Η Εναλλακτική Μάθηση στην Ειδική Εκπαίδευση

Τα επίπεδα εφαρμογής της στην Κύπρο και τα προβλήματα που παρεμβάλλονται,
μέσα από την εμπειρία μιας ψυχολόγου και ειδικής εκπαιδεύτριας-θεραπεύτριας

Του Χρήστου Χαραλάμπους

Μέχρι πριν λίγα χρόνια, ίσως να μη διανοείτο κανείς ότι η μουσική και γενικότερα οι τέχνες, αλλά και η ίδια η φύση, μπορούν να αποτελέσουν βασικά και αποτελεσματικά εργαλεία στη διαδικασία της εκπαίδευσης και ειδικότερα ατόμων με μαθησιακές και άλλες δυσκολίες και ιδιαιτερότητες. Κάτι που σήμερα κατακτά όλο και μεγαλύτερο έδαφος με πολύ θετικά αποτελέσματα. Η θετική αυτή εξέλιξη οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο όραμα, αλλά και το πείσμα κάποιων νέων επιστημόνων που καταγράφουν καθημερινά επιτυχίες στον τομέα τους, παρά τα εμπόδια και τις δυσκολίες που εξακολουθούν να παρεμβάλλονται λόγω της νοοτροπίας που σε κάποιο βαθμό υπάρχει ακόμα σε κρατικό και κοινωνικό επίπεδο.

Σε αυτή την κατηγορία επιστημόνων που αντικείμενο της δουλειάς τους είναι η ειδική και εναλλακτική παιδαγωγική μέσω καλών τεχνών και μουσικής και άλλων εναλλακτικών μεθόδων διδασκαλίας, ανήκει και η Βασιλεία Βασιλείου από τη Λεμεσό, με σπουδές Ψυχολογίας και μεταπτυχιακά στην Ενταξιακή Μάθηση, με ειδίκευση στις Καλές Τέχνες, τη Μουσική και την Εναλλακτική Μάθηση στην Ειδική Εκπαίδευση. Αφού εργάστηκε για πέντε χρόνια στο Λονδίνο στην Εκπαίδευση και Ειδική Εκπαίδευση σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία, επέστρεψε στην Κύπρο όπου σε συνεργασία με άλλους εξειδικευμένους επιστήμονες λειτούργησε για κάποια χρόνια το πρώτο στην Κύπρο Πολυθεραπευτικό Κέντρο. Σήμερα ασχολείται με μεμονωμένα περιστατικά σε συνεργασία με το Εργαστήρι «Όραμα».

Μιλώντας μας για το αντικείμενο της δουλειάς της η Βασιλεία εξηγεί ότι «όταν μιλάμε για ειδική και εναλλακτική διδασκαλία εννοούμε και όλα τα συναφή που συνεπάγονται, όπως στήριξη και καθοδήγηση των κηδεμόνων για μαθησιακή και ψυχολογική καθοδήγηση (και όχι θεραπεία), εκπαιδευτική καθοδήγηση και συνεργασία με δασκάλους, εκπαιδευτικούς, θεραπευτές, ιατρούς και άλλους, όπως παράλληλα και κοινωνική αποκατάσταση των ατόμων με coaching, με την έννοια να μπορούν να είναι λειτουργικά στο οικογενειακό, σχολικό και ευρύτερο περιβάλλον».

Τα παιδιά με τα οποία ασχολείται η Βασιλεία, εφαρμόζοντας στην εκπαίδευσή τους τις γνώσεις και εμπειρίες της, είναι από 4 μέχρι και 25 ετών. «Είναι άνθρωποι με αναπηρίες, που αντιμετωπίζουν από μικρά μέχρι και πολύ σοβαρά προβλήματα υγείας, σοβαρές και ήπιες περιπτώσεις αναπτυξιακών, νευρολογικών και νοητικών δυσκολιών, ήπιες και σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες, συναισθηματικές και ψυχολογικές δυσλειτουργίες, συμπεριφοριστικά και ψυχιατρικά προβλήματα».

Υποδεικνύοντας ότι η μάθηση δεν είναι μόνο να κάθεται το παιδί σε ένα θρανίο και να κρατά σωστά το μολύβι ή να κάνει καλλιγραφίες, αλλά είναι τεράστια και ατελείωτη και πρέπει να υπάρχουν άνθρωποι να την προσφέρουν σωστά στα παιδιά, η Βασιλεία Βασιλείου, «τώρα που είναι της μόδας η Ειδική Εκπαίδευση και ας μην προσφέρεται πάντα σωστά», όπως χαρακτηριστικά παρατηρεί, συμβουλεύει γονείς και εκπαιδευτικούς «αν έχουν τη δυνατότητα να αφήνουν ελεύθερα τα παιδιά να έρχονται σε επαφή με διάφορα πράγματα και δραστηριότητες, να λερώνονται, να ακούνε τη μουσική που γουστάρουν, να χορεύουν και ειδικά στη βροχή, να σέβονται και να δέχονται πως κάθε παιδί είναι διαφορετικό και έχει διαφορετικές ανάγκες και πρέπει το μάθημα να προσαρμόζεται ανάλογα».

 

Το παιδικό bullying κίνητρο για την επιστημονική κατάρτιση

Κίνητρο της Βασιλείας Βασιλείου για την επιστημονική κατάρτισή της στην Εναλλακτική Μάθηση και την Ειδική Εκπαίδευση, όπως μας ανέφερε, «ήταν ο παιδικός μου φίλος Κυριάκος, που γεννήθηκε με νοητική υστέρηση και τώρα κατατάσσεται στα άτομα με ειδικές ανάγκες».

Με τον Κυριάκο, όπως εξηγεί, ήταν σχεδόν καθημερινά μαζί και ζούσε από κοντά τον πόνο και την αγωνία της οικογένειάς του να τον βοηθήσουν να ξεπεράσει τα πολλαπλά προβλήματα υγείας, αλλά και τα συναισθηματικά ζητήματα που προέκυπταν λόγω του bullying που δεχόταν καθημερινά λόγω της δυσκολίας του να προσαρμοστεί στην «καθωσπρέπει» κυπριακή κοινωνία ή και απλά επειδή ήταν διαφορετικός!

Το bullying το βίωναν και τα άλλα παιδιά που έκαναν παρέα και που απλώς δέχονταν στο σπίτι τους τον «καθυστερημένο» ή τον «πελλό», όπως αποκαλούσαν τον Κυριάκο μικροί και μεγάλοι και «κυρίως μεγάλοι και μορφωμένοι που δεν άφηναν τα δικά τους παιδιά να παίζουν μαζί μας όταν ήταν ο Κυριάκος στην παρέα μας», αναφέρει η Βασιλεία, επισημαίνοντας ότι αυτή η συμπεριφορά τη θύμωνε πάρα πολύ και όπως χαρακτηριστικά θυμάται, «υποσχέθηκα στον Κυριάκο πως κάποτε θα γίνω κάτι να τον βοηθήσω και πως θα τους κάμουμε να μας ζηλεύκουν που εμείς χορέφκουμε μέσα στα νερά τζιαι τζείνοι εν μπορούν γιατί εννά λερωθούν…»

Αυτά τα λόγια που έλεγε παιδί, «αυτά ακολουθούσα για να μπορέσω να βοηθήσω όχι μόνο τον Κυριάκο αλλά και τον Δήμο, τον Παναγιώτη, τη Μαργαρίτα, τον Άγγελο και εκατοντάδες άλλα παιδιά που ήρθαν κοντά μου για βοήθεια…»

 

Το σύστημα νοσεί και δημιουργεί επιπλέον προβλήματα

Μιλώντας για τις δυσκολίες που παρεμβάλλονται στη διαδικασία εφαρμογής της εναλλακτικής μάθησης και της ειδικής εκπαίδευσης στον τόπο μας, η Βασιλεία επισημαίνει σαν κύριο πρόβλημα το κυπριακό Σύστημα Υγείας και Παιδείας.

«Βασικά δεν υπάρχει σύστημα, χωρίς να θέλω να τα μηδενίζω όλα και να γίνομαι εριστική», λέει κατηγορηματικά, αναφέροντας ενδεικτικά ότι «πέρασα σχεδόν 20 χρόνια στο λειτούργημα αυτό, για να δω να λειτουργούν σωστά οι χώροι στάθμευσης αναπήρων, να υπάρχουν ράμπες και τουαλέτες αναπήρων σε σχολεία, αλλά όχι ακόμη σε πολλούς χώρους αναψυχής και διασκέδασης… Πέρασαν 20 χρόνια για να καταφέρω να φέρω φάρμακα και ιατρική κάνναβη για καρκίνο και επιληψία στην Κύπρο, που θεωρούνται ακόμη παράνομα με ολόκληρο αγώνα και μάχες με τα υπουργεία για να σώσω ζωές παιδιών… Δούλεψα δωρεάν ουκ ολίγες φορές για να προσφέρω βοήθεια σε οικογένειες που δεν είχαν καμία οικονομική βοήθεια από το κράτος».

Προσθέτει, δε, τα προβλήματα που υπάρχουν στις ειδικές μονάδες στα δημόσια σχολεία, τα προβλήματα των συνοδών, αλλά και τις μονάδες ενίσχυσης, επισημαίνοντας ότι «είμαστε στο 2019 και δεν έχουν ακόμη τον κατάλληλο εξοπλισμό και την ύλη για να μπορούν να διδάξουν σωστά τα άτομα με δυσκολίες, ενώ ορισμένοι εκπαιδευτικοί δεν έχουν καν τις κατάλληλες γνώσεις και την εμπειρία για να λειτουργήσουν σωστά ή δεν τους προσφέρεται χρόνος λόγω του συστήματος».

Υποδεικνύοντας ότι δεν υπάρχουν αρκετά ειδικά σχολεία και ο διαχωρισμός της ενταξιακής μάθησης με την καθαρά ειδική μάθηση δεν γίνεται πάντα σωστά, αναφέρει σαν παράδειγμα το γεγονός ότι «βλέπουμε παιδιά σε κανονικά σχολεία που είναι απλά τουρίστες… για να τους δοθεί απλά ένα απολυτήριο, ενώ θα έπρεπε τέτοια παιδιά να είναι σε ειδικά σχολεία και να μπορούν να εκπαιδευτούν κατάλληλα».

Όλα αυτά τα προβλήματα έχουν βέβαια σοβαρό αντίκτυπο και στις οικογένειες των ίδιων των παιδιών, αφού αναγκάζονται να αποτείνονται στον ιδιωτικό τομέα, με υψηλό κόστος εκπαίδευσης και θεραπειών, στο οποίο αρκετές οικογένειες δεν μπορούν να ανταποκριθούν.

«Οι γονείς δεν πρέπει να ντρέπονται να αποτείνονται σε μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, οι οποίοι προσφέρουν οικονομική στήριξη σε τέτοιες περιπτώσεις», τονίζει η Βασιλεία και επισημαίνει παράλληλα την ανάγκη «οι γονείς που συχνά πιστεύουν πως ένας εκπαιδευτικός ή θεραπευτής θα θεραπεύσει το παιδί τους, να κατανοήσουν ότι οι ειδικοί είναι εκεί για να βελτιώσουν ή να μετριάσουν και όχι να θεραπεύσουν καταστάσεις… είναι εκεί για να αναπτύξουν κρυμμένες δεξιότητες σε ένα παιδί και να δώσουν και να ενισχύσουν τη γνώση για μια καλύτερη ζωή στο παιδί τους, αλλά και στους ίδιους».