350 μέρες το χρόνο. Μιλάμε για μισό δισεκατομμύριο το χρόνο. Πού πάνε λοιπόν αυτά τα χρήματα; Πρέπει να ακολουθήσουμε τη διαδρομή του χρήματος σε ολόκληρη την αλυσίδα της εμπορίας για να καταστεί η διακίνηση προσώπων έγκλημα υψηλού κινδύνου και χαμηλής απόδοσης. Πώς γίνεται αυτό; Αυτό μπορεί να γίνει με την εντατικοποίηση των ερευνών και των διώξεων και διευκολύνοντας τις προορατικές χρηματοοικονομικές έρευνες και τις έρευνες βάσει εμπιστευτικών πληροφοριών, την ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων, τη δέσμευση και τη δήμευση των κερδών».

Η εμπορία προσώπων στην Κύπρο συνεχίζει και ανθεί

Η οδηγία της ΕΕ αναγνωρίζει ότι τα εν δυνάμει θύματα θα πρέπει να τυγχάνουν πληροφόρησης και στήριξης, τονίζει η κ. Τζόζη Χριστοδούλου, συντονίστρια πολιτικής στο Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου, προσθέτοντας ότι η κυπριακή νομοθεσία προϋποθέτει μόνο πληροφόρηση στα εν δυνάμει θύματα ή τουλάχιστον έτσι ερμηνεύεται. Τόνισε ότι η εμπορία προσώπων στην Κύπρο συνεχίζει και ανθεί. Από το 2008 που το εθνικό σχέδιο δράσης υλοποιήθηκε δεν έχει τύχει εξωτερικής αξιολόγησης, ώστε να μετρηθεί η αποτελεσματικότητά του. Αυτό, σημείωσε η κ. Χριστοδούλου, είναι αποτέλεσμα έλλειψης ολιστικής, ανθρωποκεντρικής, έμφυλης στρατηγικής με ξεκάθαρους σκοπούς και στόχους, στην οποία θα είναι βασισμένο ένα εθνικό σχέδιο δράσης.

Η κ. Χριστοδούλου έψεξε το γεγονός ότι όσον αφορά την πρόληψη, οι δράσεις του κράτους είναι ελάχιστες, ώστε να αναγνωρίζονται πιθανά θύματα πριν τύχουν εκμετάλλευσης. Αυτό, σημείωσε, θα μπορούσε να περιλαμβάνει, όταν π.χ. πρόκειται για πρόσωπα από τρίτες χώρες, σωστές συνεντεύξεις από τις πρεσβείες μας στις χώρες καταγωγής, θα μπορούσε να περιλαμβάνει αυστηρότερους ελέγχους στις εισόδους της Δημοκρατίας κ.α.

Επιπρόσθετα, επεσήμανε ότι σε σχέση με την προστασία υπάρχουν αρκετά κενά, αφού η στήριξη που λαμβάνουν τόσο τα πιθανά θύματα όσο και τα αναγνωρισμένα δεν είναι ολοκληρωμένη ούτε άμεση. Για παράδειγμα, η προσφορά του καταφυγίου προς τα θύματα αφορά μόνο τη στέγαση και τη σίτισή τους και όχι την ενδυνάμωσή τους μέσω κοινωνικής και ψυχολογικής στήριξης και άλλα μέτρα ένταξης στην κοινωνία. Ταυτόχρονα, το κράτος και συγκεκριμένα οι υπηρεσίες κοινωνικής ευημερίας δεν προσφέρει μόνιμη λύση για τη διαμονή των θυμάτων αφότου φύγουν από το κρατικό καταφύγιο.

Ποινές, νομικά κενά και ανάγκη τροποποίησης της νομοθεσίας
Ιδιαίτερα σημαντικό θεωρεί η κ. Χριστοδούλου το σημείο της κυπριακής νομοθεσίας που αναφέρεται στην «εύλογη υποψία», κάτι που αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί επαρκώς η νομοθεσία. Το άρθρο αυτό εντάχθηκε στη νομοθεσία το 2014 και από τότε εννοείται ότι δεν έχει συλληφθεί κανείς διότι η εύλογη υποψία δεν μπορεί να αποδειχθεί, εξήγησε η κ. Χριστοδούλου. Πρόσθεσε ότι από το 2016 συζητείται ακόμη η τροποποίηση στην Επιτροπή Ανθρώπων Δικαιωμάτων.

Η κ. Νατάσα Οικονόμου, συντονίστρια για τα θέματα της εμπορίας προσώπων, από πλευράς του Υπουργείου Εσωτερικών, αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στις ποινές που προνοεί η νομοθεσία. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι για εμπορία προσώπων επισύρεται ποινή 10 χρόνων, για εμπορία και εκμετάλλευση ανθρώπινων οργάνων προνοείται ποινή 25 χρόνια, ενώ σε περίπτωση πρόκλησης θανάτου η ποινή είναι ισόβια φυλάκιση. Η εμπορία με σκοπό την εκμετάλλευση στην εργασία επισύρει ποινή 6 χρόνων φυλάκισης, για σεξουαλική εκμετάλλευση 10 χρόνια φυλάκιση, ενώ για την εμπορία παιδιών προνοείται 20 χρόνια φυλάκιση.

Η κ. Οικονόμου αναφέρθηκε επιπρόσθετα στην εκπόνηση Σχεδίου Δράσης για το 2019 – 2021, το οποίο, όπως ανέφερε, καλύπτει δράσεις για πρόληψη, στήριξη και προστασία θυμάτων, καταπολέμηση, κατάρτιση, διεθνή συνεργασία. Σημείωσε ότι γίνεται συζήτηση ώστε ο νόμος για την εμπορία προσώπων να τροποποιηθεί και να απαλειφθεί η «εύλογη υποψία» και να θεωρείται ότι διαπράττει αδίκημα όποιος χρησιμοποιεί υπηρεσίες θύματος.